تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بنه تا
«نت.» میقدارێک «کاڵا» که له نیوەی لابارێک کەمتر جێگا بگرێ و لەبنی گونیه و جەواڵ و...دا دابندرێ.:: تووتنەکەمان داگرت پێنج فەرده بوو به قەدە ر بنه تایێکیش ماوەتەوە.
سەرچاوە: نالی
* مامۆستا شێخ بابەڕەسووڵی عەبابەیلێ ئەیگێڕایەوە کەوا بیستوویە لەناو فەقێ موستەعیدەکانی شێخەوڵای خەرپانیدا تا موفتیی زەهاویی لە مەجلیسدا بووبێ مەلایاسینی تەشاری مافی قسەکردنی نەبوە و، مەلا یاسین له مەجلیسدا بووبێ مەلا یووسفی تەوێڵەیی مافی قسە کردنی نەبوە و، تا مەلا یووسفیش له مەجلسیدا بووبێ نالییی مافی قسەکردنی نەبوە، واتە
نالییی پلەی چوارەمی بووە لەناویانا. لەوانەیە ئەم بەیتی « حەربا » یەش پەیوەندێکی بەم مەسەلەیەوە هەبێ، هەروەها لەوانەیه پارچە شیعری « ئەحوەلی تەفرەقە نەظەر..» یش، وەک له شوێنی خۆیدا ئیشارەتمان بۆ کرد، لایەکی ئەم مەسەلەیەمان بۆ ڕوون بکاتەوە.

نەییری ئەعظەم وەها تاوی دەدا وەک مەنجەنیق
بۆ دەوامی ڕۆژپەرستیی جەمعی حەربای دێتە ناو
بنێ تا(باک)
جوورە ترێیەکە
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تا
لقی درەخت
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تا
تاک (د)
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تا
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تا
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تا
لایەک لە بارێک
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تا
گەرمییەکە لە نەخۆشییەوە پەیدا دەبێ لە ئەندامی گیانداردا
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تا
هاتووە بەمەعنا (بۆ ئەمەی)
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تا
بۆ بەستنەوەی شتێکە بەکاتێکەوە
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تا
بۆ دواییی شتێکە کە خاوەنی بڕانەوە بێ
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تا
هۆیەتی شتێک بۆ شتێک دەگەیەنێ
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تا
بۆ بەستنەوەی شتێکە بەشتێکەوە (شرت)
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
تا
[حر ]
(تا - ta)
ئامرازی پەیوەندی. (له سلێمانییەوه تا کەرکووک).
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
تا
[ا ]
(تا - ta)
تابار، لابار، تاک، قەدونوشت.
تا
(تار ،تاره ،رشته ،کناغ، نخ).
تا
تا ،تاه ،نویم. (تا گفته ای...).
تا
که .(من گفتم که او هم بگوید).
تا
تا ،تاە ،تای ،تک ،تاق (طاق).
برۆی سێ تاق
«نت.» ئەو برۆیەیه که له نێوانی دوو برۆیاندا «لەو جێگایەی لووت دەبڕێتەوه و ناوچاوان دەست پێدەکا، ئەوەنده تووک هەبێ هەردووکی تێکەڵ کردبنەوه. «دلبەرا ! پەی ڕۆی فێڕاقت دڵ دەناڵێ وەکل ڕوباب + بەو دوو ئەبرۆیی سێ تاقت بەندی جەرگم بوو کەباب.» «؟» .
به تاڵ و حەتاڵ
[[=عا.:بطال و عطال]]
ست.» 1- حاڵی کەسێکی هیچ پیشەیە کی نەبێ.:: ڕۆژ هەتا ئێوارێ بەتاڵ و حەتاڵ دەسووڕێتەوه.2- حاڵی دەفرێکی هیچی تێدا نەبێ.:: گۆزەکه بەتاڵ و حەتاڵه چۆڕێ ئاو چییه تێیدا نییه.
سەرچاوە: نالی
تار
تاڵ.

خاڵی نییە « نالیی » دڵەکەت ساتێ لە هیجران
تا تاری وجوودت نەپسێنێ مەلەکولمووت
سەرچاوە: نالی
تاقانە یەتیم
دوڕڕی تاقانە.

تاقانە یەتیمی خەلەفی ئاخری نیسان!
تۆ خۆش بی، صەدەف بوو بە فیدات، دوور بی لە ئافات
<تانگ> [<تانک>]
روان دز ,روان دژ .(قلعه ی متحرک.)
<تانگ> [<تانک>]
ڕەواندز [دەبابه (قەڵای ڕەوان.)* *-۱-ڕەوان: نەوەستاو،بزێو +دز: دژ،قەڵا. (ڕ-ر)
<تانگ> [<تانک>]
دَبّابَة.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
آب تابە
[ا ]
(ئاب تابە - ab tabe)
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
آب تاختن
[مص - ل ]
(ئاب تاختەن - ab taxten)
میزتن، گمیزکەردەی.
ئاب و تاب
[ [١- ئاب/ ٢+تاب]، [فر. کو.] ]
«نتـ.» ١- ڕازاوە و بە ڕەونەق: بە ئاب و تابێکەوە قسەکانی گێڕایەوە. ٢- تاووتوێ و گەرما. □ «لە ئاب و تاب ئەشک و ئاهی خۆمدا بوومە بریانی». «لە باتی پوختەگی سووتام و هێشتا پێم دەڵێن خامە» «نالی: گمـ.» * ئاووتاو.
ئاسایشی تاک
حاڵەتێکە تاک تێیدا لەوە ناترسێ گیان و ماڵ و ئابڕووی لەدەست بدات، بە جۆڕێک کە نەتوانێ بژی.
ئاسکی تاتار
بڕوانە: ئاسکی مشکی
ئاش بە تاڵ
ڕستەیێکە هەر کاتێ ئاش دانی نەما بۆ هاڕین، ئاشەوان بە دەنگی بەرزی وەکوو هاوار دەیڵێ و خەڵکی ئاگادار دەکا تا هەرکەس باراشی هەبێ بیبا بۆ هاڕین. ئاش بە تاڵ کردن ــ «مستـ. متـ.» ١- بانگەوازی ئاشەوان و ئاگادار کردنی خەڵک لە ئامادەیی ئاش □ «... ئاش بە تاڵی بۆ بکە گەر تاقەتی...»، «رەزا - ٧٥». ٢- «کنـ.» واز لە کارێ هێنان و بە جێ هێشتنی بە نیوە و نیوە چڵی: هەر تاقە ڕۆژێ بە کارەکەوە خەریک بوون و ئاش بە تاڵیان لێ کرد. تێبــ. ــ ئەم مەعنایەی تەواو پێچەوانەی «ئاش بە تاڵ» ە کە هاواری ئاشەوانە و داوای ئیش دەکا، کە چی لێرەدا دەست لە ئیش هەلگرتن دەگەیێنێ.
ئاو تاڵ و سۆڵ
آب تلخ و شور. (کنایە از رنج و محنت هم هست.)
ئاو تاڵ و سۆڵ
[ئاوی تاڵ و سوێر (ئیدیومیشە لە ترش و تاڵی ژیان]. (ئاو تاڵ و سۆڵی خواردگە.)
ئاو تاڵ و سۆڵ
مأج، الماءالمرالملح.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئاو و تام
ئاوی تاچنۆ(هەورا)
ئاوی دەدەڵێنێ