«مستـ. متـ.» دابێشتنی هەندێ شتی هاڕاوە و کوتراو «برنج، دارچین، بەهارات...» بە پارچە قوماشێکی تەنکی شاش، بۆ جیاکردنەوەی ئەو بەشەی باش نەکوتراوە.. * واڵە بێژ کردن «سیمـ.».

«ست.» تم: ئاڵۆشاوی / ب2

گیایەکی بۆنخۆشە

گلی است سرخ رنگ

بەرزەلنگ، گیایەکی بۆنخۆشی کووێستانییه و گەڵای شین و ووردە

بەیداخ

قەڵەمی نووسین

Flag

پرچم

ئاڵا باڵانوێنی دیاریکراوی ڕەسمی نەتەوەیەکە. ئەم هێماێە کە تەواوی نەتەوەکانی کۆمەڵگەی جیهانی بە دەستیان هێناوە، زانیارییەکی گرینگ دەربارەی مێژوو، خەون و ئاوات، حەز و ئامانجەکانی نەتەوەیەک دەخاتە بەردەم مرۆڤ. ئاڵا نیشاندەری سروشتی دەروونی و زەینی نەتەوەیە و شوناسی ئەو نەتەوە پێناسە دەکات. ئاڵای نەتەوەیەک وێنای دەرهەستی (ئەبستراک) مرۆڤ بۆ نەتەوە، لەبار و گونجاو دەکات. ئاڵای نەتەوەیی لە مێژووی هێمایینی نەتەوەکاندا قۆناخێکی نوێ دێنێتە ئاراوە.
گەلێک پێش سەرهەڵدانی نەتەوەکان هۆز و عەشیرە سەرەتاییەکان بە شوێن نیشانە و هێمای جیاوازەوە بوون بۆ ئەوەی ئەوان لە هۆز و عەشیرەکانی دیکە جیا بکاتەوە. بنەماڵە شانشینەکانی سەردمی کۆن و مێژینەش، خۆیان بە هێمایی کردنی شتەکان سەرقاڵ ئەکرد. بەیداخ و پێوانەکانی سەردەمانی دوای قوناخی سەرەتایی، ئەم غیرەتەی ئەخستە بەر دەسەڵاتداران کە شوناسی خۆیان بە سەر چینی ژێردەست داسەپێنن. بۆ وێنە فیرعەونەکانی میسر، هەمیشە لە خەڵکی ژێردەستی خۆیان دەویست کە نیشانەی فیرعەون بە خۆیانەوە هەڵواسن. لە سەدەکانی ناوەڕاستدا بەیداخ، هێندە پەیوەست بوو بە ڕەوابوون و شەرعییەتی دەسەڵاتدارەوە کە گرتنەوەی بەیداخی ئەرتەش یان بنەماڵەیەکی پاشایی بە مانای بێدەست مانەوە و لووت شۆڕبوونەوەی فەرمانڕەوایی وەڵاتێک لە قەڵەم ئەدرا.
لەسەردەمی ناسیۆنالیزمدا (سەدەی هەژدە) هەر دەوڵەتێک کۆمەڵێک هێمای بۆ خۆی دیاری کرد کە لەو ناوەدا ئاڵای نەتەوەیی لە هەمووان بەرجەستەتر بوو. بۆ ماوەیەکی زۆر ئاڵای نەتەوەیی تەنیا پێوەندی بە ڕێبەرانی نەتەوەیەک بوو بەڵام بەگشتی چ ئێستە و چ ڕابردوو، هێمایەک بووە بۆ ئایدیاڵ و ئاواتەکانی نەتەوەیەک وەک لەوەیکە بەیداخی بنەماڵەیەکی پاشایی بووبێت. هەندێ لە توێژەران پێیان وایە کە ئاڵای وەڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە ڕاستیدا بووە هۆی گەڕانەوەی ئاڵا ئەتنیکییەکانی خەڵکی ئەمریکا بە خۆیان چونکە ئاڵای نەتەوەیی ئەم وەڵاتە زیاتر لەوەیکە پێناسەکەری فەرمانڕەوا یان حاکمێک بێت، وەها بە تەرزێکی زیرەکانە نەخشاوە کە دەرخەری پلانێکی نوێی سیاسی بێت. ئەم ئاڵایە کە لە شۆڕشی ئەمریکادا (1775-1783 ) لە دایک بوو، ستراکتووری نوێی ئەم دەوڵەتە نیشان دەدات، ئەو هێڵ و ئەستێرانە بە مانای یەکگرتوویی ویلایەتەکانە بە چەشنێک کە هەموو هاووەڵاتیانی ئەمریکا حەزیان دەکرد ئاڵاکە وەشەکێنن. ئەم ستراتیژییە سیمبولێکی زیندووی جڤاتی لە بەرانبەر دەسەڵاتداران بەدیهێنا.
بۆ بێخەم بوون لەوەیکە ئاڵای نەتەوەیی هێمایەکی ورەبزوێن و زیندوو بمێنێتەوە، ڕێبەرە نەتەوەییەکان کارێک دەکەن کە هەمیشە ئاڵاکە لەبەرچاوی جەماوەر بێت. دەوڵەتەکان بە شێوەیەکی فەرمی دامودەزگە ڕەسمی و ئیدارییەکان بە ئاڵا دەنەخشێنن. قوتابییەکان پێمل ئەکرێن کە هەر لەسەرەتاییەوە تاکوو دواناوەندی سوێند بە ئاڵا بخۆن.
توێژینەوە پێمان دەڵێ کە نەتەوە دەوڵەمەند و بەهێزەکان، حەز بەوە ئەکەن کە تەرح و تۆماری ئاڵاکەیان شتێکی سادە و ساکار بێت و ئاڵ و واڵا نەبێت کەچی ئەو نەتەوانەی کە لەناوەندەکانی دەسەڵاتی نێونەتەوەیی بەدوورن، حەز بە ئاڵاێیکی ئاڵوز و پێچەڵپووچ ئەکەن.
ئانتی سمیتیزم: بڕوانە جوولەکە قڕان.

