شتی بەرز

«س.» 1- حاڵی شتێکی که لە شوێنی خۆیەوه قیت بووبێتەوه و هێندێک له «فضا» ی بە ر ەژووری خۆی داگیر کردبێ.:: ئەم خانووبەرەیه پازده گەز بڵنده، شاخی «تەرەغه» * له کوردستانی ئێرانه و زۆر بڵنده.* «بک.» بلند. «جن.» بولنگ. «مک.»، بڵیند. «کعر.، بک.» ب ەرز. 2-حاڵی شتێکی که له زەوی ڕا بەرەو ئاسمان چووبێ و تا ئەندازەیەک لەزەوی دوور کەوتبێتەوه.:: ئەم فڕۆکەیه هێندە بڵنده بەقەد لەگەگێل دیاره. 3- حاڵی «مانگ» و «ڕۆژ» که له ئاسۆی ڕۆژهەڵات دوورکەونەوه.:: مانگی یەک شەوه وا نابێ. تا ڕۆژ بەقە د ملەوشترێک بڵند ئەبێ، نابێ بوێژی جەژن بکرێ.

بەرز، حەوا، قیت، بوند، (باڵە) سەلیل، بانی، بەرەوژوور، هەوراز، بانی بەرز، قووت، قیت، (باک) ئەراوەند، (باک) ئەڤرا، ئەڤراز، ڕاسەرین، ژۆر، ژووروو، (با ڵە) بێند، ژۆروو، قووچ، له_ان هاتنەخووار: سەرەوژێربوون، کەمکردن._فڕین: وەحەواکەوتن._بوون: بەرزبوون، ڤەگژگژین، بهەواکەتن._کردن: ڤەناندن، (باک) ڤەگژگژاندن، ئەڤڕاکرن، (باک) هلگافتن، هەڵێنان، هەڵهێنان

«مست.، لا» 1- دوور کەوتنەوەی «ڕۆژ» و «مانگ» له ئاسۆی خۆرهەڵاتەوه.:: مانگ زۆر بڵنده. 2- ڕاست بوونەوەی کەسێکی دانیشتوو لە جێی خۆی بۆ ڕێز گرتنی کەسێ یا هەر مەبەستێکی دیکه.:: هەر هاتە ژوورێ خەڵکەکه یەک پێ لەبەری بڵند بوون.* لەبەهەستان، لەبەر هەڵسان.

«مست. مت.» 1- هەڵگرتنی شتێک و له شوێنی خۆی بە رەو حەوا بردن یا جووڵاندنی.::کەمێک سەری ئەو داره بڵندکەن. دەستێکی دەگەڵ بدەنێ و تێڕەکەی بۆ بڵندکەن.- هەڵچنینی دیوار و خانوو بەرە و...:: خانو وەکەی و ەها بڵند کردووه ماڵی مەی خنکاندووە. ئەو دیوارەتان بۆچی وا بڵند کردووە. 3- هەڵبڕینی دەست و قاچ و سەر و...:: تۆزێ قاچت بڵند کە. کوڕە دەستت بڵند کە. 4- «کئێر.» دزینی شتێک، سووکەدزی:: کیفی کابرایان بڵند کرد (جزدانەکەیان دزی). ب) ساز کردن و هەڵگرتنی ئافرەت بۆ کەیف و ڕابواردن. تێبــ.- بەم دوو مەعنایە، ئەم دوایانە لە (فارسی)ڕا پەڕیوەتەوە ناو زمانی کوردی.

در برابر دشمن مقاومت کردن

دەست کردنەوە، بەگژ دوژمنا چوون

صدا بلند

کەسێ دەنگی زۆر دەڕوا

پایە پلە بڵند، گەورە و مەزن، بلند جبهە، جێگه بەرز، شاندار. ـ ی: گەورەیی، مەزنی، پایه بەرزی، جێگه بەرزی.

بەفیز٬ بەدەعیە