تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئەو
وتەیەکە تاقەشتێکی دوور یا نادیاری پێ پێشان دەدرێ
ئەو
او، آن، اوی، وی، ال، دس.
ئەو
ئەوکەسە. [وی: ڕاناوی کەسی سێهەمی تاک].
ئەو
ه، ه، (منە، بە) هو، (هی) (ها)
ئەو
آن
این
اینها، آنها
در
سەرچاوە: نالی
ئەو
ئیشارەتە بۆ دوور کە (پۆڵا) کەیە، کەچی نالییی ئیشارەتی بۆ (ئاسن) ـەکە پێ کردووە. وا دیارە نالییی لەم ئیشارەتەیدا لای خۆیەوە دەستی پێ کردووە.

ئەم لەسەر تەعظیم و گەورە گرتنی ئەو بێ قوصوور
ئەو لەسەر تەحقیر و تەخفیف و شکستی زاری مار
ئەو [ەو]
بە.
ئەو [ەو]
بە. (دەس‌ئەودەس= دەست‌بەدەست) [ وەک: دەساودەست]
ئەو [ەو]
ب، (یدابید)
ئەو وەختە
آن‌دم، آن‌دی، آن‌دون، آن‌هنگام، آن‌گام.
ئەو وەختە
ئەوسا، ئەو ڕۆژە، ئەو دەمە. [ئەو کا]
ئەو وەختە
حینئذ، ذلک‌الحین، ذلک‌الوقت.
جۆرەکانی وشە له ‌ڕووی ئەو واتایانەی بۆیان دندراوە، یان لە ڕووی ڕاستەواتاوە
أنواع اللفظ باعتبار المعنی الموضوع لە
وەک ئەو
چُنو، چون او، مانند او، هَمچو او، نَواخت او، بەسان او، او سان، او آسا، جفت او.
وەک ئەو
وێنەی ئەو، ئەو ئاسا، چەشن ئەو، نەواخت ئەو، جفت ئەو. [چون ئەو، هاوشێوەی ئەو]
وەک ئەو
مِثلُه، مَثیلُه، نَظیرُه، شِبهُه، شَریجُه، عَدیلُه.
١-ئەو
[[پە: ئەڤێ، ئۆئێ]]
(ز.) زەمیری سێیەم کەسی مفرەدە (غایب) ((... کە ئەو دەستی پێکرد کە حیساب بکا یەکێک بۆ کن ئەوی هێندرا...)) (ئینجیل: مەتی-٥١). ٢- زەمیری ئیشاڕەیە بۆ (مشارالیە) دوور. ((ئەو ڕۆژە کە تۆرام و لە کەرکووک سەفەرم کرد)) ((مانەندی عەقریب لە ئەقاریب حەزم کرد)) (ڕەزا) ٣- (مک.) تم: ئەم. *(بک.) ئەڤ. (مک.) هۆو.
٢-ئەو
(نا.) ناوی ئیشاڕەیە بۆ (مشارالیە)ی مفرەدی دوور. ئەو پیاوە لە بن دارەکە نووستوە، ئەو ئەسپەتان لە کێ کڕیوە؟ ((...ئەقڵ لە میشکتدا نەماوە، بە دیار ئەو پیرێژنە ڕەعیەتەوە ئەم قسانە دەکرێ...)) (قزڵجی: پێکەنین-٣٧). تێبــ.- کاتێ (ئەو) بە ناوی ئیشاڕە حیساب دەکرێ کە ناوێکی (مشارالیە) بەدوادا بێت، ئەگەر وانوبوو (زەمیر)ە.
٣-(ئەو-)
(پیب.) تم: ٢- (ئاو-)
سەرچاوە: نالی
ئاخیر و ئەووەل
هەموو وەچەکانی ئادەمیزاد لە سەردەمی هاتنی پێغەمبەرەوە تا ڕۆژی قیامەت.

موحەممەد، ئەحمەدی مورسەل، مونیری مینبەر و، مەحفەل
بەشیری ئاخیر و ئەووەل، نەذیری خوێش و بێگانە
ئێرە و ئەوێ
(کن.) جێگا و شوێنی نامەعلووم. ڕەحەت دانیشە هێندە ئیرە و ئەوێ مەچۆ. بەس ئیرە و ئەوێ بکە.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئەمدیو ئەودیوکردن
هەڵگێرانەوەی شت
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئەمدیو ئەودیوکردن
بریتییە لە وردبوونەوە و تێبینین لە کارێکدا
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئەمدیو ئەودیوکردن
هەڵگەڕانەوەی پاڵکەوتوو لەسەر لایەکەوە بۆ لاکەی تری
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئەوا
ئەو (ز)
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئەوا
پیتی ئێستایی (ادات حال)
ئەوا
ئەوا
[ها، هەیە](ئەوا لەگرە.)
ئەوا
وشەی خەبەر دان لە ڕووداو: ئەوا لەیلا بە ڕۆژی حەشر ئەدا وەعدەو دەڵێ مەحوی/ هەتا قامی قیامەت ئاهو واوەیلا نەکەم چبکەم «مەحوی»
ئەوا
[[ئەوە+ئا]]
(شر.) تم: ئەوەتا. ((.. کەوشەکانیشم ئەوا بە حاڵ بە پێمەوە گیر دەبن..)) (قزڵجی: پێکەنین-٣٦٩. ((ئەوا تۆ دەڕۆی بە ناڕەزای دڵ، خودات دەگەڵ بێ مەنزڵ بە مەنزڵ.)) (فۆلکلۆر).
ئەوار
پسوند مالکیت
پسوند مکانی
ئەوار
پاشگری هەبون: خوێندەوار، ئۆمێدەوار
شوێن و جێ: شوێنەوار، ئاسەوار
ئەواری
[[ئەوار+ئی]]
(پبت.) ١- بە دوای ڕیشەی مەسدەرەوە دەنووسێ و دەیکا بە حاسڵ مەسدەر. خوێندەواری. ٢- بە دوای ناو یا سفەتەوە دەلکێ و دەیکا بە ناوی مەسدەر. کۆڵەواری، کوردەواری، کوێرەواری ٠کوێرەوەری).
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئەوان
وتەیەکە چەند شتێکی دوور یان نادیاری پێ پێشان دەدرێ
ئەوان
اوها، آن‌ها، آنان، ایشان، اوشان.
ئەوان
[وان]