بولشویسم

Bolshevism

ئەم زاراوە ناوی ئایدیۆلۆجی حیزبی بولشویک، بە ڕێبەرایەتی «لینین» بوو کە «شۆڕشی سۆڤیەت»ی لە ئۆکتۆبەری 1917 بە ئەنجام گەیاند و یەکییەتی سۆڤیەتی دامەزراند. چۆنیەتی پێکهاتنی بولشویزم ئەگەڕێتەوە بۆ ئەو ناکۆکیە کە لە کۆنگرەی حیزبی نهێنی سۆسیال دیموکراتی سۆڤیەت لەسەر ئەندامەتی لە حیزبەکەدا ڕووی دا، کە ئەمەش بوو بەهۆی شەقاربوونی حیزب و لادان و جیابوونەوەی دوو گرووپی بولشویک (بە مانای زۆرینە) بە ڕێبەرایەتی «لینین» و «مەنشویک» (بەمانای کەمینە) بە ڕێبەرایەتی «مارتۆف». «لینین» لە ساڵی 1909 ئەم ناوەی لە گرووپەکەی خۆی نا و لە 1912 حیزبەکەیان دامەزراند. لە ساڵی 1918 ئەم ناوەیان بە «حیزبی کۆمۆنیستی سەرانسەری سۆڤیەت» گۆڕی و پاشان لە ساڵی 1953 دیسانەوە بە«حیزبی کۆمۆنیستی یەکیەتی سۆڤیەت» ناوداریان کرد.
تایبەتمەندییەکانی بولشویزم، بریتی بوو لە: یەکەم، لایەنگری لە مارکسیزمی ئۆرتۆدۆکسی. دووهەم، هەبوونی ڕێکخراوەیەکی ناوەندیخوازی حیزبی. سێهەم، شۆڕشگێڕی و خەبات لەگەڵ ڕیفۆرمخوازی و حیزبەکانی دیکە.
بولشویزم، وەک ئایدیۆلۆجیایەکی شۆڕشگێڕانە، ئاوێتەیەکە لە مارکسیزمی ڕۆژاوایی لەگەڵ ترادسیۆنی جڤاتیخوازی سۆڤیەت. دوای بە دەسهێنانی دەسەڵات لە 1917 بەملاوە، هاوتەریب لەگەڵ حکوومەتی ڕەهای سۆڤیەت، تیۆر و کردەوە لەسەر پرەنسیپەکانی لێنینیزم چەقی بەست. ڕۆڵی مێژوویی بولشویزم لەم ڕاستییەدا بوو کە لە لایەکەوە پێوەندی خۆی لەگەڵ مارکسیزم بپارێزێ و لە لایەکی دیکەشەوە، دەس هەڵگرێ لەم بیرۆکەی مارکس، کە گوتبووی: «ئازادی چینی کرێکار تەنیا بەدەست خۆیان مەیسەر ئەبێ» و لەجیاتی ئەوە، ئەندێشەی تکاچۆف پەسند بکەن کە دەڵێ: شۆڕشی کۆمەڵایەتی، تەنیا بە هێنانی وشیاری چینایەتی بۆ ناو کرێکاران لە دەرەوەی چینەکەیان و لە لایەن شۆڕشگێڕانی لێهاتووی سەر بە ڕۆشنبیرانی سۆشیالیستییەوە پیادە دەکرێت.
لێکۆڵەرانی ئەورووپی تا 1945، بولشویزمیان بە توندڕەوترین لقی جووڵانەوەی چەپ لە قەڵەم داوە، بەڵام لەوەدوا زۆربەیان، بە سیمایەکی توتالیتار تەعبیریان لێکردووە.

(تەشڤیر - teşvîr)

ئاماژەکردن، شەرمەزارکردن، شەرمەزاری، ئاژاوه.

(تەشڤیش - teşvîş)

تێکدان، پێکدادان، ئاڵۆزکان، شێواندن.

(تەشوڤیغ - teşvîx)

هێنانه شەوق، به ئارەزوو هێنان، ستایش و ئافەرین، هاندان.

(هەشڤییە - heşvîye)

ئەوانەی کە گوێ بە واجباتی شەرعی نادەن.

ویستنی شتێک بە دڵ و بە گیان

ڤین، ئەڤینی، دڵویستن، دڵ پێوەبوون، دڵچوون، ڤین ، دڵ بۆچوون، ویستنی چتێک بە دڵ و گیان

(دەست شویی - dest gayi)

دەستشور

(زه ناشویی - zena şuyî)

زه وجین، مێردکردن و ژن هێنان.

جگر و دل و قلوه

جەرگ و ناو

(مینشیڤیک - minşivîk)

مەنشەویک، لایەنێکی حیزبی سوسیال دیموکراتی روسیا بوو.

(پاشوویه - paşûye)

ئاوی گەرمی خاڵیسه، یان ئاوی گەرمی خوێیاوی بۆ شۆردنی پێی نەخۆش، شوێنی پێ شتن له قەراخی حەوز.

(هەشڤی - heşvî)

بازاڕی و بێ هونەر، دونی، کم، بودەڵە.

(سه رشوی - serşûy)

گڵه سه ر، یه کێک سه ری که سێکی دی بشوات.