تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 28
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
پۆلی
اخگر
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
پۆلی
سکڵ
،
پەنگر
،
پۆلو
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
پۆلی(هەو)
تەشق
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
ئینترپۆل (ڕێکخراوی نێودەوڵەتی پۆلیسی تاوانباران)
ئەم
ڕێکخراوە
لە
ساڵی 1923 بەمەبەستی بەرگریکردن
لە
تاوان
و سووکەتاوانی یاسای
گشتی
و
سزادان
و ڕادەستی تاوانباران
لە
شاری
ڤییەنا (نەمسا) دامەزرێوە و
ئێستە
پتر
لە
176
وەڵات
بوونەتە ئەندامی ڕێکخراو. بەگشتی ئامانجی
ئەم
ڕێکخراوە بریتییە
لە
: پتەوکردنی
پێوەندی
ڕاستەوخۆی مەقاماتی پۆلیسی وەڵاتانی
جیهان
بەیەکتر، کۆجێکردنی
زانیاری
پێوەندیدار
بە
تاوانبارانی نێودەوڵەتی و هەنگاونانی تەکنیکی
لەمەڕ
تاوانەکانی یاسای
گشتی
،
جگە
لەو
بابەتانەی
کە
لایەنی
سیاسی
یان
ئایینی
یان
ڕەگەزییان هەبێت.
ناوەندی
ڕێکخراوی نێودەوڵەتی پۆلیسی تاوانباران،
لە
ساڵی 1989
لە
شاری
پاریسەوە گواستراوەتەوە
بۆ
شاری
لییۆن
لە
فەرەنسا.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
ئینترپۆل (ڕێکخراوی نێودەوڵەتی پۆلیسی تاوانباران)
سازمان
بین
المللی
پلیس
جنایی (اینترپل)
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
ئینترپۆل (ڕێکخراوی نێودەوڵەتی پۆلیسی تاوانباران)
International
Criminal Police Organization (Interpol)
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
دەوڵەتی پۆلیسی
دولت
پلیسی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
دەوڵەتی پۆلیسی
Police
state
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
دەوڵەتی پۆلیسی
دەوڵەتێک
کە
تێیدا
پۆلیس
ـــ
بە
تایبەت
پۆلیسی
نهێنی
ـــ دەسەڵاتێکی بەرفراوانی
هەیە
لە
تۆقاندن
و ترساندنی
ئەو
شارۆمەندانەی
کە
مافەکانیان
پێشێل
دەکرێت و ناتوانن لەڕێی قانوونییەوە دەنگی ناڕازایەتی
خۆیان
هەڵبڕن. نموونەی
ئەم
حکوومەتانە وەڵاتانی
دیکتاتۆری
یا
تۆتالیتەرن
کە
تێیدا نەیارانی ڕژێمەکە سەرکوت دەکرێن و کەسانی ناڕازی،
تەنیا
بەهۆی سیاسییەوە دەخرێنە بەندیخانەوە.
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
پۆلیس
پلیس
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
پۆلیس
شورتە،
دارۆغە
،
گزیری
دەوڵەت
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
پۆلیس
هەیتە
،
شاگرد
دارۆغە
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
پۆلیسخانە
هەیتەخانە
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
پۆلیە
ڕیشووی
زەنگیانە
،
کە
پوولەکەی زێڕو ئیتری پێوەدەکرێ.
پۆیلە
،
پۆیلانە
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
جوگرافیای سیاسی (جێئۆپۆلیتیک)
پلاندانان
بۆ
سیاسەتی دەرەوەی وەڵاتێک
بە
لەبەرچاوگرتنی هۆکارە جوگرافییەکان. بابەتی جوگرافیای
سیاسی
، خوێندنەوەی
بنەما
جوگرافییەکانی دەسەڵاتی دەوڵەتە
واتە
لێکدانەوەی
دەوری
کەشوهەوا،
سەرچاوە
سرووشتییەکان، شۆێنکاتی جوگرافیایی،
حەشیمەت
و تایبەتمەندیە کەلتووریەکان
بە
سەر
سیستەمی
سیاسی
وەڵاتێک. ئەرەستۆ دەڵێ:
بە
بێ
ڕەچاوکردنی جوگرافیا، ئەقڵی
سیاسی
بڕ
ناکات. «
جان
بۆدن»،
یەکەم
بیرمەندی
هاوچەرخ
بوو
کە
پێوەندی
نێوان
زانستی
سیاسەت
و جوگرافیای
بەرجەستە
کرد
. «مۆنتسکیڤ» و «ڕۆسۆ»، هەرکامیان
بە
نۆبەی
خۆیان
لەسەر
پێوەندیی هۆکارە جوگرافییەکان و کەشوهەوا
بە
سەر
شێوازی
حکوومەتکردن و کاریگەری
ئەم
هۆکارانە
بە
سەر
سیاسەت
و
ئازادی
خەڵک
، توێژینەوەیان کردووە.
