«نت.»، «سیم.» ١- (تۆو وەشاندنە بە ئەرزەوە پێش ئەوەی بکێڵدرێت. بەرچین) (معر، کشت، ب١، گ-٤٢) ٢- هەروا لەخۆڕایی، بێ تێبــ.ینی و بیرکردنەوە. (عا.) ارتجال. ٣- لە پێش هەموو شتێکدا. لە بەربوورە پێیان گووتم تۆ هەر گوێ بگرە. لەبەربورە بڕیاردەدەن.

(مست.)، (لا.) ١- ڕووبوڕووی یەک هەڵکەوتنی دوو شت. جاران ماڵی شێرکۆ دەگەڵ ماڵی نەوزاد بەرامبەر بوون. دوو لەشکرەکە بەرامبەری یەک بوون و سەرلە بەیانی شەڕ دەستی پێکرد. ٢- هاوسەنگ بوونی دوو شت. ٣- وەک یەک بوونی بەرزایی دوو شت. ٤- ڕاست ڕاوەستانی شەیێنی تەرازوو.

«مست. لا.» «کئێر.» سا زبوون دروست بوون، دامە زران. هەڵگیرسان. «بۆ ئاژاوه و شەڕ و شۆڕ» .

«مست.لا.» تم: بەربوونەوه

«مست. لا.»، «هل.» هەڵتۆقین و دەرپەڕینی شتێکی وەکوو لووله، له دیوی دەرەوه و گوشاد و فرەوان بوونەوەی لەناوەوه.::ئەوه ئەو تفەنگه بەچی وا بەل بووه.

«مست. لا.» ڕۆیشتن بۆ جێگایەک.کەوتنه ڕێگا:: بەیانی زوو بەڕێ بووین دە مەدەمی ئێوارێ گە ییشتنه جێ.* وەڕێ کەوتن.

«مست. لا» تووشی نەخۆشی بەڵەکی هاتن.

«مست.، مت.» چڕژانه ناو یەکتری دوو دەسته گیاندار بە نیازی شەڕ و دوژمنایەتی.:: چوومەوە ماڵێ منداڵەکان تێک بەرببوون. لەشکەری «مامەش» و «دێبوکری» یان له دەشتی «مەحمەشه» ی تێک بەربوون. تێبــ.ینی: ئەم وشە یه وەختێک دەکار دەکرێ کە ئەو کەسەی قسە دەکا، لەکارە که ناڕازی بێ و به چاوی سووک تەماشای بکا.

مست. لا.) خۆشاردنەوە لە شوێنێکی نەدیو بە نیازی خراپ. * کەمین کردن.

«کن.» زۆر بە پەلەیه، ئۆقرە ناگرێ. تێبــ.ینی: بە کەسێک دەگوترێ که له شوێنێک بێ و پەله بکا بۆ ڕۆیشتن.

«مست. لا.» فیداکاری له پێناو دین، بیر و باوەڕ، نەتەوه و نیشتمان- یا هەر شتێکی تر.

وجوودی گیاندارێ یا شتێ لە شوێنێ:: له بەغدا بووم، ئەو ساڵەی له تەورێزێ بووین. ئوتۆمبیلەکە ی له بەر دەرکێ بوو، ئیمڕۆ خەڵکێکی زۆر له سەرا بوون، کتێبــ.ەکەی لەسەر مێزەکه بوو چی لێهات. تێبــ.ینی: بەقسەی دوکتۆر معین. «تم: بورهان، ج1، ل-314» ئەم مەسدەره له «بهە ڤ، بهوو» ی ئاریایی و «بەڤەئیتی» ئاوێستایی و «بهەڤهتی= بوو» ی سانسکرێتی کەوتۆ تەوه.

«مست.، مت» نیوه زۆر و نیوه خواهیشت، شتێ له کەسێ سەندن.:: ئەو قەڵەمه له خوسرەو بەند بووم. وازی نەهێنا هەتا پێنج دیناری لێ بەندبوو. خۆت ماندوو که شێرکۆ لەوانه نییە بتوانین هیچی لێ بەندبین.

«مستـ. لا.» ١- دەرکەوتنی حەقیقەتی دوو کەس، دوو دەستە یا زیاتر بۆ یەکتر.: هەر شەبەقی دا، دۆست و دوژمن لێک ئاشکرا دەبن. ٢- یەکتر ناسینەوەی دو یا چەند کەسێ.: پاش ئەوەی تێک خوڕین لێک ئاشکرا بوون.

