تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تلان
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تلان
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
تلان
[ص ]
(تەلان - telan)
قەڵەو، زۆز قەڵەو توندو تۆڵ. خەپه.
تلان
تلَو بازی. (دو نفری از سرازیری پشت سر هم گردو رها کنند،تا اینکه گردوی یکی از ایشان به یکی ازگردو های رها شده بخورد که همه را می برد.)
تلان
تلێران ،گلان ،گلێران ،خلان ،خلێران. [تیلێن به گوێز .(دوو کەس له لێژاییەکەوه به شوێن یەکدا گوێز تلێره دەکەنەوه،هەتا گوێزی یەکێکیان دەدا له گوێزه تلێر کراوەکان و هەمووی دەباتەوه.) ]
تلان
اِستِداء ، مُساّاة
تلانْن
گرداندن، گردانیدن، غلتاندن، غلتانیدن، غالاندن، غالانیدن، تلو دادن، چرخ دادن.
تلانْن
آگستن،آگشتن،آغشتن،آغشته شدن،آلودن، آلوده کردن،جُتراندن،جُتره کردن.
تلانْن
گلانْن ، پلانْن،پلانْنەوه ،تلێرەو کردن ،خلێرەو کردن [تلۆر کردنەوه]
تلانْن
پلانْن،پلکانْن،ناوین.[تێهەڵژەندن،تێهەڵسوون]
تلانْن
دِحراج ،دَحرَجَة ،دَهوَرَة ،دَهدَهَة، زَحلَفَة ،وَکوَکَة ،کَرکَسَة، تَحریک، تَدویر.
تلانْن
لَتخ، لَطخ، تَلطیخ، لَوث،تَلوِیث، ضَرج، تَضرِیج، طَمل،طَلي.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تلاندنەوە
تلدان بەشت
تلاندنەوە
تلاندنەوە
گەوزاندنەوە، گەوزاندن، گلاندنەوە
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تلانن
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تلانن
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تلاننەوە
تلاننەوە
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
تلانەوە
تلخواردنی گیاندار لە پاڵەوە
تلانەوە
غَلت خوردن
تلانەوە
لەسەر لا بزوتن
تلانەوە(کە)
تلینەوە، گەوزین، گلانەوە، تلخوواردنەوەی گیاندار لە پاڵەوە
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
آتلانتیک
[ص ]
(ئاتلانتیک - atlantîk)
ئۆقیانووسی ئەتڵەسی.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
بەتلانە
بەتلانە(باک)
تەرتلاندن(باک)
گێژ کردن، سەر لێشێواندن. بتەرتلینە
جووتلانە(شا)
شتلاندن
چەقاندنی شتل
شتلاندن (باک.)
داری گچکه چەقاندن. بشتلیینە.
قەرتلاندن
(باک.): لکە بێکەڵکەکانی داران هەڵپەرداوتن
نتلاندن
نقشدار کردن
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
چاتلانقوش
[ا. ت ]
(چاتلانغوش - çatlanxûş)
ڕێکخراوەی پەیمانی ئاتلانتیکی باکووری (ناتۆ)
ڕێکخراوەی پەیمانی ئاتلانتیکی باکووری (ناتۆ)
North Atlantic Treaty Organization (NATO)
ڕێکخراوەی پەیمانی ئاتلانتیکی باکووری (ناتۆ)
پەیمانێکی سەربازییە کە لە 4/4/ 1949 لەنێوان وەڵاتانی بەلجیکا، کەنەدا، دانیمارک، فرەنسا، بەریتانیا، ئیسلەندا، ئیتالیا، لۆگزامبۆرگ، هۆڵەندا، نەرویج، پورتوگال، وەڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، یۆنان و تورکیا (1951)، ئەڵمانیای ڕۆژاوا (1955) و ئیسپانیا (1982)، مۆرکرا.
