وشەدان

ئە یا ئەە(باک)

ئاها ئەها، ئامرازێکە بۆ زویری و تیزەجاڕی بەکار دەبرێت: ئەە(ئە)دێ عەلۆ ژمەرە تاڵانا ڤەگەرێنێ: ئاها ئەو عەلۆیە تاڵانێ بۆ مە بگەڕێنێتەوە

سەرچاوە: فەرهەنگی کوردستان

ئەسپ هیلنۆ یا حیلنۆ(هەورا)

ئەسپ دەحیلێنێ

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - فارسی

تەڕ یا سال ؟

تر یا خشک؟ (هنگام شروع به بازی یک طرف ریگی را با آب دهن تر کرده به هوا می اندازند و صدا می زنند: تر یا خشک؟ حریف اگر تر خواست یا خشک هنگام افتادن ریگ برزمین اگر مطابق درخواست حریف افتاد بازی را او شروع می کند اکر نه طرف مقابل.)

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - کوردی

تەڕ یا سال ؟

تەڕ یا وشک ؟. (له کاتی دەست پێکردنی یاریدا لایەکی بەردێک به تف تەڕ دەکەن و فڕێی دەدەن به ئاسمانداو دەڵێن: تەڕ یا وشک؟ لایەنی بەرانبەر تەڕ یا وشک هەڵدەبژێرێت. کاتێک بەردەکه دەکەوێته سەر زەوی ئەگەر بەو بارەدا کەوتبوو که هەڵیبژاردبوو ئەوا یاریەکه دەست پێ دەکات ،دەنا لایەنی بەرامبەر یاریەکه دەست پێ دەکەن.)

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - عارەبی

تەڕ یا سال ؟

اَرطَبا اَم یابِسأ؟ ، رَطب اَم یابس؟ ،قَرعَة.

سەرچاوە: فەرهەنگی کوردستان

سوورکردنەوەی نان یا گۆشت

باسبرژاندن، بڕشتکردن(باک) براشتن، برێژەوەدان،ئەمدیو.

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - فارسی

شێر یا خەت

شیرخت، شیریاخت

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - کوردی

شێر یا خەت

شێران، شێریام خەت، بەرزیلان [شێرەخەت]

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - عارەبی

شێر یا خەت

... مُقارِعه، تَقارُع، قِراع

سەرچاوە: زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)

ناساندن، ڕوون کردنەوە ڕاستی شت یا ڕوون کردنەوەی واتاکەی

التعریف

سەرچاوە: فەرهەنگی کوردستان

چاڤ لێ کەتن یا پێکەتن

دیتن

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

یا

( (یا - ya))

ئامرازی پەیوەندی عەتفە وەک: یا ئەمە یا ئەوە، یا ئازادی یا مەرگ.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

یا

[ع ]

(یا - ya)

ئامرازی بانگ کردنە بۆ دوورو بۆ نزیک.

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - فارسی

یا

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - فارسی

یا

که.(آنکس کەآمد.)

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - فارسی

یا

جا، جاە، جای.(مخفّف«یاگە» است)

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - کوردی

یا

یام. [ئامرازی بادانەوەیە و بەزۆری بۆ هەڵبژاردنە: من یا تۆ؟]

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - کوردی

یا

کە. (ئەو کەسە یا هات.) [ئامرازی پێوەندیە]

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - کوردی

یا

جێگە. [شوێن(سووکەڵەی((یاگە))یە.)]

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - عارەبی

یا

اَم، اَو، اِمّا.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

دست یازیدن

[مص. ل ]

(دەست یازیدەن - dest yaziden)

دەست دریژکردن.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

دست یافتن

[مص.م ]

(دەست یافتەن - dest yaften)

سەرکەوتن، دەسەلات پەیداکردن.

سەرچاوە: نالی

* مامۆستا شێخ بابەڕەسووڵی عەبابەیلێ ئەیگێڕایەوە کەوا بیستوویە لەناو فەقێ موستەعیدەکانی شێخەوڵای خەرپانیدا تا موفتیی زەهاویی لە مەجلیسدا بووبێ مەلایاسینی تەشاری مافی قسەکردنی نەبوە و، مەلا یاسین له مەجلیسدا بووبێ مەلا یووسفی تەوێڵەیی مافی قسە کردنی نەبوە و، تا مەلا یووسفیش له مەجلسیدا بووبێ نالییی مافی قسەکردنی نەبوە، واتە

نالییی پلەی چوارەمی بووە لەناویانا. لەوانەیە ئەم بەیتی « حەربا » یەش پەیوەندێکی بەم مەسەلەیەوە هەبێ، هەروەها لەوانەیه پارچە شیعری « ئەحوەلی تەفرەقە نەظەر..» یش، وەک له شوێنی خۆیدا ئیشارەتمان بۆ کرد، لایەکی ئەم مەسەلەیەمان بۆ ڕوون بکاتەوە.

نەییری ئەعظەم وەها تاوی دەدا وەک مەنجەنیق
بۆ دەوامی ڕۆژپەرستیی جەمعی حەربای دێتە ناو

سەرچاوە: فەرهەنگی کوردستان

ئای یای(موک)

جوورە گۆرانیێکی کۆنی کوردییە

سەرچاوە: هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)

ئەستێرەی بەربە یان

ستاره سحری

سەرچاوە: هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)

ئەستێرەی بەربە یان

ئەستێرەی ڕۆژێ

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - فارسی

ئەسپ یاڵ چەرمگ

چرمە، جرمە، خنگ.

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - کوردی

ئەسپ یاڵ چەرمگ

هۆل. [ئەسپی یاڵ سپی]

سەرچاوە: مەردۆخ کوردی - عارەبی

ئەسپ یاڵ چەرمگ

ابیض. ئەستار= هەسێڵ

سەرچاوە: برادۆست (کوردی - کوردی)

بنۆسی بەرایی، مایەکی یان ماددی

Material or initial cause (causa materialis)

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

به یار

«نا.، س.»، «مک. سن.، سیم.، بک.» زەوییەکی ماوەیەکب بێت نەکێڵدرابێ و کشتوکاڵی لێ نەکرابێ. هس.:بووره.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

به یازه

[[؟]]

«نا.»، «سن.» کلکێکی شلک و ساوای هێندێ درەختان که لێیان دەبڕدرێ و له جێگە کی ترا دەچەقێنرێ «دەنێژرێ» و خۆی ڕێشه دادەکوتێ و دەبێته دارێکی سەربەخۆ. * قەڵەم. «تم: مردۆخ، ج1، ل- 216» .

سەرچاوە: فەرهەنگی کوردستان

بێ یار

بێ دۆست، بێ برادەر. _ ی: بێ دۆستی، بێ برادەری

سەرچاوە: فەرهەنگی کوردستان

بێ یاوەر

بێ یاریکار، بێ یاریدەر. _ ی: بێ یاریکاری، بێ یاریدەری

سەرچاوە: فەرهەنگی کوردستان

بەزەوی یادان

بەزەوی دادان، ڕاخستن

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

تب یازه

[ا ]