تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 106
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
سال گشت
[ص. مر ]
(سال گه شت - sal geşt)
پیر
،
به
ته
مه ن،
ئیختیار
.
سەرچاوە:
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
گشت
العموم
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
گشت
[ا.مص ]
(گەشت - geşt)
گەشت
و
گەڕان
.
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
گشت
[ق ]
(گیشت - gist)
گشت،
هەموو
،
خڕ
،
تەڤ
.
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - فارسی
گشت
هَمه، هَمَگی، هَمَگان، هماد، همادی، رُت، اَزمَل، شگاله، روهم،
روی
هم
، سرهم.
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - کوردی
گشت
پاک
، بتوون،
یەکهەو
،
تەواو
،
تەواوی
،
هەمایی
،
سەرجەم
. [هەموو، تێکڕا]
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - عارەبی
گشت
کُلّ، عَمَم، عَمِیم، عُمُوم، عامّ، کافَّة، رُمَّة، اَسر. اَبتَع، اَجمع، اَزمَل. جَمع، جَمیع. کُلَّا، کُلِّیَّة، جَمِیعاً، جُملَةً، عامَّةً، طُرّاً، تَمامً، قاطِبَاً، بِالجُملَة، بِالتمام، کامِلاً.
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
گشت
نخ
تابیده
همه،
همگی
انگشت
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
گشت
هەموو
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گشت
بادراو
، باوخواردوو
گش
،
تێکڕا
قامک
،
ئەنگوس
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
گشت
خشت٬ ڕایگەم٬ سەرجەم٬ گە٬ سەراپا٬ تەف٬ تەڤ٬ تەڤدە٬ دهەڤ٬
هەموو
٬ خڕ٬ تەواو٬ تێکڕا٬ گش٬ گشک٬ تەکووز٬ گجا٬ جم٬ چوارلا٬
هەموو
لایە(کۆ.)
سەرچاوە:
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
گشت و تایبەت لە ڕوویەکەوە
العموم و الخصوص
من
وجە
سەرچاوە:
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
گشت و تایبەتی
العموم و الخصوص
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
ئاسایشی گشتی
بنەڕەتی پاراستنی
ئاشتی
نێونەتەوەیییە
کە
هەوڵ
و دەوڵی هاوتەریبی وەڵاتان
بە
تایبەت
هەوڵی ڕێکخراوە نێونەتەوەییەکان و لەسەرووی هەموویانەوە
نەتەوە
یەکگرتووەکان، زامنیەتی.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
ئاسایشی گشتی
امنیت
جمعی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
ئاسایشی گشتی
Collective
security
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
ئیرادەی گشتی
تیۆرییەک
لە
بارەی
پێوەندی
تاک
و
دەوڵەت
و بنەماکانی
دەوڵەت
لە
بەرانبەر
تیۆری
کۆن
کە
سەرچاوەی دەسەڵاتی
دەوڵەت
وەکوو
«مافێکی خواوەندی» لەئەژمار
دێنێ
. بەپێی
ئەم
تیۆرییە سەرچاوەی دەسەڵاتی
دەوڵەت
ئیرادەی گشتیی خەڵکە و
لە
هەر
سیستەمێکی سیاسیدا
دەبێ
خواستی
هەموو
شارۆمەندان
لە
بنیاتنانی
ئەو
سیستەمەدا
لە
بەرچاو
بگیرێت. ئیرادەی
هەموان
، گشتێکی
تێک
تەنراوە
کە
بڕیارەکانی ئاوەزمەند و
ڕاست
و ڕەوایە و بەپێی
بەرژەوەندی
هەموان
و لەسەرووی
خواستی
تاکەکەسەوەیە.
ئەم
تیۆرییە
لە
جیهانی ئەمڕۆدا گرینگییەکی
زۆری
پێدراوە.
چونکە
زۆربەی سیستەمە سیاسیەکان
خۆیان
بە
نوێنەر
و فەرمانبەری ئیرادەی
گشتی
دەزانن و
ئەم
چەمکەش لەژێر سەردێڕی «ئیرادەی
نەتەوە
» و ئیرادەی
گەل
و … ناوبردە دەکەن.
