تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 389
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
گیرۆدەیی
گرفتاری
علاقەمندی
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
گیرۆدەیی
گرفتاری
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گیرۆدەیی
گرفتاری
ئۆگری
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
گەدەیی
دوران
کودکی
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گەدەیی
گەدەیەی
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
گەدەیەی
دوران
کودکی
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گەدەیەی
ڕۆژگاری
منداڵی
، زارۆکێتی
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئادەی
[[ ئا + دەی ]]
«ئمتـ..»، «سیمـ.» ئامرازی هاندانە
بۆ
کردنی کارێ:
ئا
دەی
پڕ
دەنە
پیلی،
ئا
دەی
هەڵسە
سەر
پێ
،
یا
دەی
تۆزێ
بچۆ
بەو
لاوە
*
دا
دەی، دەی، یاڵڵا.
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
ئادەی(بابا)
دادەی
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
ئاردەی
آوردن
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
ئاردەی
هاوردن
،
هانین
،
هێنان
،
ئانین
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
ئاردەی(هەورا)
هێنان
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
ئامادەکەردەی(هەورا)
ئامادەکردن
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
ئاووردەی(هەورا)
هێنان
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
ئاووردەی(هەورا)
هێنان
سەرچاوە:
برادۆست (کوردی - کوردی)
ئایەندەی ڕابوردوو
Future in
the
Past،
واتە
ئایەندە
لە
ڕوانگەی ڕابوردەوە، «کتێبەکەم
پەیدا
کرد
چونکە
دەبا
بیخوێنمەوە» -
لە
ڕابوردوودا «پەیدام
کرد
»
چونکە
دەبا
لە
ئایەندەدا «بیخونمەوە».
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
ئیرادەی گشتی
تیۆرییەک
لە
بارەی
پێوەندی
تاک
و
دەوڵەت
و بنەماکانی
دەوڵەت
لە
بەرانبەر
تیۆری
کۆن
کە
سەرچاوەی دەسەڵاتی
دەوڵەت
وەکوو
«مافێکی خواوەندی» لەئەژمار
دێنێ
. بەپێی
ئەم
تیۆرییە سەرچاوەی دەسەڵاتی
دەوڵەت
ئیرادەی گشتیی خەڵکە و
لە
هەر
سیستەمێکی سیاسیدا
دەبێ
خواستی
هەموو
شارۆمەندان
لە
بنیاتنانی
ئەو
سیستەمەدا
لە
بەرچاو
بگیرێت. ئیرادەی
هەموان
، گشتێکی
تێک
تەنراوە
کە
بڕیارەکانی ئاوەزمەند و
ڕاست
و ڕەوایە و بەپێی
بەرژەوەندی
هەموان
و لەسەرووی
خواستی
تاکەکەسەوەیە.
ئەم
تیۆرییە
لە
جیهانی ئەمڕۆدا گرینگییەکی
زۆری
پێدراوە.
چونکە
زۆربەی سیستەمە سیاسیەکان
خۆیان
بە
نوێنەر
و فەرمانبەری ئیرادەی
گشتی
دەزانن و
ئەم
چەمکەش لەژێر سەردێڕی «ئیرادەی
نەتەوە
» و ئیرادەی
گەل
و … ناوبردە دەکەن.
ئەم
تیۆرییە
لە
لایەن
فەیلەسوفی فەرەنسی «
جان
جاک ڕۆسۆ»،
لە
کتێبی پەیماننامەی کۆمەڵایەتیدا
بە
تێر
و تەسەلی
باس
کراوە
. «ڕۆسۆ»
ئەم
کتێبە
بە
پرسێک
لە
کێشەی
دەوڵەت
دەستپێدەکات
کە
:
چۆن
دەوڵەت
بنیات
دەنرێ و
کێ
بنیاتی
دەنێ؟
هەر
خۆشی
لە
وەڵامدا دەڵێ:
دەوڵەت
دەرئەنجامی کۆبوونەوەی کەسانێکە
کە
بە
خواستی
خۆیان
دەست
لە
دۆخی
ئازادی
«
سروشتی
» بەردەدەن و پێمل ئەبن
بە
کۆتوبەندی ڕێسایەکی
سیاسی
و یاساکانی.