بەپێی مادەی پێنجەمی ئەم پەیمانە، هەر چەشنە هێرشێک بۆسەر وەڵاتێکی ئەندام بکرێت، هێرش بۆ هەموو ئەندامانی ناتۆ لە قەلەم دەدرێ و ناتۆ خۆی بە بەرپرس دەزانێ لەم وەڵاتە پشتیوانی بکات و لەسەری هەڵقڕێ. ناتۆ لە بنەڕەتدا بەمەبەستی پاراستنی ئاسایشی ئەورووپای ڕۆژاوا لە بەرانبەر دەسەڵاتی سەربازی سۆڤیەت و بلۆکی ڕۆژهەڵاتبە واتایەکی دیکە بۆ بەرگری لە پەرەسەندنی کۆمۆنیزم دامەزرا. ئەنجومەنی ئاتلانتیکی باکووری، باڵاترین پلەی ئیداری ناتۆ لە ئەژمار دێت و ئەرکی ڕێکخستن و هاوئاهەنگی لقە بەڕێوەبەرایەتییەکان و کۆمیتەی سەربازی بەرعۆدە گرتووە. لە ساڵی 1966 فەرەنسە هێزەکانی خۆی لە ناتۆ کێشاوە و لە ئەندامەتی سەرکردایەتی سەربازی هاتە دەرەوە. بەڵام لە بەشەکانی پشتگیری سەربازی و دابینکردنی بوودجە و دەزگەکانی هۆشدار تووشی نسکۆ هات. بەم بۆنەوە بارەگەی نێونەتەوەیی ناتۆ لە فەرەنسەوە بۆ بەلجیکا گواسترایەوە.
دوابەدوای ڕووخانی دیواری بەرلین*و یەکگرتنەوەی دوو پارچەکەی ئەڵمانیا و هەڵوەشانەوەی یەکیەتی سۆڤیەت، پەیمانی ناتۆ تووشی گۆڕانکاری هات. هەندێ پێیان وایە بە کۆتایی هاتنی شەڕی سارد* ئیتر، بوونی ناتۆ کەڵکی نامێنێ، بەڵام هەندێکیش لەسەر ئەم بڕوایەن کە بە هەڵوەشانەوەی یەکیەتی سۆڤیەت، ئەرکی ناتۆ کۆتایی پێ نەهاتووە و خایلەی سۆڤیەت تاکوو ئێستە هەر لە دڵی دەسەڵاتدارانی ڕۆژئاواییدا ماوەتەوە. بەپێی ئەم بۆچوونە ناتۆ ئەرکێکی باڵاتر لە ئەرکی سەربازی هەیە و لەگوێن دەسپێکێکی سیاسی، شانبەشانی هاوکاری سەربازی و دیپلۆماتیک، زامنکەری هاوکاری ئابووری و کۆمەڵایەتیشە.
بۆ ئەم مەبەستە و بەپێی بەرنامەی نوێی ناتۆ لە قەوارەی «هاوبەشێتی لە ئاشتی»دا زنجیرە دانیشتنێک لە ژێر سەردێڕی«1+16» بە ئامادەبوونی ناتۆ و وەزیرانی بەرگریی و دەرەوەی سۆڤیەت پێکهات و سەرەنجام لە مانگی مەی 1997، ئەم وەڵاتە بە مۆرکردنی ڕێککەوتنێک لە پاریس، بە شێوەیەکی ڕەسمی ئامادەیی خۆی بۆ هاوکاریکردن لەگەڵ ناتۆدا ڕاگەیاند.
لە درێژەی بەئەندامبوونی وەڵاتانی ئەورووپای ڕۆژهەڵات لە 12 ی مارسی 1999 کۆماری چێک، مەجارستان و پۆڵەندا چوونە ناو ڕیزی وەڵاتانی ئەندامەوە. لەم ساڵانەی دواییشدا هەندێ لە ئەندامانی پێشووی پەیمانی وارشەو* هەوڵیانداوە ببنە ئەندامی ناتۆ، هەر بۆیە لە کۆبوونەوەی ڕۆژی 21/11/2002 ئەندامانی ناتۆ لە پڕاگ داوا لە حەوت وەڵاتی بولگاریا، ڕۆمانیا، لیتۆنی، ئیستۆنی، لیتوانیا، سلۆڤاکیا و سلۆڤانیا کرا بۆ ساڵی 2004 ببنە ئەندامی ناتۆ. دواتریش بە ئەندامبوونی وەڵاتانی دیکەی ئەورووپای ڕۆژهەڵات بەردەوام بوو. ئێستە ئەم ڕێکخراوە 26 ئەندامی هەیە. ناتۆ لە شەڕی دژە تیرۆر لە ئەفغانستان وەکوو هێزێکی شەڕکەر لەگەڵ تاڵیبان دەوری چالاک دەبینێ.