تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
خاک چینی
[ا.مر ]
(خاکی چینی - xak çînî)
گڵی تایبەت بە دروستکردنی چینی.
پڕۆلتاریا - چینی کرێکار
بە زمانی لاتینی لە وشەی proles بە مانای منداڵ وەرگیراوە. ئەم زاراوە یەکەم جار لە سەدەی شەشەمی پ.ز، لە ئیمپراتۆرییەتی ڕووم بەکار هێنرا. لەو سەردەمەدا پڕۆلتاریا بە کەسانێک دەگوترێ کە ماف و مووچە و مڵکیان نەبووە بەڵکوو تەنیا ئەرکیان ئەوە بوو کە منداڵەکانیان بنێرنە خزمەت دەوڵەت. بەپێی یاسا دەبوایە خاوەن مڵک و چینەکانی دیکە، یان بە سەرانە و باج یان بە چوون بۆ سەربازی خزمەتیان بە دەوڵەت بکردایە، ئەوانەش کە شتێکیان نەبوو دەبوایە منداڵەکانی خۆیان بناردبا خزمەت دەوڵەت.
ئەم زاراوە لە سەدەی 2ی زایینی دا بزر بوو. لە ساڵی 1838 لە لایەن سیسمۆندی (ئابوورناسی سویسی)، جارێکی دیکە زیندوو کراوە و دەرحەق بەو کەسانە بەکار هێنرا کە«هیچ بەشێکیان بە دارایی و سامانی کۆمەڵگەوە نییە و بۆ ژیانی سادە و ساکار و داهاتووشیان دواڕۆژێکی ڕوون بەدی نەدەکرا» .
ئەم زاراوە زیاتر لەگەڵ ناوی مارکسدا گونجاوە. مارکس لە کتێبی ڕەخنە لە فەلسەفەی «حەق»ی هێگل (1843)، پڕۆلتاریا بە«چینێکی دەستوپێسپی» پێناسە دەکا و مانیفیستی کۆمۆنیست (1848) بەم دەستەواژە پڕ تەنتەنەوە دەست پێدەکات:
«مێژووی هەموو کۆمەڵگە ئینسانییەکان لە ئێستە و ڕابردوودا مێژووی شەڕی چینەکان بووە و سەردەمی بورژوازی، کێشمەکێشی چینەکانی خاو کردۆتەوە و کۆمەڵگەی بە دوو چینی گەورەی دژبەیەک (دوژمن) واتە بورژوازی و پڕۆلتاریا دابەش کردووە» . دیسانەوە لە هەمان شوێندا دەڵێ: «مەبەست لە پڕۆلتاریا، ئەو چینە کرێکارە نوێباوەیە کە خاوەنی هیچ ئامێرێکی بەرهەمهێن نییە و وزە و هێزی خۆی بۆ دابینکردنی ژیانی خۆی دەفرۆشێت» .
زاراوەی پڕۆلتاریا، لە ڕاپەڕینی کۆمۆنیستی سەدەی بیستەم و هەروەها لەنێوان هەندێ لە هونەرمەندان و ڕۆناکبیرانی لایەنگری «کەلتووری پڕۆلتاریایی» لە ئەڵمانیا و سۆڤیەتدا چەمکێکی سەرنج ڕاکێشی لێدەرهات و لە بابەت گرنگایەتی و دەوری سەرەکی لە شۆڕشدا جەختی لەسەر کراوە. دەوری مێژوویی پڕۆلتاریا، لە گوتاری مارکسیزم* ئەوەیە کە بەپێی ڕەوتی بەپڕۆلتاریایی بوونی چینی مامناوەندی و جووتیاران ــ بە لەدەستدانی سەروەت و دارایییەکەیان ــ ئەم چینە دەبێتە زۆرینەی کۆمەڵگە و ئینجا دەبێ شۆڕشی سۆشیالیستی بە ئەنجام بگات.
دیکتاتۆری پرۆلتاریا: ڕابردن و هەنگاونان بۆ کۆمەڵگەیەکی بێ چین و توێژ، قۆناخ بە قۆناخ بە ئەنجام ناگات. یەکەم قۆناخ، شۆڕشی کرێکارییە، ئینجا بەدیهاتنی پرۆلتاریا وەک چینی دەسەڵاتدار یان چینی حاکم. پاش سەرهەڵدانی دیکتاتۆری شۆڕشگێڕی پرۆلتاریا، دیکتاتۆری پرۆلتاریا پەیدا ئەبێ تاکوو دەوڵەت لەناو بچێ و لەبری حکوومەتکردن بە سەر ئینسانەکان، ئیدارەکردنی شتەکان بێتە کایەوە.