چونکە
پاش
ئەوەی
مرۆڤ
ژیانی
سروشتی
و کێویی
خۆی
بەجێهێشت و پێی
نایە
ژیانێکی کۆمەڵایەتیییەوە، گۆڕانێکی گەورەی
بە
سەرا
دێت
.
ئینجا
زۆر
و
ستەم
و هەڵشاخانی غەریزی
جێی
خۆی
ئەدا
بە
عەداڵەت
و
داد
و
بە
پێچەوانەی
ڕابردوو
لە
بەرانبەر
یاسا
ئەخلاقییەکاندا
چۆک
دادەدات.
کەواتە
بنیاتنەری
دەوڵەت
، ئیرادەی گشتییە و
هەر
ئەم
خواستەیە
کە
باڵادەست
و یاسادانەرە.
بەم
بۆنەوە ملکەچکردن
بۆ
یاسا
شتێکی حاشاهەڵنەگرە
چونکە
یاسا
ئازادی
بۆ
هەمووان
دەستەبەر
دەکا
و
ئەگەر
کەسێک
بێ
قانوونی بکات، ئەبێ
بە
زۆرەملی
لە
بەرانبەر
یاسادا چۆکی پێدابدرێ.
بە
حوکمی
ئەم
گوشارەیە
کە
ئازادییەکەی
پێ
ئەبەخشرێتەوە.
تاک
لەناو
کۆمەڵگەی
سیاسی
و
بە
فەرمانی
قانوونە
کە
شوناسی
ئەخلاقی
بە
دەست
دەهێنێ.
چونکە
لە
بێسەرەوبەرەیی
ڕزگار
دەبێ
و
پابەندی
ڕێسای
ئەخلاق
و
ماف
دەبێ
و کڵاوی
خۆی
دەکاتە
قازی
کردارەکانی
خۆی
.
چەندە
ڕێسای
سیاسی
لەگەڵ
ئیرادەی
گشتی
هاوتەریب بێت، ئەوەندەش
تاک
هەلومەرجی گەشەی
ئازاد
و
ڕاستەقینە
و ڕێگەی
بەرەو
فراژووتنی
خۆی
باشتر
ئەدۆزێتەوە.
بەم
پێیە
لە
ڕوانگەی «ڕۆسۆ»وە کۆمەڵگەی
سیاسی
، خاوەنی ئیرادەیەکی
ڕەها
و
بێ
هەڵە
و
بێ
بەدیلە.
پاش
«ڕۆسۆ» چەمکی ئیرادەی
گشتی
،
بۆتە
بابەتی
سەرەکی
چەند
فەلسەفەی
سیاسی
بەڵام
ئەم
فەلسەفانە
لایەنگری
دیموکراسی
و دەسەڵاتی
گشتی
نەبوون
.
بۆ
وێنە
«هێگڵ»، فەیلەسوفی گەورەی
ئەڵمانی
لە
کتێبی «فەلسەفەی
حەق
» ، ستایشی «ڕۆسۆ» دەکات کاتێک، «
ئیرادە
بە
بنەڕەتی
دەوڵەت
»
لە
قەلەم
دەدا
،
بەڵام
لە
لایەکی دیکەوە
لۆمەی
دەکات کاتێک،
بە
«
خواستی
گشتی
» ناوبردەی دەکات
چونکە
زمانحاڵی
خۆی
لە
کۆنگرەی گشتیدا دەدۆزێتەوە. «هێگڵ» دەڵێ:
ڕەنگە
گومانیان
وا
بێ
کە
ئەو
شتەی
دەوڵەت
ڕادەگرێ، «
زۆر
» بێت،
بەڵام
لە
ڕاستیدا ڕاگری
دەوڵەت
هەمان
هەستی
تەکوزییە
کە
هەموان
لێی
بەهرەوەرن.
