تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بۆن
«نا.» تم: 1- بۆ. تێبــ.ینی: وەکوو دەیبینین ئەم وشەیه دەنگی «ن» ی زیاتره له «1- بۆ» که نە له «ئاوێستایی» وه نه له «پەهلەوی» یەکەیدا دەنگێکی وانەبووه و پێشم شک نایه کە د‌‌ەنگی «ذ» ی ئاوێستایی بووبێته «ن»، له لایەکی تریشەوه «؟» گۆڕان و گەشەکردنی زمانان که هەمیشه بەرەو ساکار بوونه ماوەی ئەوە نادا بڵێن ئەم دەنگی‌ «ن» ه، پاش ساکاربۆنەوەی وشەکه له «به ئۆزی» ئاوێستایی ڕا بۆ «بۆز» ی پەهلەوی و «بۆ» ی دوا قوناغی وشەکه، هاتۆته گۆڕێ. بۆیه من بۆ ئەوه دەچم که «بۆن»، «بێن» «بێهن» ی باکووری له «بۆ» کۆنترین و زیاتر ڕێی تێد‌‌ەچێ که وشەیێکی «مادی» بن.
بۆن خۆشکه
«تت.» گیایەکی بۆنخۆسه، لە زەوی بووره دەوڕوێ، نیو میترێک بەرز دەبێتەوه، لاسکی درێژه لق و پۆپی چڕ و پڕه، گۆڵی وەکوو ئی بابوونه وایه، شیرەیێکی لێ دەگیرێ و زۆر تاڵه، ژەهرە و زەمانی پێشوو بۆ چاک کردنی نەخۆشی ئیفلیجی، لۆغه، لەرزۆکی، فێداری، نەخۆشی مە‌عدە و جەرگ و کرمی ناو زگ، کەڵکیان لێ وەرگرتووه.
بۆن و بەرام
«نت.»، «مک.» تم: بۆن و بەرامه.
بۆن پێوەکردن
«مست. مت.» 1- تم: بۆن کردن/٣. 2- شتێک له لووتی خۆ نزیک کردنەوه، لەبەر ئەوەی کە بۆنێکی خۆشی لێدێ. شەمامەیێکی بەدەستەوه بوو خێرا خێرا بۆنی پێوه دەکرد. 3- «کن.» دانانی شتێک بۆ کەڵک لێ وەرگرتنی:: ئەوه ئەو باقلاوەتان بۆچی داناوه بۆنی پێوه دەکەن ؟
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
بۆن
هاڵاوێکی خۆش یا ناخۆشە لە هێندێ شت دەبێتەوە و دەچێ بەلووتدا
بۆن
بهانه، دست آویز.
بۆن
[بۆ، بو، بێن (وشەیەکی کرماجیه.)]
بۆن
بیانک، دەساوێز، بۆنه. [بیانوو، هۆ]
بۆن
رائِحَة.
بۆن
وَسِیلَة، واسِطَة، سَبَب.
بۆن
بێهن، بڕوانەبۆ
حەتر، عەتر
بۆ ئێمە
بۆن تێ کەوتن
آغاز رسیدن میوه در چالیز
بۆن تێ کەوتن
سەرەتای پێگەیشتنی بێستانی گڕکە و گندۆرە
بۆن تێدان
حەترتێ هەڵسون
بۆن دانەوە
بۆن بڵاو کردنەوەی گوڵ یا....
بۆنخۆش
«ست.» تم: بۆندار.
بۆندار
[[بۆن+دار «پب» ]]
«ست.» هەرشتێکی بۆنی خۆشی لێ هەڵبستێ:: تووتنی بۆندار، برنجی بۆندار.* بۆنخۆش، بیندار.* «بک.» بیهندار تێبــ.ینی: لەم وشەیەدا «بۆن» وەکوو «بەئۆزی» ئاوێستایی به موتڵەقی مانای «بۆنی خۆش» ه.
بۆنسۆ
«نت.»، «هل.» تم: بۆ سۆ /1
بۆنه
[[په: = هۆ، عیله‌ت]
«نا.»، «کعر.، سنجن،» لەبەر، بۆ خاتری.:: کورد به بۆ نەی جێژنی نەورۆزه هەموو ساڵێ ئاهەنگ دەگێڕن. هس.: بەهانه، بیانۆ.
بۆنگ چێتی
[[كو. تو]، [ بۆنتگ+ چی+ ئه‌تی]]
«حمس.»، «هل.» پیشەی خۆش کردنی پێستە بۆ مەشکە.
بۆنگچی
[[كو. تو]]
«هل.» ئەو کەسەیه که پێسته خۆش دەکا بۆ مەشکه.
بۆنبڕ
بوگیر
بۆنبڕ
بۆچنە
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
بۆنبڕە
چەند شتێکی تایبەتی بۆنخۆشە لەگەڵ گڵێکی پاکدا تێکەڵ دەکرێ و بەئاوەوە دەکرێ بەدەمی منداڵێکەوە کە بەبۆن کەوتبێ
بۆنبڕە
داروی مرض بوزدگی
بۆنبڕە
دەرمانی نەخۆشی لەبەر بۆن
بۆنخۆش
هەرچی بۆنی پەسندی لووتە
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
بۆنخۆشکە
بۆنخۆشکە
ریحان کوهی
بۆنخۆشکە
ڕێحانە کێویلە، گیایەکە
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
بۆنخۆشکەرە
گیایەکی بەهاریی کوێستانیی بۆنخۆشە دەخرێتە ناو کەلوپەلەوە
بۆنخۆشکەرە
گیاهی است که آنرا خشک کنند و برای خشبو کردن لباس از آن استفاده می‌شود
بۆنخۆشکەرە
گیایەکە وشکی دەکەن بۆ ناو جلکان
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
بۆنخۆشی
بوونی شت بەبۆنخۆش