پڕۆلتاریا - چینی کرێکار
پرولتاریا - طبقەی کارگر
پڕۆلتاریا - چینی کرێکار
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
چینی
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
چینی
جۆرە دەفرێکی گلێنی زۆر لووس و پووس و تەنکە وەک شووشە وایە
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
چینی
[ص. ن ]
(چینی - çînî)
خەڵکی چین، دەستکردی چین.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
چینی
[ا ]
(چینی - çînî)
قاپی چینی، فەخووری، جۆرە سواڵەتێکی زۆر باشە.
چینی
چینی، فَخفور.
چینی
فەخفوور
چینی
صینِ، صِینیَّة.
چینی
جۆرێ سواڵەتی هەرە باش
خەڵکی وڵاتی چین
چینی
کەسێکە هی ووڵاتی چین بێ. قاپودەوری، فەخفوری، دهدەلیک. جوورە دەفرێکی گڵێنی زۆر لووس و پووس و تەنکە وەک شووشە وایە. دانی مریشک و باڵندان
چینی میانە+ چینی مامناوەندی
چینی میانە+ چینی مامناوەندی
Middle class
چینی میانە+ چینی مامناوەندی
چینی بورژوا، لە باری مێژووییەوە بە چینی میانە ناوی دەرکردووە. لە سیستەمی سەرمایەداریدا نێوان چینی سەرمایەدار و کرێکار، دوو گرووپی بەرفرەوانی کۆمەڵایەتی سەری هەڵداوە: گرووپی یەکەم بریتییە لە، خەڵکانی بازرگان، مامەڵەچی، دوکاندار، خاوەن دەزگەی بچووکی ئابووری و بەرهەمهێنی سەربەخۆ. گرووپی دووهەم بریتییە لە: خەڵکانی خوێندەوار، ئەندازیار، پزیشک، مافپەروەر، مامۆستای زانکۆ، فێرکار، خوێندکار، کارمەند و مووچەخۆر. ئەم دوو گرووپە بە چینی میانە یان چینی وردە بورژوا پێناسە کراون. (بڕوانە وردە بورژوازی)
مارکسییەکان ئەم گرووپانە لە باری عیلاقاتی سیاسییەوە بە دوو گرووپی دیکە دابەش دەکەن: یەکەم، توێژی باڵای چینی میانە کە لە ژیانێکی خۆش بەهرەمەندە و لە بەریانی خەباتی چینایەتیدا دەچێتە بەرەی سەرمایەدار و تاقمی دەسەڵاتدارەوە. دووهەم، توێژی خوارووی چینی میانە کە بەهۆی لەدەستدانی ئیمتیازەکانی، خۆی دەخاتە پاڵ چینی پڕۆڵتاریا. کەواتە توێژی باڵای چینی میانە، لە ماهییەتی سیاسیدا کۆنەپەرست لە ئەژمار دێ و توێژی خواروو، شۆڕشگێر.
چینی پێشانی
دووژنگ، لۆچ و گرژی نێوچاوان
ڕاوەندی چینی
ڕهگەریواوی چینی
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
کەبابەی چینی
شتێکی دەنک وردی گەرمیانییە وەک کونجی بۆ بەربوونی دەنگ دەخورێ
سەرچاوە: نالی
شاهیدی چینیی
کینایەیە له نازداری ئێجگار جوان.

ئاهوویی حەرەم قیبلەیی ئەبرۆن که به دیدە،
ئەم شەهد لەبانه که هەموو شاهیدی چینن،
محامچینین
(موک.): (کۆ.): ماچەنکێ٬ جوورە قومارێکی جگێنییە بە پتەی لێ دەدەن
برچینی
گرسنگی
برچینی
برسیاتی . برسیەتی، نێزی
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
دارچینی
توێکڵە دارێکی سوورکاری بۆنخۆشی گەرمیانییە لێ بەچایی دەنرێ و لەگەڵ بەهاراتیشدا بەکاردێنرێ
دارچینی
دارچینی
دارچین: توێکڵەدارێکی تیژ و بۆنخۆشە.
دارچینی
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
شاەچینی
[ا.مر ]
(شاەچینی - șah înî)
شیلەی گیا¬یەکه چین دەڕوێ و بۆ دەرمان بەکار دێ.
مریشکەچینی
چیین و ما چیین٬ مامرە چیینی
کەبابەچینی
کبابەچینی
کەبابەچینی
کەبابەی دەرمان
کەچینی
کچێنی، خوێنی نیشانەی کون نەکراوی
کەچینی
کچێنی٬ بن
گوڵەوەچینی
خوشەچینی
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
گوڵەوەچینی
چنینەوەی گوڵەگەنم و جۆ دوای دروونەوەیان
گوڵەوەچینی