دەوڵەتی
«هێگڵ»،
ڕۆح
یان
خواستێکی باڵاترە
لە
ڕۆح
و
خواستی
شارۆمەندان و دەزگەکانی
دەوڵەت
کە
درێژە
دەدات
بە
ژیانی
شارۆمەندان.
ئەو
شتەی
کە
شارۆمەندان
بەرەو
دەوڵەت
ڕادەکێشێ ڕەگەزی عەقڵە
لە
ئیرادەکانی ئەواندا.
بەم
جۆرە ئیرادەی
گشتی
کە
لە
لایەن
«ڕۆسۆ»وە چەمکێکی
ڕەها
و
بێنیاز
لە
تاک
سەیر
کراوە
دەگات
بە
«هێگڵ»
کە
دەوڵەت
وەکوو
بوونێکی
پابەند
بە
ڕەوتی
جووڵەی مێژوویی«رۆحی
ڕەها
»
سەیر
دەکرێت.
ئەم
تیۆرییە
بەدەر
لە
ئاوەزی
مرۆڤ
سەرەنجام
لە
سەدەکانی 18 و 19 ئەبێتە ژێرخانی تیۆرییە دیموکراسییەکان و
لە
سەدەی بیستەمدا ئەبیتە
هۆی
بەدیهاتنی ڕژێمە توتالیتارەکان.
«ڕۆسۆ»،
کۆمەڵگە
سیاسییە ئایدیاڵییەکەی
خۆی
بە
کۆمەڵگەیەکی
بچووک
دەزانی
کە
تێیدا
هەموو
خەڵک
بە
بەشداریکردنی
ڕاستەوخۆ
، ئیرادەی
خۆیان
بەکار
دەهێنا.
بەڵام
لە
شۆڕشی
مەزنی
فەرەنسەدا ـــ
کە
«ڕۆسۆ»
لە
باری
فیکرییەوە کاریگەریی
لەسەر
ڕێبەرەکانی دانابوو ـــ پیادەکردنی ئیرادەی
گشتی
شێوەی پەرلەمانی
بە
خۆوە
گرت
و
هێدی
هێدی
لەبری
ئەم
چەمکە «
خواستی
نەتەوە
»
یان
«
خواستی
نەتەوەیی»
بەکار
هێنرا.
پاشان
بە
گەشەسەندنی
ناسیۆنالیزم
و سوسیالیزمی
نوێ
، ئیرادەی
گشتی
بە
ناوی
«
خواستی
نەتەوەیی»
یان
«
خواستی
کۆمەڵ
»
پیرۆز
کرا
،
تا
ئەو
شوێنەی
کە
ئێستە
لە
هەموو
جیهاندا دەسەڵاتی دەوڵەتەکان
بەم
ناوە
دەرکراوە و زۆربەی
شەڕ
و
کێشە
سیاسییەکان
بەم
ناوە
پاساو ئەدرێت.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
ئیرادەی گشتی
ارادەی عمومی-
خواست
همگانی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
ئیرادەی گشتی
General
will
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
ئەرەمەردەی
آرامش
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
ئەرەمەردەی
داسەکنان
،
هەدادان
،
ئارام
بوون
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
ئەوەندەی
هەندەی،
هێندەی
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەوەندەی بڵەی یەک و دوو
(کن.) خیرایی
زۆر
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
باوەڕکردەی(هەورا)
باوەڕکردن
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
باڵندەی خانەکی
باڵداری
کەوی
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
باڵندەی کەوی
باڵداری
کەوی
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
باڵندەی گۆشت خۆر
باڵندەی
گۆشت
وەر
9
10
11
12
13
14
15