تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بن تیک
[[كو.، تو.]، [بن/٦+ تیک]]
«نت.» تم: بندروو.
بن دانەوه
«مست. مت.»، «مک.» هەڵقەندن و دە ردانی خاک و خۆڵی دەرەوەی بنجه گیایەک یا دارێک بۆ ئەوەی به بنه هەڵکەندرێ.
بن پەل
«نت.» گەڵای تووتنه که لەبن گەڵای ئەسڵی دەردەچێ و له پێش شکاندنەوەی تووتنا لێدەکرێتەوه.
ئاوری بن کا
کنایه از فتنه انگیز
ئاوری بن کا
سەرە سوودرە، مایە فتنە
ئاوری بن کا
«نتـ.» تمـ: ئاگر «ئاگری بن کا». تێبــ.: بەو جۆرەی کە لەم قامووسەدا ڕەچاو کراوە، دەبوو ئەم وشەیە لە ژێر سەر وشەی «ئاور» دا بنووسرێ، بەڵام وەک ئاشکرایە ئەو «بوور=ضمه» ەی لە پاش دەنگی «و» لە ئەسڵی وشەکەدا هەیە، لە تەرکیبدا لە ناو دەچێ و شێوەی نووسینیشی دەگۆڕێ. جا بۆیە ئەم وشەیە کەوتۆتە ئێرە و هەر وشەیێکی دیکەش لەم بابەتە ئاوا جێ گۆڕکێ دەکات.
ئاگری بن کا
کنایه از آدم آشوبگر و تودار
ئاگری بن کا
بریەتیە لە ئاژاوەچی، بنەمای شەڕ و کێشە، سەرکزۆلکەی بەدفەڕ
ئاگری بن کا
«نتـ.»، «کنـ.» کەسێکی لە سەرەوە خۆی پیاو چاک نیشان بدا و لە ژێرەوەش نێوانی خەڵک تێک بدا یا خراپە بکا. کەسێکی شەڕ و هەرا سازکا و ئاژاوە بنێتەوە: لاچۆ لەبەرچاومان مەمێنە هەی ئاگری بن کا، چۆن ئەم کابرایە لەم خەڵکە بۆتە ئاگری بن کا. * ئاگری ژێر کا. ئاوری بن کا.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
بادام بن
[ا ]
(بادام بون - badambun)
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
بن
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
بن
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
بن
[ا ]
(بون - bun)
بن، بنی بیر، رەگ، ژێر.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
بن
[ا. ع ]
(بون - bun)
قاوه.
بن
بن، بون، پایان.
بن
بُن، بون، بیخ، تَه، تَک، پایاب، پَیاب، تَگ.
بن
دختری، دختره، دوشیزگی.
بن
دوایی، بێخ. [کۆتایی]
بن
بێخ. [بنەرەت، بنک]
بن
کەنیشکی. [کچێنی]
بنج
[[بن/4+ج؟]]
«نت.»، «کعر.، سن.» 1-ڕەگ و ڕیشەی گژ و گیا. 2- لق و پۆپی ئەو گیاوگژانەی بەرز نابنەوه و هەر سەریان لە زەوی دەرهێنا بەولاولای خۆیاندا دەشکێنەوه. *«مک.» بنج.
بنه تا
«نت.» میقدارێک «کاڵا» که له نیوەی لابارێک کەمتر جێگا بگرێ و لەبنی گونیه و جەواڵ و...دا دابندرێ.:: تووتنەکەمان داگرت پێنج فەرده بوو به قەدە ر بنه تایێکیش ماوەتەوە.
بنه تۆم
«نت.» .، تم: بنە تۆو.
بنه ماڵ
[[بنه+ماڵ]]
«نت.» 1- خێزانی ئەشراف و نەجیب. 2- هەر ئینسانێکی له خێزانێکی ئاوا کەوتبێتەوه * خانەدان.
بنچک
[[؟]]
«نت.»، «سن.» داری بێ بەر کە زۆر کە م بەرز دبێتەوه و بۆ سووتاندن و... کەڵکی لێ وەردەگیرێ * «مک.» بنچک. «سن.» متک. «سیم.، سن.» دەوەن.
