تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 40
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
خاک چینی
[ا.مر ]
(خاکی چینی - xak çînî)
گڵی
تایبەت
بە
دروستکردنی چینی.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
پڕۆلتاریا - چینی کرێکار
بە
زمانی لاتینی
لە
وشەی proles
بە
مانای
منداڵ
وەرگیراوە.
ئەم
زاراوە
یەکەم
جار
لە
سەدەی شەشەمی پ.ز،
لە
ئیمپراتۆرییەتی
ڕووم
بەکار
هێنرا.
لەو
سەردەمەدا پڕۆلتاریا
بە
کەسانێک دەگوترێ
کە
ماف
و
مووچە
و مڵکیان نەبووە
بەڵکوو
تەنیا
ئەرکیان
ئەوە
بوو
کە
منداڵەکانیان بنێرنە
خزمەت
دەوڵەت
. بەپێی
یاسا
دەبوایە
خاوەن
مڵک
و چینەکانی
دیکە
،
یان
بە
سەرانە
و
باج
یان
بە
چوون
بۆ
سەربازی
خزمەتیان
بە
دەوڵەت
بکردایە، ئەوانەش
کە
شتێکیان
نەبوو
دەبوایە منداڵەکانی
خۆیان
بناردبا
خزمەت
دەوڵەت
.
ئەم
زاراوە
لە
سەدەی 2ی زایینی
دا
بزر
بوو
.
لە
ساڵی 1838
لە
لایەن
سیسمۆندی (ئابوورناسی سویسی)، جارێکی
دیکە
زیندوو
کراوە
و
دەرحەق
بەو
کەسانە
بەکار
هێنرا
کە
«
هیچ
بەشێکیان
بە
دارایی
و
سامانی
کۆمەڵگەوە
نییە
و
بۆ
ژیانی
سادە
و
ساکار
و داهاتووشیان دواڕۆژێکی
ڕوون
بەدی
نەدەکرا» .
ئەم
زاراوە
زیاتر
لەگەڵ
ناوی
مارکسدا گونجاوە. مارکس
لە
کتێبی
ڕەخنە
لە
فەلسەفەی «حەق»ی هێگل (1843)، پڕۆلتاریا
بە
«چینێکی دەستوپێسپی»
پێناسە
دەکا
و مانیفیستی کۆمۆنیست (1848)
بەم
دەستەواژە
پڕ
تەنتەنەوە
دەست
پێدەکات:
«مێژووی
هەموو
کۆمەڵگە
ئینسانییەکان
لە
ئێستە
و ڕابردوودا مێژووی شەڕی چینەکان
بووە
و
سەردەمی
بورژوازی
، کێشمەکێشی چینەکانی
خاو
کردۆتەوە و کۆمەڵگەی
بە
دوو
چینی گەورەی دژبەیەک (
دوژمن
)
واتە
بورژوازی
و پڕۆلتاریا
دابەش
کردووە» .
دیسانەوە
لە
هەمان
شوێندا دەڵێ: «
مەبەست
لە
پڕۆلتاریا،
ئەو
چینە
کرێکارە نوێباوەیە
کە
خاوەنی
هیچ
ئامێرێکی بەرهەمهێن
نییە
و
وزە
و هێزی
خۆی
بۆ
دابینکردنی
ژیانی
خۆی
دەفرۆشێت» .
زاراوەی پڕۆلتاریا،
لە
ڕاپەڕینی کۆمۆنیستی سەدەی
بیستەم
و
هەروەها
لەنێوان
هەندێ
لە
هونەرمەندان و ڕۆناکبیرانی
لایەنگری
«کەلتووری پڕۆلتاریایی»
لە
ئەڵمانیا و سۆڤیەتدا چەمکێکی
سەرنج
ڕاکێشی لێدەرهات و
لە
بابەت
گرنگایەتی و
دەوری
سەرەکی
لە
شۆڕشدا
جەختی
لەسەر
کراوە
.
دەوری
مێژوویی
پڕۆلتاریا،
لە
گوتاری مارکسیزم*
ئەوەیە
کە
بەپێی
ڕەوتی
بەپڕۆلتاریایی
بوونی
چینی
مامناوەندی
و جووتیاران ــ
بە
لەدەستدانی سەروەت و دارایییەکەیان ــ
ئەم
چینە
دەبێتە زۆرینەی
کۆمەڵگە
و
ئینجا
دەبێ
شۆڕشی سۆشیالیستی
بە
ئەنجام
بگات.
دیکتاتۆری
پرۆلتاریا:
ڕابردن
و
هەنگاونان
بۆ
کۆمەڵگەیەکی
بێ
چین
و
توێژ
،
قۆناخ
بە
قۆناخ
بە
ئەنجام
ناگات.
یەکەم
قۆناخ
، شۆڕشی کرێکارییە،
ئینجا
بەدیهاتنی پرۆلتاریا
وەک
چینی
دەسەڵاتدار
یان
چینی
حاکم
.
پاش
سەرهەڵدانی
دیکتاتۆری
شۆڕشگێڕی
پرۆلتاریا،
دیکتاتۆری
پرۆلتاریا
پەیدا
ئەبێ
تاکوو
دەوڵەت
لەناو
بچێ و
لەبری
حکوومەتکردن
بە
سەر
ئینسانەکان، ئیدارەکردنی شتەکان
بێتە
کایەوە.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
پڕۆلتاریا - چینی کرێکار
پرولتاریا - طبقەی
کارگر
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
پڕۆلتاریا - چینی کرێکار
Proletariat
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
چینی
دانە
مریشک
(ز)
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
چینی
جۆرە دەفرێکی گلێنی
زۆر
لووس
و
پووس
و
تەنکە
وەک
شووشە
وایە
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
چینی
[ص. ن ]
(چینی - çînî)
خەڵکی
چین
، دەستکردی
چین
.