یەکێک
لە
پێشەنگەکانی جوگرافیای
سیاسی
، «هاڵفۆرد مەکیندر» ( 1947-1861) نووسەری بەریتانی
بووە
کە
پێی وابوو چارەنووسی مێژووی
جیهان
، ئاکامی
شەڕ
و ململانێی هێزی
وشکایی
بووە
لە
بەرانبەر
هێزی دەریاییدا.
بابەتی نوێی جوگرافیای
سیاسی
، لێکدانەوەی
مەسەلە
جیهانییەکانە
لە
ڕوانگەی جوگرافیاییەوە. سەرهەڵدانی ناوەندە جیهانییەکانی دەسەڵاتی
نوێ
، گرنگایەتی
سەرچاوە
سرووشتییەکان لەباری دەسەڵاتی
سیاسی
و پێوەندیی
باکوور
و
باشوور
لە
جوملەی سەرباسەکانی جوگرافیای
سیاسی
مودێرنەیە. لێکدانەوەی سنوورە سیاسییەکان و
ناوچە
سەرسنوورییەکان، هێزی
دەریایی
و
وشکایی
و ناوەندە سیاسییە بەهێزەکانی
دەسەڵات
لە
باری
جوگرافییەوە بابەتی توێژینەوەی جوگرافیای سیاسییە.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
جوگرافیای سیاسی (جێئۆپۆلیتیک)
جغرافیای
سیاسی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
جوگرافیای سیاسی (جێئۆپۆلیتیک)
Geopolitic
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
زڕووپۆلیە
(هەو.):خشڵ،
چەک
، زڕەپۆلیە،زڕوپۆلیە، ئەمەش بەندوباری لەسەرە، مەشکەی
خۆمان
ناژێنێ مەشکەی
خەڵکی
دەژێنێ
بە
زڕو پۆلیەوە
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
زڕەپۆلیە
زڕوپۆلیە
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
پۆپۆلیزم - گەلپەروەری
بە
مانای
ڕێزگرتن
و بەرزکردنەوەی مەفهوومی
گەل
یان
خەڵک
تا
ئاستی چەمکێکی
پیرۆز
و
باوەڕ
بەوەیکە ئامانجە سیاسییەکان ئەبێ بەپێی
خواست
و
ئیرادە
و هێزی
گەل
ــ
بە
جیا
لە
حیزب و ڕێکخراوە سیاسییەکان ــ
دەستەبەر
بکرێن.
پۆپۆلیزم، ئایدیۆلجیای
ئەو
کۆمەڵگە
سیاسیە جڤاتی و داخراوەیە
کە
تێیدا کۆمەڵگەی مەدەنی پەرەی ستاندووە و بوونەتە مەترسییەک
بۆ
دۆخی سەقامگرتووی
سیاسی
. پەرچەکرداری
دەوڵەت
لە
بەرانبەر
ئەم
مەترسییەدا
ئەوەیە
کە
بێئەوەی بتوانێ کۆمەڵگەی مەدەنی
بە
تەواوی
سەرکوت بکات
دەست
دەکا
بە
هێنانە مەیدانی ڕەشەگەل
بۆ
لاوازکردن و گۆشەگیرکردنی
ئەم
کۆمەڵگە
مەدەنییە.
ئەم
جۆرە کۆمەڵگەیە
لە
ڕاستیدا کۆمەڵگەیەکی قەیراناوی
سیاسی
داخراو
و ناجڤاتییە
کە
لە
کۆمەڵناسی سیاسیدا
بە
ئایدیۆلۆژیای پۆپۆلیزم
پێناسە
دەکرێ
.
لەم
جۆرە کۆمەڵگەیانەدا
دەوڵەت
بە
هەموو
کەرەستە
و
هێما
شەرعییەکانیەوە
لە
بەرانبەر
بەهێزبوونی گرووپەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی ڕادەوەستێ،
بەڵام
ئەم
گرووپانە
لەبەر
هۆی
جۆراوجۆر
، بەهێزترن لەوەیکە
دەوڵەت
بتوانێ
بە
ئاسانی
سەرکوتیان بکات.