ئەم
تیۆرییە
لە
لایەن
فەیلەسوفی فەرەنسی «
جان
جاک ڕۆسۆ»،
لە
کتێبی پەیماننامەی کۆمەڵایەتیدا
بە
تێر
و تەسەلی
باس
کراوە
. «ڕۆسۆ»
ئەم
کتێبە
بە
پرسێک
لە
کێشەی
دەوڵەت
دەستپێدەکات
کە
:
چۆن
دەوڵەت
بنیات
دەنرێ و
کێ
بنیاتی
دەنێ؟
هەر
خۆشی
لە
وەڵامدا دەڵێ:
دەوڵەت
دەرئەنجامی کۆبوونەوەی کەسانێکە
کە
بە
خواستی
خۆیان
دەست
لە
دۆخی
ئازادی
«
سروشتی
» بەردەدەن و پێمل ئەبن
بە
کۆتوبەندی ڕێسایەکی
سیاسی
و یاساکانی.
چونکە
پاش
ئەوەی
مرۆڤ
ژیانی
سروشتی
و کێویی
خۆی
بەجێهێشت و پێی
نایە
ژیانێکی کۆمەڵایەتیییەوە، گۆڕانێکی گەورەی
بە
سەرا
دێت
.
ئینجا
زۆر
و
ستەم
و هەڵشاخانی غەریزی
جێی
خۆی
ئەدا
بە
عەداڵەت
و
داد
و
بە
پێچەوانەی
ڕابردوو
لە
بەرانبەر
یاسا
ئەخلاقییەکاندا
چۆک
دادەدات.
کەواتە
بنیاتنەری
دەوڵەت
، ئیرادەی گشتییە و
هەر
ئەم
خواستەیە
کە
باڵادەست
و یاسادانەرە.
بەم
بۆنەوە ملکەچکردن
بۆ
یاسا
شتێکی حاشاهەڵنەگرە
چونکە
یاسا
ئازادی
بۆ
هەمووان
دەستەبەر
دەکا
و
ئەگەر
کەسێک
بێ
قانوونی بکات، ئەبێ
بە
زۆرەملی
لە
بەرانبەر
یاسادا چۆکی پێدابدرێ.
بە
حوکمی
ئەم
گوشارەیە
کە
ئازادییەکەی
پێ
ئەبەخشرێتەوە.
تاک
لەناو
کۆمەڵگەی
سیاسی
و
بە
فەرمانی
قانوونە
کە
شوناسی
ئەخلاقی
بە
دەست
دەهێنێ.
چونکە
لە
بێسەرەوبەرەیی
ڕزگار
دەبێ
و
پابەندی
ڕێسای
ئەخلاق
و
ماف
دەبێ
و کڵاوی
خۆی
دەکاتە
قازی
کردارەکانی
خۆی
.
چەندە
ڕێسای
سیاسی
لەگەڵ
ئیرادەی
گشتی
هاوتەریب بێت، ئەوەندەش
تاک
هەلومەرجی گەشەی
ئازاد
و
ڕاستەقینە
و ڕێگەی
بەرەو
فراژووتنی
خۆی
باشتر
ئەدۆزێتەوە.
بەم
پێیە
لە
ڕوانگەی «ڕۆسۆ»وە کۆمەڵگەی
سیاسی
، خاوەنی ئیرادەیەکی
ڕەها
و
بێ
هەڵە
و
بێ
بەدیلە.
پاش
«ڕۆسۆ» چەمکی ئیرادەی
گشتی
،
بۆتە
بابەتی
سەرەکی
چەند
فەلسەفەی
سیاسی
بەڵام
ئەم
فەلسەفانە
لایەنگری
دیموکراسی
و دەسەڵاتی
گشتی
نەبوون
.