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
چینی
[ا ]
(چینی - çînî)
قاپی
چینی،
فەخووری
، جۆرە سواڵەتێکی
زۆر
باشە
.
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - فارسی
چینی
چینی، فَخفور.
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - کوردی
چینی
فەخفوور
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - عارەبی
چینی
صینِ، صِینیَّة.
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
چینی
ظروف
چینی
اهل
کشور
چین
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
چینی
جۆرێ سواڵەتی
هەرە
باش
خەڵکی
وڵاتی
چین
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
چینی
کەسێکە
هی
ووڵاتی
چین
بێ
. قاپودەوری، فەخفوری، دهدەلیک. جوورە دەفرێکی گڵێنی
زۆر
لووس
و
پووس
و
تەنکە
وەک
شووشە
وایە
.
دانی
مریشک
و باڵندان
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
چینی میانە+ چینی مامناوەندی
طبقه
متوسط
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
چینی میانە+ چینی مامناوەندی
Middle
class
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
چینی میانە+ چینی مامناوەندی
چینی
بورژوا
،
لە
باری
مێژووییەوە
بە
چینی
میانە
ناوی
دەرکردووە.
لە
سیستەمی سەرمایەداریدا
نێوان
چینی
سەرمایەدار
و
کرێکار
،
دوو
گرووپی
بەرفرەوانی
کۆمەڵایەتی
سەری
هەڵداوە:
گرووپی
یەکەم
بریتییە
لە
، خەڵکانی
بازرگان
، مامەڵەچی،
دوکاندار
،
خاوەن
دەزگەی
بچووکی
ئابووری
و بەرهەمهێنی
سەربەخۆ
.
گرووپی
دووهەم
بریتییە
لە
: خەڵکانی
خوێندەوار
،
ئەندازیار
،
پزیشک
، مافپەروەر، مامۆستای
زانکۆ
،
فێرکار
، خوێندکار، کارمەند و
مووچەخۆر
.
ئەم
دوو
گرووپە
بە
چینی
میانە
یان
چینی
وردە
بورژوا
پێناسە
کراون. (بڕوانە
وردە
بورژوازی
)
مارکسییەکان
ئەم
گرووپانە
لە
باری
عیلاقاتی سیاسییەوە
بە
دوو
گرووپی
دیکە
دابەش
دەکەن:
یەکەم
، توێژی باڵای چینی
میانە
کە
لە
ژیانێکی
خۆش
بەهرەمەندە و
لە
بەریانی خەباتی چینایەتیدا دەچێتە بەرەی
سەرمایەدار
و تاقمی دەسەڵاتدارەوە.
دووهەم
، توێژی خوارووی چینی
میانە
کە
بەهۆی لەدەستدانی ئیمتیازەکانی،
خۆی
دەخاتە
پاڵ
چینی پڕۆڵتاریا.
کەواتە
توێژی باڵای چینی
میانە
،
لە
ماهییەتی سیاسیدا
کۆنەپەرست
لە
ئەژمار
دێ
و توێژی
خواروو
، شۆڕشگێر.
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
چینی پێشانی
دووژنگ،
لۆچ
و
گرژی
نێوچاوان
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
ڕاوەندی چینی
ڕهگەریواوی چینی
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
کەبابەی چینی
شتێکی
دەنک
وردی
گەرمیانییە
وەک
کونجی
بۆ
بەربوونی
دەنگ
دەخورێ
سەرچاوە:
نالی
شاهیدی چینیی
کینایەیە له
نازداری
ئێجگار
جوان
.
ئاهوویی
حەرەم
قیبلەیی ئەبرۆن
که
به
دیدە
،
ئەم
شەهد
لەبانه
که
هەموو
شاهیدی چینن،
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
محامچینین
(موک.): (کۆ.): ماچەنکێ٬ جوورە قومارێکی جگێنییە
بە
پتەی
لێ
دەدەن
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
برچینی
گرسنگی
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
برچینی
برسیاتی .
برسیەتی
،
نێزی
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
دارچینی
توێکڵە دارێکی سوورکاری
بۆنخۆشی
گەرمیانییە
لێ
بەچایی دەنرێ و
لەگەڵ
بەهاراتیشدا بەکاردێنرێ
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - فارسی
دارچینی
دارچینی
.
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - کوردی
دارچینی
دارچین: توێکڵەدارێکی
تیژ
و بۆنخۆشە.
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - عارەبی
دارچینی
دارصینی
.
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
دارچینی
دارچین
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
دارچینی
دارچین
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
شاەچینی
[ا.مر ]
(شاەچینی - șah înî)
شیلەی گیا¬یەکه
چین
دەڕوێ و
بۆ
دەرمان
بەکار
دێ
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
مریشکەچینی
چیین و
ما
چیین٬ مامرە چیینی
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
کەبابەچینی
کبابەچینی
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
کەبابەچینی
کەبابەی
دەرمان
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
کەچینی
خون
بکارت
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
کەچینی
کچێنی
،
خوێنی
نیشانەی
کون
نەکراوی
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
کەچینی
کچێنی٬
بن
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
گوڵەوەچینی
خوشەچینی
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
گوڵەوەچینی
چنینەوەی
گوڵەگەنم
و
جۆ
دوای دروونەوەیان
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گوڵەوەچینی
گوڵە
دەخڵ
چنینەوە