(لە کەسێ، لە شوێنێ، لەخۆ) (مست. لا.) ١- نەترسان. ئەوە هێندە لەو شوێنە ئەمیین وا پاڵتان لێ داوەتەوە؟ ٢- دڵنیابوون، خاتر جەم بوون. لەم زەمانەدا نابێ پیاو لە کەس ئەمین بێ، ئەمین بە ئەو کوڕە من بیناسم درۆت لەگەڵ ناکا. ٣- (مج.) دەخۆڕادیتن، بەخۆڕاپەرموون، بڕوا بە توانای خۆ هەبوون بۆ جێبەجێ کردنی کارێک.

(مست. لا.) دەس پاک بوون، دز نەبوون. کوڕم پیاو کە ئەمین بوو دەبێتە شەریکی خەڵک.

«نا.»، «مک.» 1- باڵندەیێکی بچکۆلانەیه به ئەندازەی چۆلەکەیەک، ڕەنگی پشتی کەوەیەکی ئاماڵ سوور و بەرزگی زەرده، دندووکی بچووک و خۆی به تێکڕایی جوان و ژیکەڵەیه، دەنگی زۆرخۆشه هەر بۆیە دەیگرن و دەیکەنه قەفەزەوە. 2- «ست.»، «مج.». آ» حاڵی ئینسانێکی بێ گرێ و گۆڵ و ڕەوان قسەبکا. ب» حاڵی کەسێکی دەمی ڕاناوەستێ و زۆر قسە دەکا، زۆر بڵه.

مس. لا.» 1-هیچ دە دەفردانەمان:: قاوورمەمان نەماوه کووپەکه بەتاڵ بووه. هەردوو شوشەکە بەتاڵ بوون ئەو هەموویان چۆن خواردۆتەوه. 2- چۆل بوونی خانوو و هەر شتێکی لەم بابەته.:: ژوورەکه سەری مانگ بەتاڵ دەبێ. 3- هیچ نەزانین، ئاقڵ بەشت نەشکان.:؛ پەککوو لەو کابرایه ! نازانم ئینسان چۆن وا بەتاڵ دەبێ. 3- بێ ناوەڕۆک بوونی کتێبــ. و نووسراو.. تێبــ.ینی: پێویسته ورد ببینەوه که مەسدەری «بوون» لەم وشەیە دا لەوانەیه بۆ زەمانی «حاڵ» و «موزارع.» بێ.

مست. لا.» خەم لەشتی خواردن. ئیهتمام بە کار و مەسەلەیێ یا کەسێ دان. دەربەست بوون.:: خۆی دەرباز دەکا به تەنگەوه مەبن. ئەوه چییه هێنده بۆی بە تەنگەوەن.

«مست. لا.» کەوتنە خواری شتێ یا گیاندارێک له جێگەیەک ڕا بۆ جێگەیێکی دیکەی که لەچاو ئەو ی پێشوو نەرمتر بێ. 2- بەلادا هاتن و کەوتنە سەرزەوی ئاد ەمیزاد لە شوێن خۆی:: کوڕ ه دلێر هێندە مەچوو سەر گوێسوانەکە بەردەبیتەوه. چاوی لەبە ر پێی خۆی نەبوو ده بەردەکە هەڵەنگووت و بەربۆوه.* بەر ە وە بوون.

«نا.» تم: بابنه پێچ.

«مست.، مت.» 1- گاڵته کردن بەکەسێ. 2-سەر خستنه سەر یەکێک. 3- خۆ خافڵاندن بە شتێکەوه.:: کابرایان بە گیر هێنابوو پێیان ڕابوارد. وازی لێ بێنن پێی ڕامەبوێرن. ئەم ڕۆژانه به چی ڕادەبوێرن.

«بکـ..»، «نا.» حەیا، داوێن پاکی، شانازی، شەرەف، نامووس: م ئابوور کر «م ئابوورم کرد» : ڕێکم خست، تەرتیبم کرد، بە خۆشی و دۆستانە بڕیمەوە «کار و مەسەلە»، دەفعم کرد «پارە» تمـ: بە ئابوور، بێ ئابوور. تێبــ. ـ ئەم وشەیەم هەروەکوو خۆی لەبەر قامووسەکەی «ژابا JABA - ٢» نووسیوەتەوە کە بەو مەعنایانەی سەرەوەی هێناوە و «م ئابوور کر» و مەعناکانیشی لە زمان «سۆسیین SOCIN» گێڕاوەتەوە. «کارومەسەلە» و «پارە» بۆ ڕوونتر کردنی مەعناکانی من لێم زیادکردووە. هس.: ئابڕوو.