بۆ
وێنە
«هێگڵ»، فەیلەسوفی گەورەی
ئەڵمانی
لە
کتێبی «فەلسەفەی
حەق
» ، ستایشی «ڕۆسۆ» دەکات کاتێک، «
ئیرادە
بە
بنەڕەتی
دەوڵەت
»
لە
قەلەم
دەدا
،
بەڵام
لە
لایەکی دیکەوە
لۆمەی
دەکات کاتێک،
بە
«
خواستی
گشتی
» ناوبردەی دەکات
چونکە
زمانحاڵی
خۆی
لە
کۆنگرەی گشتیدا دەدۆزێتەوە. «هێگڵ» دەڵێ:
ڕەنگە
گومانیان
وا
بێ
کە
ئەو
شتەی
دەوڵەت
ڕادەگرێ، «
زۆر
» بێت،
بەڵام
لە
ڕاستیدا ڕاگری
دەوڵەت
هەمان
هەستی
تەکوزییە
کە
هەموان
لێی
بەهرەوەرن.
دەوڵەتی
«هێگڵ»،
ڕۆح
یان
خواستێکی باڵاترە
لە
ڕۆح
و
خواستی
شارۆمەندان و دەزگەکانی
دەوڵەت
کە
درێژە
دەدات
بە
ژیانی
شارۆمەندان.
ئەو
شتەی
کە
شارۆمەندان
بەرەو
دەوڵەت
ڕادەکێشێ ڕەگەزی عەقڵە
لە
ئیرادەکانی ئەواندا.
بەم
جۆرە ئیرادەی
گشتی
کە
لە
لایەن
«ڕۆسۆ»وە چەمکێکی
ڕەها
و
بێنیاز
لە
تاک
سەیر
کراوە
دەگات
بە
«هێگڵ»
کە
دەوڵەت
وەکوو
بوونێکی
پابەند
بە
ڕەوتی
جووڵەی مێژوویی«رۆحی
ڕەها
»
سەیر
دەکرێت.
ئەم
تیۆرییە
بەدەر
لە
ئاوەزی
مرۆڤ
سەرەنجام
لە
سەدەکانی 18 و 19 ئەبێتە ژێرخانی تیۆرییە دیموکراسییەکان و
لە
سەدەی بیستەمدا ئەبیتە
هۆی
بەدیهاتنی ڕژێمە توتالیتارەکان.
«ڕۆسۆ»،
کۆمەڵگە
سیاسییە ئایدیاڵییەکەی
خۆی
بە
کۆمەڵگەیەکی
بچووک
دەزانی
کە
تێیدا
هەموو
خەڵک
بە
بەشداریکردنی
ڕاستەوخۆ
، ئیرادەی
خۆیان
بەکار
دەهێنا.
بەڵام
لە
شۆڕشی
مەزنی
فەرەنسەدا ـــ
کە
«ڕۆسۆ»
لە
باری
فیکرییەوە کاریگەریی
لەسەر
ڕێبەرەکانی دانابوو ـــ پیادەکردنی ئیرادەی
گشتی
شێوەی پەرلەمانی
بە
خۆوە
گرت
و
هێدی
هێدی
لەبری
ئەم
چەمکە «
خواستی
نەتەوە
»
یان
«
خواستی
نەتەوەیی»
بەکار
هێنرا.
پاشان
بە
گەشەسەندنی
ناسیۆنالیزم
و سوسیالیزمی
نوێ
، ئیرادەی
گشتی
بە
ناوی
«
خواستی
نەتەوەیی»
یان
«
خواستی
کۆمەڵ
»
پیرۆز
کرا
،
تا
ئەو
شوێنەی
کە
ئێستە
لە
هەموو
جیهاندا دەسەڵاتی دەوڵەتەکان
بەم
ناوە
دەرکراوە و زۆربەی
شەڕ
و
کێشە
سیاسییەکان
بەم
ناوە
پاساو ئەدرێت.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
ئیرادەی گشتی
ارادەی عمومی-
خواست
همگانی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
ئیرادەی گشتی
General
will
سەرچاوە:
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
ئەزموونی هەڵاواردانی گشتی
اختیار
التصنیف العام
سەرچاوە:
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
ئەزموونی هەڵاواردانی گشتی
General
classification
test
سەرچاوە:
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
تاوگیری گشتی
الانفعالیة العامة
سەرچاوە:
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
تاوگیری گشتی
General
emotionality
سەرچاوە:
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
تەیاری گشتی
الاستعداد العام
سەرچاوە:
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
تەیاری گشتی
General
aptitude
سەرچاوە:
برادۆست (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی گشتپۆش
paraculture,
ئەو
ڕێوڕەسم، دابونەرێت و نۆرمگەلەی سەرپاکی
جڤاک
دەگرێتەوە.
