تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 76
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
یاسە
[ا ]
(یاسە - yase)
یاسا
،
قانوون
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
یاسە
قانوون
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
یاسە
نیزام
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
یاسە
ئەمر
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
یاسەمین
یاسمین
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
یاسەمین
یاسەمەن
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
یاسەمین
یاسەمەن
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
یاسەمەن
یاسمین
نام
زنانه
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
یاسەمەن
درەختێکی گەڵاوردی پچکۆلەیە ، گوڵێکی
وردی
سپی
بۆنخۆش
دەگرێ ، دارەکەی
دەکرێ
بەدارجگەرە
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
یاسەمەن
داردەوەنێکە
لە
سەرەبەهاردا
گوڵی
سپی
یان
بنەوشی
زۆر
بۆن
خۆش
دەکا
ناوە
بۆ
ژنان
سەرچاوە:
نالی
یاسەمەن
گوڵێکی بۆنخۆشە
سپی
و
زەرد
و
شینی
هەیە
.
ڕەیاحین
پەرچەم
و،
لالە
کولاه
و،
یاسەمەن
طو ڕڕه
بەنەفشە
خاڵ
و.
نەرگس
چاو
و،
گوڵ
زار
و
سەمەن
ساقە
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
یاسەمەن
یاسەمین٬ (
باک
.) ئەسمین٬ مەران٬ ئاسمین٬ دارێکە
بە
گوڵەکەشی
دەڵێن
ـــ . نێوی ئافرەتانە.
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
یاسەمەنە
یاسمین
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
یاسەمەنە
یاسەمەن
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
یاسەی سەخت
بەردی
سەخت
و بڵند٬ بەردی ڕەق٬
گاشەبەرد
.
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - فارسی
سیاسەت
پرستاری، کشورداری
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - کوردی
سیاسەت
پەرسساری، خاکداری [ڕامیاری]
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - عارەبی
سیاسەت
سیاسه
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
سیاسەت
ئەتک٬ شکان٬ ڕیسوایی._ کردن: ڕیسواکردن._ کراو:
ڕیسوا
. پەرساری٬ خاکداری٬ هەڵسووڕاندنی کاروباری
ووڵات
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
سیاسەت/ ڕامیاریی
سیاست
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
سیاسەت/ ڕامیاریی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
سیاسەت/ ڕامیاریی
ئەم
زاراوە
لە
زمانی فرەنسی
لە
ڕیشەی politique وەرگیراوە
کە
ئەویش
لە
ڕیشەی یۆنانی politikos و ڕیشەی
polis
بە
مانای
شار
وەرگیراوە.
لەو
سەردەمەدا politikos
بە
واتای «
هونەر
و هەڵسوکەوتی حکوومەت
لە
وەڵات
»
یان
دەوڵەت
ـــ شارەکانی یۆنان
لێک
دراوەتەوە.
سیاسەت
بە
گشتی
بریتییە
لە
ستراتیجی
یان
مێتۆد و ڕێبازێک
بۆ
بەڕێوەبردن
یان
باشتر
بەڕێوەچوونی
هەر
کارێک چ کارێکی شەخسی بێت چ
کۆمەڵایەتی
.
بەڵام
مانایەکی تایبەتیش
بۆ
ئەم
زاراوە
لێکدراوەتەوە
کە
ئەویش بریتییە
لە
لێکدانەوە
و توێژینەوەی
ڕەهەندە
سیاسیەکانی
دیاردە
کۆمەڵایەتییەکان.
بۆ
نمونە
دەسەڵات
،
دەوڵەت
، ڕەفتاری
سیاسی
، بڕیاردانی
سیاسی
و بەڕێوەبردنی کاروباری
گشتی
.
سیاسەت
بە
یەکێک
لە
کۆنترین بەشەکانی زانستە کۆمەڵایەتییەکان دادەنرێ و کتێبی «
کۆماری
» پلاتۆ،
یەکەم
بەرهەمە
کە
لەم
بارەوە نووسراوە و تێیدا
باس
لە
چۆنیەتی
حکوومەتی شارەکانی یۆنانی
کۆن
دەکات.
لەم
کتێبەدا پلاتۆ حکوومەتی نوخبەکان
پێشنیاز
دەکات.
پاش
پلاتۆ، ئەرەستۆ توێژینەوەیەکی قووڵتری
لەمەڕ
زانستی
سیاسەت
و
شێوازی
حکوومەت کردووە
کە
نووسینەکانی
ئەو
لەو
بوارەدا بنچینەی
زانستی
ڕامیاری
لە
قەڵەم
دەدرێن. دواتر
لە
سەردەمی
ڕێنسانس، نیکۆلۆ ماکیاڤیلی
نووسەر
و سیاسەتمەداری ئیتالی کتێبێکی
بە
ناوی
«
میر
» نووسیوە
کە
تێیدا شێوازەکانی حکوومەتکردنی
ڕاڤە
کردووە. (بڕوانە
ماکیاڤیلیزم
)
ئەم
کتێبە
بووە
هۆی
ئەوە
کە
زۆربەی پادشایان و دەسەڵاتدارانی سەدەی
هەژدە
لە
ئەورووپا
پەیڕەوی
بیر
و بۆچوونەکانی بکەن.