لباس عروسک
پارچه تنگ ونازک
پرچم
قلم

بەرگی بۆ کەڵەی مناڵان: ئاڵا بووک
پارچەی شاش بۆ ورد دابێژتن: ئاڵا بێژ
بەیداخ، عالا
قەڵەم: ئاڵاگرت بە دەس خورشیدی خاوەر/نووسیا بۆ لای بەهرووزی سەروەر«بەیتی خورشیدی خاوەر»

«نا.» ١- پارچەیەک قوماش هەرچێکی بێ و هەرچەندێک بێت: ئاڵەبێژ «ئاڵابێژ»، ئاڵەبووک * واڵا. ٢- پارچە قوماش یا کەوڵێک بووە، بە سەری ڕمب و نێزەوە دەکرا و شکڵی گیاندار یا شتێکی تری لەسەر دەکێشرا. زەمانی کۆن نیشانەی لەشکر و ئۆردووی جیاجیا بووە، هەر لەشکرێ هەولێ دەدا، لەشەڕا ئاڵای لەشکری دوژمن بگرێ یا بیخا، کەوتن یا گیرانی ئاڵای لەشکرێک شکستی تێدەخست، لە چەرخی نۆزدەهەمڕا، ئاڵا بۆتە نیشانەی گەلێ ڕێکخراو یا دەزگای تریش، لە هەموان موهیمتر بۆتە نیشانەی سەربەخۆیی نەتەوەکان و ڕەنگاو ڕەنگیش بووە: ئاڵای نەتەوە یەک گرتووەکان. □ «دیارە ئەم ئاڵایە شاباڵی پەری ئازادییە» «دەیشەکێنێ بای فەڕەح دەشکێ سوپای ڕەنج و کەدەر» «هەژار» * بەیداغ.

بەیداخ. (هەورا) ئاڵایی، (باک) بەندێر، بەیڕەق، بێڕاق، (باک) ئالە. درەوش. تیپێک پێشمەرگە، کە (4000) کەس بێ. قەڵەمی نووسین

ادویه، فلفل

بەهارات، ئیسیوەت و ئەدوا

«نا.»، «مکـ.» تمـ: ٢- ئاڵەت.

بیبار

گیاه هرزه

ئەو گیا بێ کەڵکانەی کە دەبێ فڕێ درێن، بژار