«تتـ.»، «نا.» - چاوەدێری ڕاگرتنی ڕێک و پێکی داهات و خەرجی ماڵ، ئیدارە و دەوڵەت. ئیقتیساد. تێبــ. - نازانم ئەو وشەیە لە کوێڕا هاتووە و چۆن داتاشراوە، بەڵام ئەوەندە بڵاو بۆتەوە، بەم مەعنایە جێگای خۆی کردۆتەوە.

«فەرەنسی»، «نا.» ١- پارەیەکی پێشەکی دەدرێ بە ئیدارەی ڕۆژنامە و گۆڤاران و تا ماوەیەک ڕۆژنامە بۆ خاوەنی پارەکە دەنێرن. ٢- پارەیەکە ئەندامانی «یانە» و «نەقابە» و «پارتی» یەکان مانگانە یا ساڵانە دەیدەن.

«مستـ. لا.» ١- لە کۆڵ بوونەوەی گیروگرفت. ٢- ماندووحەسانەوە.

«مستـ. لا.» تمـ: ئاگادار بوون.: ئاگات لێیە «لێ هەیە» چۆن ئاوڕێشی یەک بوون. خوا لەوسەر ئاگای لێیە من دەستم لەم ئیشەدا نیە.

«مستـ. لا.» وەخەبەر هاتن لە خەو یا مەستی، وەهۆش هاتنەوە لە بێ هۆشی، کە بەسەر یەکێکا هاتبێ جا لەبەر هەرچێکی بێت: خەوی زۆر سووکە لە خشپەی پێ ئاگای دەبێتەوە. پیاوی سەرخۆش بۆ ئاو خواردنەوە ئاگای دەبێتەوە. ئەو نیوەڕۆیە دلێر هێشتا ئاگای نەبۆتەوە. کە عەمەلیاتیان کرد شەو و ڕوژێکی پێچوو یاڵڵا ئاگای بۆوە. * ئاگاهی «هو.» بە ئاگا هاتن، وەئاگا هاتن.

«مسـتـ. لا.»، «سیمـ.» پەیدابوونی سووتمان لە شوێنێک، ئاگر دەجێگایەک بەربوون: لە لای خەرمانەکان ئاگرێ بەربۆتەوە هەرچی دەکەن بۆیان ناکوژێتەوە.

«مستـ. لا.» ١- ئاگر گرتن و سووتانی شتێک بێ ئەوەی یەکێک بە دەست یا لە ئانقەست بیسووتێنێ.: ئوتۆمبیلەکەی ئاگری تێبــ.ەربوو، کوڕە هێندە لە سۆبەکە نیزیک مەکەوە با ئاگرت تێبــ.ەرنەبێ. * ئاگر گرتن / ١. ٢- «کنـ.»، ١» سووتان و فەوتان، لە ناوچوون: کوڕە دانیشە هەی ئاگرت تێبــ.ەربێ، ئاخوا ئاگر دە عومر و ماڵیان بەر بێ. ب» ناڕەحەت بوون، لەبەر زگ پێسووتان و بەزەیی هاتنەوە بە حاڵی یەکێکدا.: پیاو هەر نەیبینێ چاکە، ئاگری تێبــ.ەردەبێ، ئاگرم بۆی تێبــ.ەربوو. ج» تمـ: ئاگر گرتن/ ٢.

«نتـ.»، «مکـ.» سەرەمقەستی چیت و هەریر و هەر قوماشێکی دیکە، کە کچۆڵان دەیکەنە جل بۆ بووکی مناڵان. * واڵەبووک «سیمـ.».

(مست. لا.) تم: ئیتمینان کردن.

(مست. لا.) ١- زۆر حەز لە خواردنێکی معین کردن. هەتا دەچمە ماڵی نەوزاد دۆڵمەیان هەیە، دیارە زۆری ئیشتییا لێیەتی. ٢- مەیل بە کردنی کارێ یا دەگەڵ شتێ. ئەوە چییە هێندەت ئیشتییا لە قسانە، سەربەست ئیشتییای لە سەفەران نییە.

(مست. لا.) غاز و هەوای ناو زگی کەسێک بە ڕێگای خوارەوەدا دەرچون. «... منداڵەکە بایەکی لێ بۆوە، ژنەکە چەپۆکێکی پێدا دا...». (فولکلۆر)

(نت.)، (مک.) پێشکێشکردنی شتومەک، کەلوپەلی ناو ماڵ، پارە، یا هەر شتێکی دیکە، لە لایەن چەند کەسێکەوە بە یەکێک بۆ هەڵسووڕاندنی کارێکی وەکوو ژن هێنان، ماڵ پێکەوەنان و خانوو دروست کردن و... و... * باروبوو.

(نت.)، (کعر.) تم: باروبوو.