بەڵام
پێشینەی
هەوڵدان
بۆ
بەدیهێنانی
سیاسەت
وەک
زانستێک، دەگەڕێتەوە
بۆ
قوتابخانەی پۆزەتیڤیزمی ئاگۆست کۆنت (1798ـــ 1857)
لە
سەدەی
نۆزدە
. پۆزەتیڤیستەکان، پێشکەوتنی زانستە سرووشتییەکانیان
بە
دەرەنجامی ملنەدان
بە
کۆت
و
بەندە
میتافیزیکیەکان دەزانی و خوازیاری بەکارهێنانی مێتۆدەکانی
زانستی
سرووشتی
بوون
لە
توێژینەوە
کۆمەڵایەتی
و سیاسیەکاندا.
بەم
بۆنەوە کۆنت
لە
کتێبەکەی
خۆی
بە
ناوی
«
زانستی
سیاسەت
»
ئەم
ڕاستییەی سەلماندووە
کە
زانستی
سیاسەت
بە
بەراوردکردن
لەگەڵ
زانستی
فیزیا،
زانستی
فیزیای
کۆمەڵایەتی
لە
ئەژمار
دێت
و
بە
هەمان
شێوەی فیزیا
لەگەڵ
دیاردەگەلی دینامیک و ستاتیک سەروکاری
هەیە
.
زانستی
سیاسەت
بە
دوو
چەمک
دابەش
کراوە:
یەکەم
،
بە
مانای سیستەمی
سیاسی
یا
حکوومەت و
دەزگە
حوکومییەکان و سیاسەتی
ڕاپەڕاندن
و شێوەی دەسەڵاتداریەتی و ئیدارەی کۆمەڵگەیە.
دووهەم
، زانستێک
کە
لەگەڵ
بونیادە
ئابووری
و
کۆمەڵایەتی
و کەلتوورییەکانی
دەزگە
حوکومییەکان، زەمینە کۆمەڵایەتییەکانی دەسەڵاتی
سیاسی
و
هێز
بە
مانای
گشتی
،
مان
و نەمانی حکوومەتەکان،
پێوەندی
نێوان
دەوڵەتان و فەلسەفەی
سیاسی
،
پێوەندی
کۆمەڵگەی مەدەنی
لەگەڵ
ژیانی
سیاسی
و کەلتووری
سیاسی
و
ئابووری
و مێژووی
سیاسی
و … سەروکاری
هەیە
.
سیاسەت
و گۆڕانکارییە سیاسییەکان
لە
سەر
هەموو
ژیانی
مرۆڤایەتی
کاریگەری دادەنێت.
چونکە
جاری
وا
هەیە
بڕیارێکی نابەجێی
سیاسی
دەبێتە
هۆی
بەرپابوونی
شەڕ
و پێکدادان
یا
شۆڕش
و
کۆدەتا
کە
ئەمانەش
هەموو
بەستێنە
ئابووری
و
کۆمەڵایەتی
و کەلتووری و
ئایینی
و فیکرییەکان
تووشی
وەرچەرخان
دەکات.
ئەگەرچی
هەندێ
لە
نووسەران
چەقی
توێژینەوەکانی
زانستی
سیاسەت
بە
دەوڵەت
یان
حکوومەت
لە
قەڵەم
دەدەن
بەڵام
هەندێکی
دیکە
لە
سەر
ئەم
بڕوایەن
کە
سیاسەت
، سەنتەر و ناوەندێکی تاقانەی
نییە
چونکە
وەک
زۆربەی زانستەکانی
دیکە
زانستێکی فرەناوەندە. دیاریکردنی بابەتی
ناوەندی
وەک
بابەتی
سەرەکی
زانستی
سیاسەت
، دەگەڕێتەوە
بۆ
حەز
و تاسەی زانایانی
سیاسی
و
کێشە
گرنگەکانی
سەردەم
و کاریگەریی زانستەکانی
دەوروبەر
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
سیاسەتمەدار
سیاستمدار
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
سیاسەتمەدار
Politician
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
سیاسەتمەدار
بە
کەسێک دەگوترێ
کە
لە
کاروباری
سیاسی
،
شارەزا
و سەردەرچوو بێت و
سیاسەت
بۆی
بووبێتە
پیشە
.
سیاسەتمەدار
بریتییە
لە
کەسێک
کە
خەبات
دەکات
بۆ
گەیشتن
بە
حکوومەت و
دەسەڵات
.
سەرکەوتن
لەم
بوارەشدا دەگەڕێتەوە
بۆ
لێهاتوویی و
زیرەکی
ئەو
لە
بەکارهێنانی
سێ
بنەمای
هاندان
،
گفتوگۆ
و
سازش
.
بە
گشتی
مانای
ئەم
زاراوە
لە
قەبارەی ماهییەتی سیستەمی سیاسیدا دەردەکەوێت
بۆ
وێنە
لە
بریتانیا،
ئەو
خەباتەی
کە
سیاسەتمەدار
تێوەی
گلاوە
، پڕیەتی
لە
ململانێ
و کاتێک
سەرکەوتن
وەدەست
دێت
کە
کەسێک بتوانێت
کەسی
دیکە
یان
گرووپێک (
پاشا
،
پەرلەمان
و حیزب) پێمل بکات
بە
بانگەشە
و دروشمەکانی
خۆی
.
لەم
گۆشە
نیگاوە،
سیاسەتمەدار
بە
کەسێک
دەڵێن
کە
لێوەشاوەیی
خۆی
بۆ
ڕاگیرکردنی بیروڕای
خەڵکی
سەلماندبێت.
ئەم
واتایە
لە
نزمترین ئاستی خۆیدا
بە
چەواشەکاری
لێک
دراوەتەوە: شکسپییەر
گوتەنی
، «سەیری
سیاسەتمەدار
بکە
…
کە
تەنانەت
خواوەندیش
فریو
دەدات»!
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
سیاسەتی ئاو
Hydropolitics
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
سیاسەتی ئاو
سیاست
آب
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
سیاسەتی ئاو
ئەم
زاراوە
لەگەڵ
دیپلۆماسی
ئاو
Hydrodiplomacy هاوواتایە و
بە
مەبەستی سیاسەتە جیهانییەکان
لەمەڕ
کێشەی
ئاوی
شیرین
بەکار
براوە. لەبەرئەوەی
لە
داهاتوودا
ئاو
دەبێتە دەسپێچکێکی
سیاسی
و
ڕەنگە
مایەی کێشەی نێودەوڵەتی بێت.
ئەگەرچی
70%
گۆی
زەوی
پڕیەتی
لە
ئاو
بەڵام
تەنیا
1%
ئەم
ئاوە
ڕاستەوخۆ
کەڵکی
لێ
وەردەگیرێت.
لە
لایەکی دیکەوە
بە
هۆی
گرنگی
ئاو
بۆ
پەرەسەندنی
ئابووری
،
هەبوونی
چەم
و ڕووباری گەورەی
هاوبەش
لە
نێوان
چەند
وەڵاتدا
لەم
دواییانە زاراوەی
دیپلۆماسی
ئاو
ڕەواجی
پەیدا
کردووە.
هەر
بەم
بۆنەوە
لە
نەتەوەیەکگرتووەکانیش ئەنجومەنێکی ناحوکوومەتی
لە
ساڵی 1995
بۆ
باسکردن
لە
کێشەی
ئاو
دامەزراوە و
یەکەم
دانیشتنی
خۆی
لە
کەنەدا بەڕێوەبردوە.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
سیاسەتی دەرگەی کراوە
ئەم
زاراوە
یەکەم
جار
لە
لایەن
جۆن
های
،
وەزیری
دەرەوەی
ئەمریکا
لە
سێپتەمبەری 1899
بە
مەبەستی پەرەسەندنی
ئابووری
وەڵاتی
چین
و پاراستنی
سەربەخۆیی
ئەم
وەڵاتە
بەکار
براوە.
بەڵام
ئێستا
مەبەست
لەم
زاراوە
ئازادبوونی
چالاکی
بازرگانی
و سەرمایەدانانی وەڵاتانی دەرەکییە
لە
وەڵاتێکدا
لە
سەر
بنەمای
یەکسانی
مافەکان. سەرچاوەی
ئەم
سیاسەتە دەگەڕێتەوە
بۆ
بنەماکانی لیبرالیزمی
ئابووری
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
سیاسەتی دەرگەی کراوە
سیاست
درهای
باز
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
سیاسەتی دەرگەی کراوە
Open
door
policy
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
سیاسەتی دەرەوە
سیاست
خارجی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
سیاسەتی دەرەوە
Foreign Policy
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
سیاسەتی دەرەوە
بریتییە
لە
ستراتیجی
یان
زنجیرە
کردارێکی داڕێژراو
لە
لایەن
دەسەڵاتدارانی حکوومەتێک
بە
مەبەستی
گەیشتن
بە
ئامانجێکی دیاریکراو
لە
چوارچێوەی
بەرژەوەندی
نەتەوەیی و نێونەتەوەیی.
