تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: نالی
فەرەق
فەراق، تەق، تەقینەوە. سەرچاوەکەی هەر وشەی (فیراق) ـە. ئەشگونجێ به مەعنا هەڵچوون بێ و سەرچاوەکه ی وشەی (استفراغ) بێ،

دڵ شیشەیی پڕ خوێنی فیراقی، فەرەقی بوو
مەکسووری ڕقی بەو دڵی وەک بەردی ڕەقی بوو
سەرچاوە: نالی
فەساد
خراپ بوون و فەوتان. دوون

دنیا مەحەللی کەون و فەسادێکە، حیز و دوون
مەعلوومە چەن بەحیلەیە، عەییارە، چەند دەڵە!
سەرچاوە: نالی
فەصاحەت
قسە ڕەوانیی.

بە مەلاحەتی تەکەللوم هەمو زەمزەم و مەلیحیی
بە فەصاحەت و تەبەسسوم هەمو کەوثەر و زولالیی
سەرچاوە: نالی
فەضا
بۆشایی.

فەضا بەحری موحیط و وشتری تێدا سەفینەی بەڕ
سەرابی میثلی نیل و دیجلە و جەیحوون و عوممانە
سەرچاوە: نالی
فەغفوور
لەقەبی پادشاهانی چین بووە.

که تۆی شای کەچ کولاهی دیدە مەستان،
چ باکم قەیصەر و فەغفوورە ئەمشەو؟!
سەرچاوە: نالی
فەقر
لاتیی.

وەرە تا عالەمی قەلبت نیشان دەم:
کەوا فەقی غینایە، مردنی ژین
سەرچاوە: نالی
فەقر و فاقە
لاتیی و هەژاریی.

صۆفیی لە فەقر و فاقە وەکو فاقە فاقی دا
تەسبیحی دام و دانەیە، ڕیشی دو فاقی فاق
سەرچاوە: نالی
فەقێ
کەسانێک بوون لە تەمەنی ١٠ - ١٢ ساڵانەوە حوجرەی تایبەتییان لە مزگەوتەکاندا هەبو، زانستەکانی ئایینی ئیسلام و زمانی عەرەبی و هەندێ بابەتی فەلسەفە و ماتماتیک و ئاسمان شوناسییشیان ئەخوێند. تا پاش جەنگی یەکەمی جیهانیش بناخەی خوێندن و خوێندەواری لە کوردستانا ئەوان بوون. کە لە خوێندن ئەبوونەوە، ئەبوون بە مەلا. لەناو ئەم مەلایانەدا زانای گەورە گەورە هەڵکەوتووە. دەوری گەورەی پەیدابوون و گەشەپێدان و پاراستنی ئەدەبی کورد ئەم مەلا و فەقێیانە دیویانە. ئیستاش لە زۆر لای کوردستانا فەقێیەتی ماوە، بەڵام زۆر ڕووی کردۆتە کزی.

توخوا فەضایی دەشتی فەقێکان ئەمێستەکەش
مەحشەر میثالە یا بووەتە (چۆڵی سەلم و توور) ؟
سەرچاوە: نالی
فەلەک
گەردوون.

من لە طەوری عالەم و دەوری فەلەک
ضەربی لازیب، زەخمی بێ مەرهەم دەخۆم
سەرچاوە: نالی
فەلەک
ئاسمانەکان.

زەمانە چەرخ و، چەرخی ئاسمانیشی، فەلەک فیلکە
سەری ڕشتەی وجوودی چەندە باداویی و هەر ماوی
سەرچاوە: نالی
فەلەکول ئەتڵەس
لای فەیلەسووفە کۆنەکان ناوی ئاسمانی نۆهەمە چونکە ئەوان (عەرش) و (کورسی) یشیان بە ئاسمان داناوە.

حوققەی فەلەکول ئەطلەس و ئەستوونەیی زێڕین
بێ بییکە بە تارای سەر و ترکەی خەز و واڵا
سەرچاوە: نالی
فەن
هونەر و جوانیی. فڕوفێڵ.

طاغیی و باغیی و، باغی گوڵ و نەیرەنگ و فەنی
شاد و شادابە بە گوڵ ئاتەشیی و نارەوەنی
سەرچاوە: نالی
فەنەر
کاغەزێ یا شتێکی وایە لوول ئەکرێ بەدەوری شەمعدا بۆ ئەوەی کە با لێی دا نەیکوژێنێتەوە.

لەو وەختەوە بیستوومە دیتن بەقەدەر چاوە،
هەر مووم لە بەدەن یەکسەر، وەک عەینی فەنەر، چاوە
سەرچاوە: نالی
فەنەن
لقی ڕاست.

هێندە دڵخۆشە لەبەر سەبزیی و دار و دەوەنی،
کە دەڕەقصێ وەکو شاخ و فەنەن و نەستەرەنی
سەرچاوە: نالی
فەهیم
تێگەیشتوو و فامیدە.

ئەشکم، کە لەگەڵ عەشقمە، طیفلێلی فەهیمە
هۆشم، کە لەگەڵ خۆشمە، پیرێکی نەزانە
سەرچاوە: نالی
فەور
پەلە.

بێ مەحابا ئاو دەڕێژێ گەهـ بە فەور و گەهـ بە دەور
چاوی من موددێکە شێوەی ئابشاری گرتووە
سەرچاوە: نالی
فەوران
فەوەران، هەڵقوڵان.

چەشمێکە میثلی خۆر کە لە صەد جێ، بە ڕۆشنی
فەورانی، نووری صافە لەسەر بەردی وەک بلوور
سەرچاوە: نالی
سەرچاوە: نالی
فەڕ
جوانیی.

گەر فەڕڕ و تاج و زینەت و شەوکەت وەفای دەبوو
بێ دەردیسەر دەمانەوە بۆ طاوس و خەرووس
سەرچاوە: نالی
فەیض
لافاوی بەرەکەت.

ئەی چاوی پڕ نەدامەت، دڵ پڕ غەم و غەرامەت
بگرێ، که وشکه صۆفیی لەم فەیضە بێ نەصیبه