اختبار الصعوبة أو القوة أو المستوی

Test / difficulty, altitude, power, level

سته، تَرَغده، چَنگوک، انگشتال، ناتوان.

بێ¬گیر، بێ¬گریک¬، بێگوڕ، ناتوان. [لاواز]

ضَعیف، نَحیف، حَرض، خَدر، کَلیل، لاغب، مُضنَی، شَلَ.

ناتوان

بێ وزە، بێ توش، بێ تابشت

بێ تین، (ڕۆژ) ئیرەتی، ترکزە ._ ی: بێ تینی

وزز، توان، توانایی، گیر، نیرو.

گوڕ، گوریک، گۆ، توانا، گێر. [وزە]

حِسّ، بُنیَة، قُوَّة، نامَّة.

نیرو، توان، قوّت
هنگ ارتش

تەوانایی

وزە، قەوەت، تاقەت، تابشت
دەستەی هەزار کەسی لە سپا

لەشکرگا٬ لەشکرخانە٬ سووپاخانە٬ (دزە.٬ خۆ.) شنگ٬ (باد.) خوڕ٬ (باک.) ئەنیا٬ بڕھ٬ (شن.) شەنگ٬ (ڕۆژ.) هاز٬ گڤ٬ نیرەوان٬ (فە.) هەرەنگ٬ ڤەژەن٬ گووژم٬ گوڕ٬ مەندینە٬ ستووری٬ کۆتەکی٬ گۆ٬ تووک٬ دەست و دوو٬ لو (لەشە.) وزە٬ هەڤل٬ زەبر٬ تەوژم٬ تەوسم٬ خورت٬ تین٬ تاقەت٬ پەڕوپۆ٬ پەلوپۆ٬ هیل٬ پرزە٬ زۆر٬ گووژان٬ گاز٬ بەـــ : بەتین٬ تیندار٬ بەگوڕ٬ بەزەبر٬هێزدار٬ توانا٬ رەوال٬ دووتا٬ تۆپزز٬ وەتین٬ بەگوژم٬ بۆنگ٬ بێ ـــ : بێ ناو٬ بێ توانا٬ راییج٬ بێ تووک٬ لە خستن: لەدەست . دووخستن٬ بێ تین کردن. ــــ ی ژوورەوە: ویژدان.

دەستم لە (گۆ) چووە واتە لە سەرماندا هێزی نەماوە

خڕی سەرس مەمک

قدرت

Power

هێز، یەکێک لە چەمکە سەرەکییەکانی زانستی سیاسەتە کە بە مانای وزە و توانایی کەسێکە بۆ پێملکردن و تەسلیم ڕاگرتنی جەماعەتێک لە بەرانبەر خواستەکانی ئەو کەسەدا بە هەر شێوازێک. بە واتایەکی دیکە هێز، کۆمەڵێ سەرچاوە و ئامرازی زۆرەملانە و ئارەزوومەندانەیە کە حکوومەتەکان بۆ بەڕێوەبەرایەتی دەسەڵات بەکاری دەهێنن. پاراستنی سەرچاوەکانی هێز و چۆنییەتی دابەشکردنی و خەبات بۆ وەچنگ هێنانی، گرینگترین بابەتی توێژینەوەی زانستی سیاسییە. هەروا زۆرینەی زانایانی سیاسی پێوەندییەکانی هێز بە کاکڵی سیاسەت دەزانن و دەڵێن ئەو شتەی پێوەندی مرۆ لەگەڵ پێوەندییەکانی دیکە جیا دەکاتەوە، هێزە. خەباتی حیزب و حکوومەتەکان لە پێناو هێزدایە: بۆ وەدەست هێنانی هێز، پاراستن یا بۆ نوێندن و نومایش کردنی هێز.
بیرمەندانی سیاسی، هەوڵیان داوە ئەم چەمکە لەگەڵ زاراوەی دەسەڵات authority لێک جیا بکەنەوە. بەڵام لە ڕاستیدا نە لە زاری ڕەشۆکی و نە لە زانستی سیاسەت، ڕێککەوتنێک لەمەڕ ئەم زاراوە پێک نەهاتووە. چونکە هەندێ جار وشەی هێز لەگەڵ دەسەڵات، دەسرۆیین، زۆرداریی، زۆرەملێ و… بە هاوواتا زانراوە. هێز خاوەنی چەند سەرچاوەیەکە کە بریتین لە:
1ـــ زانیاری: ئەم سەرچاوە یارمەتیدەری فراژووتنی ئاوەز و ڕۆحی مرۆڤە. لە کۆمەڵگەیەکی هۆشیاردا هیچ ڕێبەرێک ناتوانێ بێ زانیاری دەستی بە هێز بگات.
2ـــ ڕێکخستن: ڕێکخستن لە جەوهەردا هێز دەبەخشێ. لە سیستەمێکی سیاسی دیموکراتیدا حیزبە سیاسییەکان بۆ وەدەست هێنانی هێز، ڕێکخراوە سازدەکەن.
3ـــ هەلومەرج: هەلومەرجی ئابووری و کۆمەڵایەتی بە خاوەنەکەی یارمەتی دەدات کە هێز و دەسەڵاتی خۆی زیاتر بکات.
4ـــ دەسەڵات: دەسەڵات بە واتای هێزی ڕەوا و شەرعییەتدارە. ئەگەر کەسێک دەستی بگاتە پلە و پایەیەکی ڕەوا و یاسایی، هێزی ڕێبەرایەتییەکەی زیاتر دەبێ.
5ـــ لێهاتوویی: وەشاوەیی و شارەزایی، هێزی مرۆ زیاد دەکات و لە خەبات بۆ وەدەستهێنانی دەسەڵات، سەرکەوتووی دەکات.
6ـــ ئیمان و بڕوا: مانەوەی ڕێبەرێک لە دەسەڵاتدا پێویستی بە بڕوایەکی گشتی هەیە.
7ـــ میدیاکان: میدیاکان سەرچاوەیەکی گرینگی هێز و دەسەڵات لە ئەژمار دێن. بەرپرسانی ڕۆژنامە و تەلەفیزیۆن و … دەورێکی باڵا دەگێڕن لەمەڕ زاڵبوون بەسەر ڕای گشتیدا.
ئەگەر هێز لەسەر بنەمای زۆر و سوڵتە دامەزرابێت، فەرمانبەران بە ڕەوای نازانن و هۆی فەرمانبردنیان، دەگەڕێتەوە بۆ ترس. بەڵام ئەگەر فەرمانبەرانیش خاوەنی هێزێکی کۆمەڵایەتی بن و هێزی فەرمانڕەوا بە شەرعی و ڕەوا بزانن، ئینجا هێز دەبێتە پاڵپشتێکی ڕەوا. حکوومەتی خەڵکیی کاتێک پیادە دەکرێت کە لە نێوان فەرمانڕەوا و فەرمانبەراندا هیچ لەمپەرێک نەبێت.