تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 17
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
پڕۆلتاریا - چینی کرێکار
بە
زمانی لاتینی
لە
وشەی proles
بە
مانای
منداڵ
وەرگیراوە.
ئەم
زاراوە
یەکەم
جار
لە
سەدەی شەشەمی پ.ز،
لە
ئیمپراتۆرییەتی
ڕووم
بەکار
هێنرا.
لەو
سەردەمەدا پڕۆلتاریا
بە
کەسانێک دەگوترێ
کە
ماف
و
مووچە
و مڵکیان نەبووە
بەڵکوو
تەنیا
ئەرکیان
ئەوە
بوو
کە
منداڵەکانیان بنێرنە
خزمەت
دەوڵەت
. بەپێی
یاسا
دەبوایە
خاوەن
مڵک
و چینەکانی
دیکە
،
یان
بە
سەرانە
و
باج
یان
بە
چوون
بۆ
سەربازی
خزمەتیان
بە
دەوڵەت
بکردایە، ئەوانەش
کە
شتێکیان
نەبوو
دەبوایە منداڵەکانی
خۆیان
بناردبا
خزمەت
دەوڵەت
.
ئەم
زاراوە
لە
سەدەی 2ی زایینی
دا
بزر
بوو
.
لە
ساڵی 1838
لە
لایەن
سیسمۆندی (ئابوورناسی سویسی)، جارێکی
دیکە
زیندوو
کراوە
و
دەرحەق
بەو
کەسانە
بەکار
هێنرا
کە
«
هیچ
بەشێکیان
بە
دارایی
و
سامانی
کۆمەڵگەوە
نییە
و
بۆ
ژیانی
سادە
و
ساکار
و داهاتووشیان دواڕۆژێکی
ڕوون
بەدی
نەدەکرا» .
ئەم
زاراوە
زیاتر
لەگەڵ
ناوی
مارکسدا گونجاوە. مارکس
لە
کتێبی
ڕەخنە
لە
فەلسەفەی «حەق»ی هێگل (1843)، پڕۆلتاریا
بە
«چینێکی دەستوپێسپی»
پێناسە
دەکا
و مانیفیستی کۆمۆنیست (1848)
بەم
دەستەواژە
پڕ
تەنتەنەوە
دەست
پێدەکات:
«مێژووی
هەموو
کۆمەڵگە
ئینسانییەکان
لە
ئێستە
و ڕابردوودا مێژووی شەڕی چینەکان
بووە
و
سەردەمی
بورژوازی
، کێشمەکێشی چینەکانی
خاو
کردۆتەوە و کۆمەڵگەی
بە
دوو
چینی
گەورەی دژبەیەک (
دوژمن
)
واتە
بورژوازی
و پڕۆلتاریا
دابەش
کردووە» .
دیسانەوە
لە
هەمان
شوێندا دەڵێ: «
مەبەست
لە
پڕۆلتاریا،
ئەو
چینە
کرێکارە نوێباوەیە
کە
خاوەنی
هیچ
ئامێرێکی بەرهەمهێن
نییە
و
وزە
و هێزی
خۆی
بۆ
دابینکردنی
ژیانی
خۆی
دەفرۆشێت» .
زاراوەی پڕۆلتاریا،
لە
ڕاپەڕینی کۆمۆنیستی سەدەی
بیستەم
و
هەروەها
لەنێوان
هەندێ
لە
هونەرمەندان و ڕۆناکبیرانی
لایەنگری
«کەلتووری پڕۆلتاریایی»
لە
ئەڵمانیا و سۆڤیەتدا چەمکێکی
سەرنج
ڕاکێشی لێدەرهات و
لە
بابەت
گرنگایەتی و
دەوری
سەرەکی
لە
شۆڕشدا
جەختی
لەسەر
کراوە
.
دەوری
مێژوویی
پڕۆلتاریا،
لە
گوتاری مارکسیزم*
ئەوەیە
کە
بەپێی
ڕەوتی
بەپڕۆلتاریایی
بوونی
چینی
مامناوەندی
و جووتیاران ــ
بە
لەدەستدانی سەروەت و دارایییەکەیان ــ
ئەم
چینە
دەبێتە زۆرینەی
کۆمەڵگە
و
ئینجا
دەبێ
شۆڕشی سۆشیالیستی
بە
ئەنجام
بگات.
دیکتاتۆری
پرۆلتاریا:
ڕابردن
و
هەنگاونان
بۆ
کۆمەڵگەیەکی
بێ
چین
و
توێژ
،
قۆناخ
بە
قۆناخ
بە
ئەنجام
ناگات.
یەکەم
قۆناخ
، شۆڕشی کرێکارییە،
ئینجا
بەدیهاتنی پرۆلتاریا
وەک
چینی
دەسەڵاتدار
یان
چینی
حاکم
.
پاش
سەرهەڵدانی
دیکتاتۆری
شۆڕشگێڕی
پرۆلتاریا،
دیکتاتۆری
پرۆلتاریا
پەیدا
ئەبێ
تاکوو
دەوڵەت
لەناو
بچێ و
لەبری
حکوومەتکردن
بە
سەر
ئینسانەکان، ئیدارەکردنی شتەکان
بێتە
کایەوە.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
پڕۆلتاریا - چینی کرێکار
پرولتاریا - طبقەی
کارگر
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
پڕۆلتاریا - چینی کرێکار
Proletariat
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
کرێکار
کەسێکە بەڕۆژانە
کار
بکا
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - فارسی
کرێکار
کارگر
،
مزدور
، مُزدَبَر، مُزدکاز
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - کوردی
کرێکار
کاریگەر
[کەسێک
کە
بە
کرێ
کار
دەکات]
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - عارەبی
کرێکار
اَجیر، عَمَلَه
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
کرێکار
کارگر
،
کارگر
روزمزد
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
کرێکار
کەسێ
کە
لە
بەرانبەر
کرادا
کار
دەکا
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
کرێکار
کرێگرته٬ پاڵه٬ ڕەنجبەر٬ سەپان٬ کەسێکە
بە
پارە
گیرابێ
بۆ
کارکردن
.-ی: کرێگرتەیی٬ پاڵەیی٬ ڕەنجبەری٬
کارکردن
بە
پارە
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فیدراسیۆنی جیهانی یەکێتییە کرێکارییەکان
فدراسیون
جهانی
اتحادیەهای کارگری
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فیدراسیۆنی جیهانی یەکێتییە کرێکارییەکان
World Federation of
trade
Unions (WFTO)
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فیدراسیۆنی جیهانی یەکێتییە کرێکارییەکان
ئەم
فیدراسیۆنە یەکێک
لە
گەورەترین ڕێکخراوەکانی
کرێکاری
جیهانە
کە
لە
ساڵی 1945
لە
لایەن
یەکێتییە کرێکارییەکانی 54
وەڵاتی
جیهان
بۆ
وێنە
ئەمریکا
و بریتانیا و
یەکێتی
سۆڤیەت
لە
پاریس دامەزراوە.
بەڵام
هەندێ
لە
یەکێتییە کرێکارییەکانی
ئەمریکا
بەو
بیانووەی
کە
لە
یەکێتییە کرێکارییەکانی سۆڤیەتدا
ئازادی
ڕاستەقینە
لەبەرچاو
ناگیردرێ،
لەم
فیدراسیۆنەدا بەشدارییان نەکرد.
بەهۆی دروستبوونی
ناکۆکی
ئایدیۆلۆجیایی
لە
نێوان
بلۆکی
ڕۆژهەڵات
و بلۆکی
ڕۆژاوا
لە
ژانوییەی 1949، یەکێتییە کرێکارییەکانی
ئەمریکا
و بریتانیا و
چەند
وەڵاتێکی
دیکە
بە
تەواوەتی
لەم
فیدراسیۆنە وازیان
هێنا
و
هەر
لەو
ساڵەدا «کۆنفیدراسیۆنی نێودەوڵەتی
کرێکاری
ئازاد
»
یان
پێکهێنا
کە
زۆربەی یەکێتییە کرێکارییەکانی وەڵاتانی ناکۆمۆنیست تێیدا
بوون
بە
ئەندام
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
کرێکاری
ئیشکردن
بەکرێ
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
یەکیەتی کرێکاری
ڕێکخراوەیەک
کە
تێیدا
کۆمەڵی
کرێکاران
بۆ
باشترکردنی هەلومەرجی
ئیش
وکار و
مووچە
و…
پێکەوە
چالاکی
دەنوێنن.
لە
وەڵاتانی پێشکەوتووی سەرمایەداریدا یەکیەتیە کرێکاریەکان ـــ چ ئەوانەش
کە
ئەندامی
ئەو
یەکیەتیە نەبن ـــ
بڕیار
دەدەن بەرژەوەندیەکانی کرێکاران
دەستەبەر
بکەن.
یەکیەتیە کرێکاریەکان
تا
کۆتایی
سەدەی 19
بە
ڕەسمییەت نەناسرابوون و سەرکوت دەکران.
چونکە
هەبوونیان
ڕێگر
بوو
لەبەردەم بنەڕەتی
ئازادی
لە
بازاری
ئابووریدا.
بەڵام
لەو
کاتەدا
لە
ئەورووپا
پەسند
کران
و
ئێستاکە
زۆربەی وەڵاتانی
پیشەسازی
خاوەنی ڕێکخراوەی
کرێکاری
نەتەوەیین.
بزووتنەوە
چەپیەکانی سۆشیالیست و کۆمۆنیست و ئانارشیست و سێندیکالیست،
تێکڕا
یەکیەتیە کرێکاریەکان لەگوێن ئامێرێکی گرینگی کرداری
سیاسی
و شۆڕشگێڕانە ناوبردە دەکەن و هەندێکیان
وەک
داردەستێکی شۆڕشگێرانە
بۆ
ڕوخاندنی سیستەمی
سەرمایەداری
لە
قەڵمی دەدەن. (بڕوانە سیندیکالیسم)
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
یەکیەتی کرێکاری
اتحادیەی کارگری
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
یەکیەتی کرێکاری
Labor
union