تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئاژاوە
ئاژاوە
آشوب
ئاژاوە
[[ ؟ ]]
«نا.» ١- حاڵەتی شێواوی و پشێوی شار یا وڵاتێک کە هەر کەسە بۆ خۆی حیساب بێ و هەرچی ویستی بیکا، بێ ئەوەی گوێ بداتە قانوون. ٢- هەرا و هوریا و بەگژ یەکا چوونی مناڵان لە ماڵێکدا. ٣- بە گژ یەکا چوونی خەڵکی شوێنێکی دیاری «بازاڕ، ماڵ...». ٤- بەر بە شۆیی و فیتنە و ئاشوب بە گشتی. * ئاژاوڵە، ئاشوب، پشێونە، پشێوی.
ئاژاوە تێخستن
«مستـ. متـ.» سازکردنی هەرا و هوریا و بەربەشۆیی لە چێگەیەک: ئەم گەڕەکە چەند ئارام و خٶش بوو، ئەم سەرسەرییانە ئەژاوەیان تێخستووە.
ئاژاوە خستنەوە
«مستـ. متـ.» تمـ: ئاژاوەگێڕان.
ئاژاوە گێڕ
[ [ئاژاوە + گێڕ «گێڕان» ] ]
«نفا.» ئەو کەسەی هەرا دەنێتەوە، ئەوەی وڵات دەشێوێنێ * ئاژاوەچی، ئاشووبگێڕ.
ئاژاوە(م)
کەڵەکەو یا کۆمەڵەکردن بۆ خراپە، پشێوی، شەڕو کێشە، ئاژاوڵە، ئاژەڵ، بێ ئارامی، شپرزەیی، ناکۆکی._ بوون: پەشێوی پەیدا بوون._ کردن: شەڕو کێشەو هەڵلا هەڵایساندن
ئاژاوەنانەوە
آشوبگری و فتنه انگیزی
ئاژاوەنانەوە
کەتن گێڕان، فتنەنانەوە، شەڕهەڵ خڕاندن
ئاژاوەنانەوە
«مستـ. متـ.» تمـ: ئاژاوەگێڕان.
ئاژاوەچی
آشوبگر
ئاژاوەچی
کەتن گێڕ، مایە فتنە، سەرەسوودرە، شەڕ هەڵایسێن، شەڕ هەڵ خڕێن
ئاژاوەچی
[[ ئاژاوە + چی ئمـ: فا. تورکی]، [کو. تو. ]]
«نفا.» تمـ: ئاژاوەگێڕ.
ئاژاوەگێڕان
«مستـ. متـ.» سازکردنی فتنە، بەرپاکردنی ئاشووب * ئاژاوەخستنەوە، ئاژاوەنانەوە. ئاشووب گێڕان.
ئاژاوەگێڕی
ئەم زاراوە لە زۆربەی لقەکانی زانستە کۆمەڵایەتییەکان بەکار براوە و لە هەمووشیان بەم واتایە شرۆڤە کراوە: هەر باس و کۆڵینەوەیەک چ بە نووسراوە و چ سەرزارەکی یان هەر کردەوەیەکی ناسپاسانە، بێجگە لە خەیانەت، کە ببێتە هۆی بێمتمانەیی و هاندان بۆ نافەرمانی بە دژی دەسەڵاتی دەوڵەت ئاژاوەگێڕی لە قەڵەم دەدرێت. ئاژاوەگێڕی، جیاواز لەو جەوهەرە پەنامەکییەی کە لەگەڵ ڕۆحێکی سپڵە و ناسپاس ئاوێتە بووە ماهییەتی گەندەڵی ئەم ئاکارەش زیاتر دەکات.
ڕەنگە ئەم واتایە کە هەندێ جار ناواخنێکی تاوانبارانە لەخۆ دەگرێ، لە هەر کام لە وەڵاتان بە جۆڕێک پێناسە بکرێت بۆ وێنە لە بەریتانیا، تەواوی ئەو کردارە ئاژاوەگێڕانەی کە تەشەنە دەدەن بە ناڕەزایەتی لە حکوومەت و دەسەڵاتداران و دەلالەت دەکەن بە سەر وەرچەرخاندا بە ئاژاوەگێڕی ناوبردە دەکرێ. لە وەڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا ئاژاوەگێڕی، بەپێی یاسای فیدڕاڵی یارمەتی گەیاندن بە ڕووخان یا ڕماندنی حکوومەت پێناسە دەکەن. لەم وەڵاتەدا هەوڵ دراوە ئاژاوەگێڕی لە کاتی شەڕ و ئاشتی لێک جیا بکەنەوە. ئاژاوەگێڕی لە کاتی شەڕدا بریتییە لە تێکدانی ئاسایشی کۆمەڵایەتی بە نووسین یا بە کردەوە بەڵام لە کاتی ئارامی و ئاشتیدا ڕەنگە زۆربەی ئەم کارانە ئاژاوەگێڕی لە قەڵەم نەدرێ.
ئازیتاسیۆن: بڕوانە هاندان.
ئاژاوەگێڕی
آشوبگری
ئاژاوەگەرێتی
فەرمانڕەوایی ڕووتە و پووتە و بۆرەپیاوانی سەرکێش و لاسار. ئاژاوەگەرێتی (مۆبۆکراسی) بریتییە لە حکوومەتی کەسانێکی نەزان و نەفام کە لە کاتی قەیران و شۆڕش و کۆدەتا*و گۆڕانکارییەکاندا بە شێوەیەکی کاتی دەسەڵاتی وەڵاتێک بەدەستەوە بگرن. لەم حکوومەتەدا دەسەڵات دەکەوێتە دەست خەڵکانێکی بێ پرەنسیپ و ئاژاوەگێڕ، خەڵکێک کە بە ڕێگەی عەقڵیاندا ناڕۆن بەڵکوو ملکەچی هەستیان بن و بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانیان دەست ئەکەن بە شەڕنانەوە و ئاژاوەگێڕی. ئاژاوەگەرێتی ڕووکارە گەندەڵەکەی دیموکراسی لەئەژمار دێت. لەم بارەوە «هێرۆدۆت»، مێژوونووسی بەناوبانگی یۆنانی دەڵێ: هەرچەندە دیموکراسی هەموو کەس لە بەرانبەر یاسادا بە یەکسان دەزانێ بەڵام عەیبەکەشی ئەوەیە کە بە ئاسانی دەبێتە مۆبۆکراسی یا حکومەتی کەسانی نەفام و نەزان.
ئاژاوەگەرێتی
غوغاسالاری