سەرچاوە:
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
نیشانە گشتییەکان
السمات العامة أو المشترکة
سەرچاوە:
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
نیشانە گشتییەکان
Common traits
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
چشم گشتە
[ص. مر ]
(چەشم گەشتە - çeşm geşte)
چاو
چەپ
و
خێل
،
خێل
و
قیچ
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
ڕاپرسی- ڕیفراندۆم- گشتپرسی
همه پرسی-
رفراندوم
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
ڕاپرسی- ڕیفراندۆم- گشتپرسی
Refrandum
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
ڕاپرسی- ڕیفراندۆم- گشتپرسی
پرسینی ڕاوبۆچوونی
ڕاستەوخۆ
لە
ئەندامانی ڕێکخراوە
یان
کۆمەڵگەیەک
بۆ
ڕەتکردنەوە
یان
قبووڵکردنی سیاسەتێک
لەسەر
پێشنیاری
نوێنەران
یا
ڕێبەران. ئامانجی ڕاپرسی
ئەوەیە
کە
قانوونێک
بە
زیانی
زۆرینەی
خەڵک
دەرنەچێ.
لە
سیستەمی نوێنەرایەتی و پەرلەمانی نوێدا
تەنیا
بۆ
دەستووری
بنچینەیی
یان
بۆ
گۆڕینی ڕژێمی
سیاسی
، ڕاپرسی دێتە ئاراوە
بەڵام
لە
هەندێ
وەڵاتی
بچووکدا
بۆ
هەموو
شتێک ڕاپرسی دەکەن.
ڕاپرسی
بە
چەن
شێوە
بەڕێوە
دەچێ:
1ــ ڕاپرسی
بۆ
دەستووری
بنچینەیی: وەرگرتنی
ڕای
شارۆمەندان
لە
بابەت
پەسندکردنی
دەستوور
یان
پیاچوونە پێیدا .
ئەم
ڕاپرسییە
بە
ڕیفراندۆمی زۆرەملیش ناوبردە
کراوە
.
بۆ
وێنە
ڕاپرسی
لە
فەرەنسە
بۆ
سەربەخۆیی
ئەلجەزایر (1961) .
2ــ ڕاپرسی
بۆ
ئەنجومەنی یاسادانان: کاتێک
ئەنجومەن
بیهەوێت قانونێک
پەسند
بکات، ئەبێ زۆرینەی
خەڵک
لە
دۆخی بدەن
ئینجا
شتەکە دەبڕێتەوە.
ئەم
جۆرە ڕاپرسییە
بە
ڕیفراندۆمی ئارەزوومەندانە ناوبراوە.
3ــ ڕاپرسی
بۆ
سەرۆککۆماری:
لە
کاتی
هەڵبژاردنی سەرۆککۆمار
یان
سەرۆکوەزیران
بە
شێوەی
ڕاستەوخۆ
بەڕێوە
دەچێ.
دەکرێ
ڕاپرسی
بە
خواستی
هەموانیش
بێتە
ئاراوە.
بەم
شێوە
کە
ئەگەر
پەرلەمان
حەز
نەکات بابەتێکی
تایبەت
بخرێتە ڕیفراندۆمەوە،
ئەوا
هەندێ
لە
خەڵکانی
ئاسایی
کە
مافی دەنگدانیان هەبێ دەتوانن
بە
کۆکردنەوەی
ئیمزا
داوا
بکەن
ئەو
بابەتە بخرێتە ڕاپرسییەوە. ڕادەی
پێویست
بۆ
ئەم
داواکارییە، بەپێی یاسای وەڵاتەکان
لە
5
تا
15
لە
سەدی دەنگدەرانی
دوایین
هەڵبژاردن
دەبێت.
بە
زۆری
لە
دەستووری
وەڵاتەکاندا
چۆنیەتی
و هەلومەرجی بەرێوەچونی ڕاپرسی ئاماژەی
پێ
دەکرێ
.
سەرچاوە:
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
ڕاڕەوی خۆشایەتیی گشتی
مذهب
اللذة العامة
1
2
3
4
5