وشەدان

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

ذی

[ا. ع ]

(زی - zi)

خاوه ن، خودان، خواوه ن.

سەرچاوە: نالی

ذی شان

ذي شَانْ ، خاوەن پایە.

خوانی ذی شانی جیهان هەنگی خۆشاهەنگە، وەلێ
مێشی دەم نۆشم و دوم نێشم و عەکسی عەسەلم

سەرچاوە: نالی

ذی ڕۆح

گیانلەبەر.

وەحشییە لێمان لەبەر طەعنەی ڕەقیبی سەگ صیفەت
ڕاستە هەر ذیی ڕۆحێ، بۆ وەسواسە، شەیطانی هەیە

سەرچاوە: نالی

حەڵقەیی ذیکر

کۆبونەوەی دەروێشی قادریی یا صۆفیی نەقشبەندیی بۆ ناوهێنان و یادکردنەوەی خوا.

شێخم، چ گەرمە حەڵقەیی ذیکرت بە ڕەشبەڵەک!
حاڵی ئەمانە خۆ بە جەنابت موحەووەلە!

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

ذیل

[ا. ع ]

(زه یل - zeyl)

داوێن، داوێنی کراس، پایین، پاشکۆ، کلک.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

ذیلا

[ق. ع ]

(زه یله ن - zeylen)

له ژێره وه، له خواره وه، پاش ئه مه، تۆزێکی دی، پاشان.

سەرچاوە: نالی

ذیللەت

زەلیلیی.

مورادم ذیللەت و پاڕانەوەی حاڵە، نەوەک نەعتە
بە چەن بەیتێکی کوردانە، کە قورئانت ثەنا خوانە

سەرچاوە: نالی

ذیهن

بیر.

بەو شەهدی کەلامەت کە بە ئیشرابی لەطافەت
لەذذەت دەگەیێنی بە دڵ و ذیهنی موخاطەب

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

اذیت

[ع - ا - مص ]

(ئەزییەت - ezîyet)

زەحمەت، رەنج و ئازار، ئەزیەت.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

اذین

[ا ]

(ئازین - azîn)

زێڕو زیو، زینەت و جوانی.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

اذین بندی

[ا - مص ]

(ئازین بەندی - azînbendî)

چراخان، رازاندنەوەی دەرودیواری موغازەو کوچەو کۆڵان و بازاڕ لە رۆژانی جەژن و ئاهەنگ و شادی دا.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

اغذیە

[ع - ا ]

(ئەغزیە - exziye)

خواردەمەنی، خۆراک.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

اکاذیب

[ع - ا ]

(ئەکازیب - ekazîb)

درۆیان، دەلەسە.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

تبذیر

[مص. ع ]

(تەبزیر - tebzîr)

زیاده مەسرەفی، دەست بڵاوی، بەفیڕۆدانی ماڵ و سامان.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

تحذیر

[مص. ع ]

(تەهزیر - tehzîr)

ترساندن، ئاگادارکردن.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

تذییل

[مص. ع ]

(تەزییل - tezyîl)

درێژ کردنی داوێن، شۆڕکردنی جل و بەرگ، پایین کردن، نووسین له پەراوێزی بەرپەڕی کتێبان، پەراوێزنووسین.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

تعذیب

[مص. ع ]

(تەئزیب - te’zîb)

عەزاب دان، ئازاردان، ئەشکەنجەدان.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

تغذیه

[مص. ع ]

(تەغزییه - texzîye)

نان¬دان، خواردن، خواردن پێدان.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

تهذیب

[مص. ع ]

(تەهزیب - tehzîb)

پاک کردن، خالیسه کردن، چاک کردنی شیعرو پەخشان له کەمو کوڕی.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

تکذیب

[مص. ع ]

(تەکزیب - tekzîb)

بەدرۆخستنەوه.

سەرچاوە: نالی

جاذیبە

ڕاکێشەر.

وەها هەستا بە باڵی جاذیبەی قودرەت، لە نیوەی ڕێ
بەجێما ئەسپ و پەیک و ڕەفڕەف و ئەم چەرخی دەورانە

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

حذیر

[ص. ع ]

(هەزیر - hezîr)

بەپارێز.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

خلل پذیر

[ص.فا ]

(خەلەل پەزیر - xelel pezîr)

هەر شتێ قابیلی خراپ بوون و تێکچوون بێ.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

رذیل

[ص. ع ]

(ره زیل - rezîl)

خوێری، ناکه س، نامه رد، سووک.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

سپاس پذیرفتن

[مص. ل ]

(سیپاس په زیروفته ن - peziru ften sipas)

شوکرانه کردن، منه تباربوون، مه منون بوون، سوپاس کردن.

سەرچاوە: نالی

سپی نەذیر

تۆقێنەری سپیی. جاران خێڵە عەرەب کە دوژمن بهاتایاتە سەریان یەکێکیان بەرگێکی ئاودامانی سپیی ئەکردەبەر و ئەچوە سەر بەرزاییەک هاواری ئەکرد کە فریایان کەون. سپیی نەذیر، یاخود (النذیر العریان) بەوە ئەڵێن.

سپی نەذیرە هەموو موو لە سیڕڕی (وَجهُ) لەسەر
مونەووەرە، لە طەرەف نوورەوە بووە بە نەذیر

سەرچاوە: نالی

صوبحی کاذیب

کاتێ کە پێش ڕۆژبوونەوە کەناری ئاسمان تۆزێ ڕۆشن ئەبێتەوە و نەشارەزا وائەزانێ بەرەبەیانە.

لە ئەشکەنجەی شکەنجی زوڵفی ئەو بێ وەعدە مورغی دڵ
دەناڵێنێ وەکو بولبول لە صوبحی کاذیبی شەودا

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

صورت ناپذیر

[ص.مر ]

(سووره تی ناپه زیر ـ sûretnapezir)

مه حاڵ،له گوین نه هاتوو.

تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان