گیایەکی بەهارییە گەڵای وەک کەرەوز وایە گوڵێکی زەردی پچووک دەگرێ

بندباز

تەنافباز، پاڵەوان

پاڵەوان

بە زمانی فەرەنسە، بە شاندێک دەگوترێ کە لە هەر وەڵاتێک لە لایەن خەڵکەوە هەڵدەبژێردرێ بۆ دانانی یاسا و چاودێریکردن بە سەر چۆنییەتی پیادەکردنیدا. پەرلەمانەکان بە زۆری بە دەنگی نهێنی و ڕاستەوخۆی جەماوەر هەڵدەبژێردرێت (بروانە هەڵبژاردن). لەو وەڵاتانەی کە دەستووری بنچینەیی لەسەر جیاکردنەوەی هێزەکان (تفکیک قوا) دامەزرێوە، پەرلەمان دەبێتە هێزی یاسادانان و ئەنجومەنی وەزیرانیش لە بەرانبەریدا، بەرپرسە. هەبوونی پەرلەمان لە هەر وەڵاتێک هێماێەکە بۆ حاکمییەتی خەڵک یان پیادەبوونی دیموکراسی.
پەرلەمان لە زۆربەی وەڵاتان لە دوو کۆڕ پێک دێت: یەکەم، پەرلەمانێک کە بە دەنگی ڕاستەوخۆی جەماوەر و بەزۆری بێمەرج هەڵدەبژێردرێ و دەبێتە دەمڕاست و نوێنەری ڕاستەوخۆی جەماوەر، وەک مەجلیسی شۆرا، یا مەجلیسی عەوام (لە بەریتانیا) یا کۆنگرەی نەتەوەیی (لە فەرەنسە)، یا کۆنگرەی نوێنەران (لە وەڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا) . دووهەم، پەرلەمانێک کە تێیدا مەرجی پاڵێوراوان و دەنگدەران سنووردارە و جاری واش هەیە هەندێ لە نوێنەرەکانی دادەنرێن وەک (مەجلیسی سێنای پێشووی ئێران)، جاری واش هەیە مەقامی نوێنەرایەتی بە میرات بەجێدەمێنێ بۆ کەسێک وەک (مەجلیسی لۆردەکانی بەریتانیا) . نوێنەرانی پەرلەمان لە ماوەی نوێنەرایەتیدا ئەماننامەی سیاسیان هەیە. واتە کەس بۆی نییە بێ ئیجازەی پەرلەمان، بە هەر گومانێکەوە بیانخاتە بەندیخانەوە. بەزۆری دەسەڵاتی سیاسی پەرلەمانی یەکەم لە پەرلەمانی جۆری دووهەم گرینگترە و پەرلەمانی دووهەم، لە کاروباری سیاسی و داراییدا بەو جۆرە دەستی ناڕوات.
بوونی پەرلەمانی یاسادانەر بە مانای دەسەڵاتدارێتی جەماوەر لە ئەژمار دێت بەڵام بە چەشنی«دیموکراسی ناڕاستەوخۆ» . پەرلەمانی ئالتینگی ئیسلەندا، کۆنترین پەرلەمانی جیهانە کە لە ساڵی 925 زایینی، دامەزرێوە و تا ئێستەش دەوامەی هەیە. یەکەمین پەرلەمانی بەریتانیا لە 1265 دامەزرێ و نەریتی پەرلەمانی ئەم وەڵاتە، کۆنترین و ڕیشەدارترین نەریتی پەرلەمانی جیهانە (پەرلەمانی بەریتانیا بە دایکی پەرلەمانەکانی جیهان ناوبانگی دەرکردووە) . دوو پەرلەمانەکەی فەرەنسە بەم شێوازەی ئێستە، لە بەرایی سەدەی نۆزدە دامەزرێ. پەرلەمانی ئەڵمانیا لە 1848 پێکهات و پەرلەمانی ژاپۆن بەناوی «دیت» لە 1889 دامەزراوە. پەرلەمانەکانی ئوسترالیا، کەنەدا، زیلاندی نوێ و ئەفریقای باشوور بە لاساییکردنەوە لە پەرلەمانی بەریتانیا دامەزراون.