لە
وەها
کەشێکدا تیابردنی کۆمەڵگەی مەدەنی ئەستەمە،
بۆیە
دەوڵەت
بە
هەرەوەز
، ڕەشەگەل
لە
خۆی
کۆدەکاتەوە.
قەیرانی شەرعیەت و
هاوبەشی
سیاسی
لەم
جۆرە کۆمەڵگەیەدا
بە
تەواوی
خۆی
دەردەخات.
بە
هەرەوەزکردنی
کۆمەڵ
تەنیا
دەتوانێ ڕێگەچارەیەکی
کاتی
بێت
بۆ
ئەم
قەیرانە.
لە
بواری شەرعییەتی سیاسیەوە
ئەگەر
حکوومەت بتوانێ
هەستی
ڕەشەگەل
بەرەو
لای
خۆی
ڕاکێشێ،
ڕەنگە
تاڕادەیەک ناڕەوابوونی
خۆی
قەرەبوو
بکاتەوە. ڕەشبگیری و هەڵخڕاندنی
خەڵکی
ساکار
، نیشانەی لاوازبوونی حکوومەتە
لە
بەرانبەر
کۆمەڵگەی مەدەنیدا. پۆپۆلیزم، ئایدیۆلجیایەکی دیاریکراو و گونجاوی
نییە
و
لە
هەر
وەڵاتێکدا
بە
شێوازێک
خۆی
دەردەخات.
ئەم
ڕێبازە هەڵگری
ئەم
تایبەتمەندیانەن:
چەواشەکاری، پیرۆزکردنی
کەسایەتی
ڕێبەر
(کاریزما)، دەمارگرژی، پشبەستن
بە
ڕەشەگەلی لەخۆبێگانە،
نەبوونی
ئایدیۆلۆجیایەکی دیاریکراو، ڕیفۆرمخوازی،
ناسیۆنالیزم
و
ئازادی
سەندیکا و بزربوونی دیموکراسییەت. پۆپۆلیزم
ڕەنگە
چەپڕەو بێت
یان
ڕاستڕەو
یا
هیچکام
بەڵام
هەرچی
بێت، خەسڵەتی کۆنەپەرستانە و
گەڕانەوە
بۆ
بەهاکانی ڕابردووی
هەیە
.
ئەندێشەی پۆپۆلیستی،
یەکەم
جار
لە
1860 بەملاوە لەنێوان ڕوناکبیرانی
توندڕەوی
سۆڤیەت
بە
سەرهەڵدانی ناردۆنیەکان (گەلپەرستان)
هاتە
ئاراوە.
ئەمانە
پێیان وابوو
کە
سۆڤیەت دەتوانێ بێئەوەیکە قۆناخی
سەرمایەداری
تێپەڕێنێ، بچێتە قۆناخی سۆشیالیزمەوە.
ڕەنگە
گرنگترین نموونەی پۆپۆلیستی
لەدوای
شەڕی جیهانی
دووهەم
، پێرۆن،
دیکتاتۆری
ئەرجەنتین بێت (بڕوانە
پێرۆنیزم
) . نزیکترین نموونەی پۆپۆلیزم
بە
سەردەمی
ئێستە
، بارودۆخی
سیاسی
هەشتاکانی سەدەی
بیست
(1980) ی بەرەی نەتەوەیی فەرەنسەیە
بە
ڕێبەرایەتی «
جان
ماری
لۆپێن». بەگشتی
ئەم
شێوازە سیاسییە زیاتر
لە
وەڵاتانی ئەمریکای لاتین باوە.
هەندێ
لە
بیرمەندان
بۆ
وێنە
، کۆرن هازێر، وەڵاتەکان
بە
نیسبەت پۆپۆلیسم
وشیار
دەکەنەوە و
ئەم
ڕێبازە
بە
مەترسییەک
بۆ
کۆمەڵگە
دیموکراتیەکان
لە
قەڵەم
دەدەن.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
پۆپۆلیزم - گەلپەروەری
پوپولیسم-
مردم
باوری
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
پۆپۆلیزم - گەلپەروەری
Populism
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
ڕابەروپۆلیس
(هەورا.):
کەڵانتەر
1
2