تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
روان ریگ
[ا. مر ]
(ره ڤان ریگ - revan rîg)
گردۆڵکه ی لمی بزۆز.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
ریگ
[ا ]
(ریگ - rîg)
زیخ و چه و و لم، قوم.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
ریگ روان
[ا. مر ]
(ریگی ره ڤان - rîgi revan)
زیخ و لمی بزۆر، به ده م باوه له بیاباندا ده ڕوات و کۆمه ڵ ده بێ و گرده لم پێکدێنێ.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
ریگ زاده
[ا. مر ]
(ریگ زاده - rîg zade)
جۆره گیاندارێکه له قمقمۆک ده چێ به عه ره بی سه قه نقور - ی پێ ده گوترێ.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
ریگ ماهی
[ا. مر ]
(ریگ ماهی - rîg mahî)
سه قه نقور.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
ریگ پشته
[ا. مر ]
(ریگ پشته - rîg pşte)
گردۆلکه لم، کۆمه ڵه زیخ و لم.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
مردە ریگ
[ا. مر ]
(مورده‌ریگ - murde rîg)
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
ریگزار
[ا. مر ]
(ریگزار - rîgzar)
لمه ڵان، زیخه ڵان.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دریگان
[ا ]
(دەریگان - derigan)
سی بەش، سییەکی که لوەكانه له جەم هندییەکان.
ئوریگامی
کاخەزکاری، واتە هونەری نووشتاندنەوەی کاخەز بۆ دروست کردنی نیگاری سێڕەهەند. وشەکە ژاپۆنییە: oru واتە نووشتاندنەوە و kami واتە کاخەز.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
بریگاد
[ا ]
(بریگاد - birîgad)
تاقمێک کرێکار - که لەبەر دەست یەک سەرکاردا کار بکەن، تیپ، تیم، دەسته.
تاریگان(باک)
جوورە گەنمێکە
تاریگەوور(باک)
بەیانی. (باک) تاریگەوورک. تاریک و ڕوونی بەیانی
تاریگەوورک(باک)
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
داوریگاه
[ا. مر ]
(دافه ریگاه - daverigah)
دادگا، عەداله تخانه.
دیسپۆتیزم+ لاساریگەریی
دسپوتیسم+خدایگانسالاری
دیسپۆتیزم+ لاساریگەریی
دیسپۆتیزم+ لاساریگەریی
ئەم وشە لە ڕیشەی یۆنانی despoties) ) بە مانای سوڵتان و دەسەڵاتداری تاکڕەو وەرگیراوە. مەبەست لەم زاراوە، دەسەڵاتێکە کە هیچ سنوورێکی ڕێژەیی و یاسایی نییە و بە لاساری و بەربەرەڵا بەکار دەبرێت. پێشینەی ئەم وشە لە زاراوەی سیاسیدا دەگەڕێتەوە بۆ 2 هەزار ساڵ لەمەوبەر. هەڵبەت تا چەند سەدەیەک بەر لە ئێستە، دیسپۆتیزم لەگەڵ زاراوەی تیرانی (بروانە زۆرداریی) بەبێ ڕەچاوکردنی جیاوازییەکانیان، لەبری یەکتر بەکار دەبران. بەڵام ئەم چەمکە بە مانا نوێباوەکەی، پەیوەستە بە ئەندێشەی بیرمەندانێکی وەکوو دۆتۆکویل، هێگڵ، مارکس و ویتفۆگێل.
هێگڵ و مارکس، ئەم زاراوەیان بەشێوەیەکی هاوبەش بۆ پێناسەکردنی ئەو جۆرە کۆمەڵگەیانە بەکار هێناوە کە لە ڕەوتی مێژوویی خۆیان بەرەو شارستانییەت، تووشی کپبوون و بێدەنگی هاتوون. هێگڵ، پێی وایە کە مێژوو لە ڕۆژهەڵاتەوە بەرەو ڕۆژاوا ڕۆشتووە و لەم ڕەوتە مێژووییەشدا دێسپۆتیزم، یەکەمین قۆناخی ئەم جووڵە بووە کە ئامانجە سەرەکیەکەشی دامەزراندنی حکوومەتێکی پادشایی بووە لە ئەورووپادا. بە باوەڕی ئەو، لە کاتێکدا کە هەموو خەڵکی ڕۆژاوا لە ئازادی حەساونەتەوە، کەچی لە ڕۆژهەڵات، تەنها یەک کەس (پادشا یا دەسەڵاتدار) لە ئازادی بەهرەمەندە و لەم سۆنگەوە شارستانییەتی ڕۆژهەڵات لە یەکەمین قۆناخی مێژوویی خۆیدا ماوەتەوە.
کاڕۆڵ ویتفۆگێل کۆمەڵناسی ئەڵمانی، بە پێوانەی تیۆرییەکەی مارکس دەربارەی شێوازی بەرهەمهێنانی ئاسیایی، ڕامانەیەکی نوێ لەسەر دێسپۆتیزم دەردەکات کە هەموو شارستانییەتە خۆرهەڵاتیەکان (چین، هێند و ئێران) و تەنانەت شارستانییەتە سوورهوولەکانی ئەمریکا (ئینکا، مایا و ئازتەک) لەخۆ دەگرێ. بەڕای ئەو، تایبەتمەندییەکانی ئەم جۆرە کۆمەڵگەیانە بریتییە لە:
1) ڕژێمی سیاسی ئیستبدادی.
2) نەبوونی چینی ئاریستۆکراتی بەردەوام (بڕوانە ئاریستۆکراسی) .
3) چەقبەستنی لەڕادەبەدەری سیستەمی ئیداری وەڵات.
4) نزمبوونی پێگەی کۆمەڵایەتی بازرگانەکان لە کۆمەڵگەدا.
5) بەکارهێنانی ئاودێریی بەرهەڵدا لە کشتوکاڵدا.
دیفاکتۆ: بڕوانە ناسینەوەی دووفاکتۆ.
پەریگەردن
ئافرەتێکە گەردنی وە گەردنی پەریان بچێ
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
کاریگر
[ص. فا ]
(کاریگەر – karîger)
کرێکار، سنعەتکار.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
کاریگەر
دەرمانێکە کە کار بکا لە جەستەدا بەچاکی یا بە خراپی
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
کاریگەر
وەستایەکە لە کاری خۆیدا شارەزە و ئیشکەر بێ
کاریگەر
کارگز، کاریگرف مزدور،
کاریگەر
کارگر، کاری، نوژبخش (اثربخش)
کاریگەر
[کرێکار]
کاریگەر
کاری کەسکوون [کارتێکەر، سوودبەخش، تیابەر]
کاریگەر
عامِل، ساعی، اَجیر، عَمَلَه، فَعَلَه
کاریگەر
مؤثِر، نافِذ، مُزعِف، مُهلِک