ئەمە

وتەیەکە تاقە شتێکی دووری پێ پێشان دەدرێ

آن، دس.

[ئاماژە بۆ دوور].

ذا، ذلک، ذلک. (تلک)

این، آن

هێما بۆ دور و نزیک، یە

ئەو خاکەیە.

خاکی بەری پێت هەم گڵ و هەم گوڵ بە سوروشکم
وەقتی غەم و شادی ئەوە کردوومە بەسەردا

برای آن، از برای آن، زیرا، ایرا، از ایرا.

بۆ ئەوە. [بەو هۆیەدە، بەهۆی ئەوەوە]

لِذالک، لِذلِک.

چُنان، چون آن، همچنان، مانند آن. («وەک ئەوه») بەانضمام های حصر

وەک ئەوە. [تەواو وەکوو ئەوە («وەک ئەوە» لەگەڵ ئامرازی پاوان کردندا)]

کَذا، کَذاک، مِثلُ ذاک.

(ز.) ١-زەمیری ئیشاڕەی دیارە (معرفە) بۆ مفڕەدی گیاندار و چتی دووری غایب. ئەوکێ بوو تەقەی کرد. ((...ئەوەشم پێ سەیر بوو!! چونکی ڕێبواریش بەم جۆرە شەوانە...)) (مەم: چیرۆکەکانی-٨٧) ((من عادەت و مادەت نازانم هەر ئەوەیە پێم گوتی...)) (قزڵجی: پێکەنین-٣١). ٢- (مک.) تم: ١- ئەمە.

(پبف.) ١- بە دوایی هەندێ مەسدەرانەوە دەنووسێ و مەسدەرێکی تازە دروست دەکا، کە پێچچەوانەی کارێکی پێشوو، یا دووپاتە کردنی کارێک پیشان دەدا. گەڕانەوە (پێچەوانەی ڕۆیشتن)، ناردنەوە (هاتن و هێنانی لە پێشدا بووە)، نووسینەوە (نووسین لەبەر شتێکی نووسراو). ٢- بە دوای هەندێ مەسدەرانەوە دەبیندرێ، وەکوو بەشێکی مەسدەرەکە وایە و ئەگەر لێی بکرێتەوە یا مەعنای دەگۆڕێ یا هەر هیچ مەعنایەک نادات. پاڕانەوە، لاڵانەوە، شەکانەوە، خواردنەوە، چەماندنەوە، شکاندنەوە. تێبــ.- آ) ئەم پاشبەندە لە لەهجەی باکووری و بن لەهجەی (مەنگوڕی)دا بە شکڵی (ڤە، وە) لە پێشەوەی فیعل دێت. ڤەخۆ، وەگەڕێ، وەی بەستە، وەی خوێنە. ب) من وای دەبینم کە ئەم پاشبەندە لە (ئەپاچ)ی پەهلەوی بە مانای: دیسان، دووبارە، پاش، کەوتۆتەوە کە لە فارسیدا بۆتە (باز).

(ئم.) کەەرتی تەواو کەری ئامرازە. ١- دەگەڵ (بە،دە،لە) بەکاردێت و ناوی مەبەست دەکەوێتە نێوانی هەردوو کەرتی (بە... ئەوە) ئامرازەکە ((مەمکت سێوە بە دارەوە، خودا داویە مەیشارەوە)) ((ڕاوەستاوە بە پێوە، پاڵی داوە بە جێوە)، ((ڕێوی خۆی دە کونێوە نەدەچوو قانگەلاشکی وەدوو خۆی دەدا))، ((لەو ڕۆژەوە ڕۆیشتووە تۆراوە دڵی من)). ٢- دەگەڵ (پێ، تێ، لێ) بەکاردێت. آ) ئەگەر مەفعوول دیار بێ، دەکەوێتە پێشەوە هەردوو کەرتی ئامرازەکە تێک دەبنەوە و شکڵی (پێوە، تێوە، لێوە) وەردەگرن. کونی دەرزێکە بچووکە دەزووی پێوە ناچێ، لە لادێ کە سەمەنی دەکەن هەر ماڵەی چەنگە ئاردی خۆی تێوەدەدا، کوا هەرچی تەماشا دەکەم هیچم لێوە دیار نییە. ب) ئەگەر مەفعوول دیار نەبێ زەمیرێکی شەخسی دەچێتە نێوان دوو کەرتی ئامرازەکە. پێیەوە دیار نییە، تێمەوە ڕاما و قسەی نەکرد، لێتانەوە دوورە. تێبــ.- آ) لە بن لەهجەی سلەیمانیدا هەندێ جار [١- ئانی]شی وەک تەواو کەرێکی دوووەم بە دوادا دێت. لە ماڵەوانی بووم، بە دەستەوانێیە بچین. ب) بە پێویستی دەزانم کە ڕوونی کەمەوە: پێ، تێ، لێ یەک بە دوای یەکا تەرکیبێکن لە (بە+ی) و (دە+ ی) و (لە+ی) کە (ی) زەمیری سییەم کەسی مفڕەدە.