مجلس - پارلمان

Parliament

پەرلەمانتاری بە مانای لایەنگری لە حکوومەتی پەرلەمانی، مێتۆدی ئەو وەڵاتانەیە کە تێیدا پەرلەمان لەگوێن هێزی یاسادانەر، ئیش دەکا و هێزی بەڕێوەبەر (ئەنجومەنی وەزیران) لە بەرانبەریدا بەرپرسە و دانانی سەرۆکوەزیر و وەزیران بە پشتبەستن بە دەنگی پەرلەمانەوە مەیسەر دەبێ. هەرکاتێک هێزی یاسادانەر، متمانەی خۆی بە ئەنجومەنی وەزیران لە دەست بدات، ئەو ئەنجومەنە فەشەل دەهێنێ و ئەنجومەنێکی دیکە دادەمەزرێت. لە سیستەمی سەرۆککۆماری * کە تێیدا سەرۆکوەزیران و سەرۆککۆمار، جیاوازییان نییە وەک (وەڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و فەرەنسە) سەرۆککۆمار بە دەنگی ڕاستەوخۆی خەڵک هەڵدەبژێردرێ و هێزی یاسادانەر، تەنانەت ئەگەر متمانەشی پێ نەکرابێ ناتوانێ لەسەر کار لایبات. سەرۆککۆمار لە بەرانبەر دەستووری بنچینەیی و ئەو خەڵکەی کە هەڵیانبژاردووە، بەرپرسیارە.
یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی پەرلەمانتاری ئەوەیە کە مادامێکی سیستەمی سیاسی لەسەر بنەمای جیاکردنەوەی هێزەکانە* (تفکیک قوا)، حکوومەت یان سەرۆککۆمار ناتوانێ پەرلەمان هەڵوەشێنێتەوە بەڵام لە سیستەمی کۆنڤانسیۆنیدا دەکری پەرلەمان هەڵبوەشێتەوە وەک (کۆمارییەکانی سێهەم و چوارەمی فەرەنسە و وەڵاتانی کۆمۆنیستی) .

پارلمان داری

Parliametarism

European Parliament

پارلمان اروپا

ئەنجومەنی پەرلەمانی«کۆمەڵگەی ئەورووپا» کە بە سەر«لیژنەی وزەی ئۆتۆمی ئەورووپا» و«لیژنەی خەڵووزی بەرد و پۆڵای ئەورووپا» و کۆمەڵی ئابووری ئەورووپا، یان «بازاری هاوبەش» چاودێری دەکات. ئەم پەرلەمانە لە ساڵی 1958 لە شاری ستراسبورگی فەرەنسە دامەزرا و نووسینگەی هەمیشەییەکەشی لوکزامبۆرکە. ناوی پەرلەمانەکە تاساڵی 1962، کۆنگرەی ئەورووپا بووە. 198 ئەندامی هەیە کە لە لایەن پەرلەمانی وەڵاتانی ئەندام، ناوزەد دەکرێن. فەرەنسە، بەریتانیا، ئەڵمانیا و ئیتاڵیا، هەرکامیان، 36 نوێنەریان هەیە. بەلجیکا و نەمسا، هەرکام 14 نوێنەر و دانیمارک و ئیرلەندا، 10 نوێنەر و لوکزامبۆرک 6 نوێنەر. پەرلەمان بۆ هەموو بابەتێکی گرینگ، ڕاوێژی پێدەکرێ و ئەتوانێ کۆمیتەی بەڕێوەبەرایەتی و ئەنجومەنی وەزیران، بخاتە ژێر پرسیارەوە.

پەڕەی ئاشی

(هەورا.، دەر) پەلەبزۆت. سەلکەبزۆت

تاڵووکەیەکە بۆ ئەوەی خۆ لە چورتم و کارەساتێک ڕزگار کردن

کولاک

کڕیوە و بادەوە

پارچەیەکی درێژە لە گوریس یا گوش یا شتێکی تر

پَت. (ریسمان زُمُخت)