ئەم
سیاسەتە بریتییە
لە
دیاریکردن
،
ڕاپەڕاندن
و دابینکردنی
بەرژەوەندی
و ئامانجە نەتەوەییەکان
کە
لە
گۆڕەپانی نێونەتەوەییدا
لە
لایەن
دەوڵەتەکان
بەڕێوە
دەچێت. سیاسەتی دەرەوەی وەڵاتان
لە
هەمان
کاتدا
کە
هەندێ
پرەنسیپی
نەگۆڕ
لەخۆ دەگرێ،
دەبێ
گۆڕانکارییە نێودەوڵەتییەکانیش
لەبەرچاو
بگرێت.
هونەری
داڕشتنی سیاسەتی
دەرەکی
لەوەدایە
کە
ئەم
دوو
خاڵە
پێکەوە
گرێ
بدات
چونکە
هەر
چەندە
پێوەندی
دەرەکی
وەڵاتان بەربڵاوتر بێت،
گرنگی
ئەم
سیاسەتە زیاتر
هەست
پێدەکرێت.
سیاسەتی دەرەوەی
هەر
وەڵاتێک، دەوامەی سیاسەتی ناوخۆیی
هەمان
وەڵات
لە
ئەژمار
دێت
،
بە
واتایەکی
دیکە
پێکهاتەکانی سیستەمێکی
سیاسی
لە
ناوخۆ
، دەتوانێ
دەوری
کاریگەر
بگێڕن
لە
دیاریکردنی
ستراتیجی
و بەرژەوەندییەکانی
ئەو
وەڵاتە
لە
ئاستی نێودەوڵەتیدا. سیاسەتی
دەرەکی
هەر
وەڵاتێک
لەگەڵ
سیاسەتی ناوخۆیی
پێوەندی
نەپساوە و ڕاستەوخۆی
هەیە
.
ئەم
دوو
سیاسەتە
ئەگەرچی
لە
ڕواڵەتدا جیاوازن
بەڵام
ماهییەتێکی
هاوبەش
و یەکسانیان
هەیە
و
لە
ڕاستیدا
دەکرێ
بڵێین
سیاسەتی
دەرەوە
، ڕەنگدانەوەی سیاسەتی ناوخۆیە.
سیاسەتی
دەرەوە
بەشێک
لە
سیاسەتی نێودەوڵەتیش
لە
ئەژمار
دێت
و
هەر
لە
یەکەمین
پێوەندییەکانی
کۆمەڵگە
سەرەتاییەکانەوە هەبووە.
بەڵام
بە
شێوازی
نوێ
، دەگەڕێتەوە
بۆ
سەرهەڵدانی دەوڵەتە ئەورووپییەکان
لە
سەدەی
حەڤدە
.
ئیمڕۆکە
سیاسەتی
دەرەوە
ئاوێتەیە
لەگەڵ
«
دەوڵەتی
نەتەوەیی»
دا
.
لە
سەردەمی
شۆڕشی فرەنسی بەدواوە
کە
نەتەوەپەرستی
،
هێدی
هێدی
هەموو
ڕەگەزەکانی دەوڵەتمەداری و دەوڵەتە نەتەوەییەکانی
پێکەوە
بەستەوە، سیاسەتی دەرەوەش
لەگەڵ
هەست
و
خواستی
نەتەوەیی زیاتر
ئاوێتە
بووە
.
پاش
سەدەی
نۆزدە
جەماوەرێکی
زۆرتر
لە
خەڵک
خۆیان
بە
سیاسەتی
دەرەوە
سەرقاڵ
کرد
.
ئەم
ڕەوتە
پێ
بە
پێی پڕۆسەی فراژووتنی
دەوڵەتی
نەتەوەیی و ناسیۆنالیزم*
گەشە
دەکات. توێژینەوەکان
ڕوونی
دەکەنەوە
کە
سیاسەتی
دەرەکی
لە
سەدەی بیستەمدا زیاتر
بەرەو
دیموکراسییەت هەنگاوی
ناوە
.
ئەم
گۆڕانکارییەش
بە
هۆی
گرینگی
پێدان
بە
ڕای
گشتییەوە
بووە
.
لە
سەروبەندی جیهانی
دوو
جەمسەریی و ململانێی جیهانی
سەرمایەداری
لە
بەرانبەر
جیهانی کۆمۆنیستی و
هەروەها
جیهانی
سێهەم
، «سیاسەتی
دەرەوە
»
بە
تایبەت
لە
وەڵاتانی پێشکەوتوودا
بەرەو
ئاڵۆزی
دەڕوا و
لە
نەریتەکانی پێشووی
دوور
دەکەوێتەوە.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
سیاسەتی زمان
سیاست
زبانی
1
2
3
4