بنک
[[بن+ئك]]
«نت.» تم: بن /1 و2 - تم: ئاغزه. تێبــ.- لەنێوان دەنگی «ن» و «ک» دا بزوێنه کوردی هەیه.
بنکەن
«نت.»، «سیم.، سن.» تم: بنکۆڵ.
بنکەن «د» کردن
«مست.، مت.»، «سیه.، سن.» تم: بنکۆڵ کردن.
بنیاد کردن
«مست. مت.» تم: بناغه دانان.
بنیچه
[[بن/٦+ ئیچە؟]]
«نت.» تم: بنەچەکه.
بنێسک
[[بن/8+ئێسك]]
«نت.» پاشماوەی سابوون، پارچەیێکی بچکۆلەی سابوون کە دوای دەست پێ شووشتن یا شیو و کوڵ دەمێنێتەوه و دەست نایگرێ. تێبــ.- وشەی «ئێسک» لەم وشەیەدا بەمانای «ڕەق» ه کە هەر بۆیەش به «ئێسقان» گوتراوه.
بنێشت خۆش کردن
«مست.، مت.» 1- کوڵاندن و پاڵاوتن و قاڵ کردنی بنێشت. 2- جاوین و نە رم کردنەوە ی بنێشتی ڕەق. تێبــ.- بنێشت پاش کوڵاندنی ڕەق و تورت دەبێ و منداڵ نازانن بیجاون، هەر لە دەمیاندا ورد بوو قوتی دەدەن، بۆیه یەکێک «دایکیان، خوشکی گەور یان لەپێشدا بۆیان دەجوێ تا نەرم دەبێتەوه و لەبەر یەک دەکشێ.
بنێشته خۆشکه
«نت.»، «مک.»، «کن.» تم: بنێشتکردن به بنێشته خۆشه ی...
بنەوشی
[[بنه‌وش+2-ئی]]
« «نت.سن.» تم: 3- با/6 «بای سوور»
بنەوشەیی
[[بنه‌وشە+3-ئی]]
1- «ست.» هەر شتێکی پەیوەندی و نیسبەتی دەگەڵ گوڵی «وەنەوشه هەبێ و، هەرچێکی ڕەنگی وەک گوڵی وەنەوشە وابێ. 2- «نا.»، «سیم.» تم: بنەوش.
بنەچەکه
[[بن/6+3-ئه/2+چه‌ك؟-ئه/1]]
«نت.»، «مک.» ئەسڵێکی خێزانی کەسێکی د ەچێتەوه سەر. پشتاوپشتی کەسێ یا خێزانی.:: به بنەچەکەیدا چووە خوارێ «ناوی چەند پشتی هەڵدا، جوێنی بە چەند پشتی دا.» * بناچه، بنەچە بنیچه، ڕەچەڵەک.* «جن.» بنجینه، ڕچڵەک.
1-بناوان
[[بنه/1+وان «ئم:ڕاگرتن» ]]
«نت.»، «مک.» ئافرەتێکه ئیش و کاری ماڵ ڕادەپەڕێنێ و دەگەڵ پیاوی خاوەن ماڵ مشووری دەخوا، جا حەز دەکا ژنی بێ دایک و خوشکی یا هەر ئافرەتێکی دیکه، بێجگه لەوەی که پێی دەگوترێ کارەکەر یا کڵفەت. * بنەوان.
1-بنۆک
[[بن/8+ئۆك/2]]
«نت.»، «مک.» 1- تیسکی کورتی خورییه که پاش به شانەکردنی خوری به بنی «شانە» وه دەمێنێ و بۆ گوریس و گۆرەوی خراپ و... به کاری دێنن.
2- بناوان
[[بن/6+1-ئاو/1+2-ئان/1]]
«نت،.»، ئەو ئاوەیه بەهۆی هەڵبەستن «بەند» له شوێنێک پۆنگ دەخواتەوه و بۆ کشتوکاڵ کەڵکی لێ وەرد ەگیرێت.
2- بنۆک
[[؟]]
«نت.» گیایەکی دەشتییه وەک توێسی وایه، به وردی ئەکرێته برینی ئاژەڵەوه چاکی دەکاتەوه،». «تم: خا.، ب1، ل - 129» .