تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: شیرینی نوێ
رَتِلَ
تناسَقَ. إنتَظَمَ / ڕێک بوو. ڕێکوپێک بوو.
سەرچاوە: شیرینی نوێ
رَتَل
الحَسَن من الكلام / قسەی (باش. بەجێ. خۆش). وتەی جوان.
سەرچاوە: شیرینی نوێ
رَتَل
صَفّ طویل. طابور. قافِلَة / ڕێز. ڕێچکە. ژمارەیەکی زۆر.
سەرچاوە: شیرینی نوێ
رَتَّلَ القُرآن
تأنَّقَ فی تلاوَتِه / قورئانەکەی باش خوێند.
سەرچاوە: شیرینی نوێ
رَتَّلَ الكلام
أحسَنَ تألیفَهُ / باشی وت. قسەی باشی کرد. بەگۆ بوو.
تەرتلاندن(باک)
گێژ کردن، سەر لێشێواندن. بتەرتلینە
تەرتلین(باک)
گێژبوون، شێوان. بتەرتلە
سەرتلی
انگشتانه
سەرتلی
قووچەکە، هەنگولیسکی درومان
سەرتلی
(باک.): سەرکڵاو
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
سەرتلیک
ئەموستیلەی درومان .
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
سەرتلیک
سەرتلیک
قیف
انگشتانه
سەرتلیک
رەحاتی
قووچەکە، ئەنگوستیلەی درومان
سەرتلیک
(باک.): ئەنگوستیلەی دروومانێ. ڕەحەتی.
قەرتلاندن
(باک.): لکە بێکەڵکەکانی داران هەڵپەرداوتن
قەرتلین
هەڵپەرداوترانی لکە بێکەلکەکانی داران٬ بڕان
مارتلی
ماتلی
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
بەرتل
پارە یا میچێکە کە لە یاریی (مووشێن) دا لە بەرتیلی هەڵماتدا دادەنرێ
بەرتل(ئەردە)
پارە یا میچێکە لە یاری. (مووشێن) لەبەر تیلی هەڵمەتدا دادەنرێ
خرتل
خڕتک
باڵندەیەکی زلی مردارخۆرە
سەرتل
کلاه بلند دراویش
پالتوی نمدین
سەرتل
کڵاوی قووچی دروێشانە
کەپەنک، باڵتوی لباد
سەرتل
(باک.): سەرکڵاوە
سەرچاوە: شیرینی نوێ
مُرَتَّل
قُرآن مُرَتّل / قورئانی خوێندراوە بەئاوازو دەنگی بەرز.
سەرچاوە: شیرینی نوێ
مُرَتَّل
مُرَتِّم. مُنْشِد / چریکێن. تێ چریکێن.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
کارتل
[ا. فر ]
(کارتیل – kartil)
جاڕی جەنگ، قەراردادی نێوان دوو دژمن بۆ گۆڕینەوەی دیل، ئیئتیلافی خودان چەند کارخانەیەک یان چەند دەزگایەک بۆ پاراستن و جێگیرردنی بەهای کاڵا و به-رهەمی خۆیان، کارتیل.
کارتل
ئەم زاراوە لە ڕیشەی cartello ئیتالیایی بە مانای هێماکردن و شەڕفرۆشتن و خەبات و هاوپەیمانی خاوەن بەشە جۆراوجۆرەکانی پیشەسازییەک بەکار براوە. کارتل لە وەڵاتانی سەرمایەداری بۆ چالاکی ناڕەوای بازرگانی بە مەبەستی ڕێککەوتنی نێوان کۆمپانیا گەورەکانی بەرهەمهێنان و بازرگانی کاڵایە بۆ مۆنۆپۆڵکردنی بەرهەمهێنان. کارتلەکان هەندێ جار بە پشکبەندی کردنی بەرهەمهێنان یا بە کەمکردنەوەی خستنەڕووی کاڵایەکی تایبەتی بۆ فرۆشتن، دەبنە هۆی زیادکردنی نرخی ئەو کاڵایە لە بازاڕدا یا بە نزمکردنەوەی بە ئەنقەستی نرخەکان، ڕکابەرانی خۆیان لە گۆڕەپانەکە وەدەردەنێن و پاش تێکشکاندنی ئەوان ئینجا نرخەکان بەرز دەکەنەوە.
کارتلەکان تەنها لەسەر ئاستێکی نەتەوەییدا کارناکەن بەڵکوو هەندێ جار چەندین کۆمپانیای گەورەی هاوچەشن لە وەڵاتانی جۆراوجۆر یەکدەگرن و کۆنترۆڵی بەرهەم و بەرز و نزم کردنەوەی نرخی یەک یا چەند کاڵا لە بازاڕەکانی جیهاندا دەکەن. نموونەی کۆنترین کارتلی جیهان (1896) یەکیەتی نێوان کۆمپانیاکانی ئالکۆ (ئەمریکا) و ئالاگ (سویسرا) یە کە تەکنۆلۆژی ئەلمینیۆم یان بەدەستەوە گرتووە.
گورتل
تودهٔ مردم