(مست. مت.) هەڵبژاردن و پەسند کردنی شتێک یا کارێک... خۆتان ئەم ژیانەتان ئیختییار کردووە گلەیی لە کەس مەکەن. بە من بایە زەردەکەتان ئیختییار کردبا لەم شینە چاتر بوو.

(نا.) ١- ئارەزووی خواردەمەنی ٢- مەیل، ڕەغبەت.

(مست. لا.) ئارەزووی خواردەمەنی و چێشتێکی تایبەتی کردن. لە پاڵەوە دانیشتووە و وردە ئیشتییایان دەکا، لە ئەوڕوپا پیاو ئیشتییای قبووڵی دەکا.

(مست. لا.) ١- زۆر حەز لە خواردنێکی معین کردن. هەتا دەچمە ماڵی نەوزاد دۆڵمەیان هەیە، دیارە زۆری ئیشتییا لێیەتی. ٢- مەیل بە کردنی کارێ یا دەگەڵ شتێ. ئەوە چییە هێندەت ئیشتییا لە قسانە، سەربەست ئیشتییای لە سەفەران نییە.

(مست. لا.) ١- حەز لە خواردنی خواردەمەنێکی معین نەکردن. خەڵکی شار ئیشتییایان چەنگ سووتەکە و ئەو جوورە چێشتانە نابا. ٢- (کن.) تێرخواردن لە چێشتێک، کەم خواردن و ئارەزوو بەسەرچوون لە خواردەمەنیەک، حەز بە خواردن نەکردن. وەرە بە زیادی کە ئیشتییام نابا.

(نمس.) ١- جیاوازی نێوان دوو کەس یا دوو شت (بە لای چاکەدا بۆ یەکێکیان)، بە سەردا هەبوون. ئیمتیازی چی بەسەر خدردا هەیە. ئەو ئیمتیازە چییە بۆ شێرکۆ؟. ٢- ئیجازەیەکی دەوڵەت بۆ دامەزراندنی کارگە، دەرهێنانی مەعدەن، بڵاو کردنەوەی ڕۆژنامە و گۆڤار و... دەیدا بە کەسێ یا کەسانێ.

(نت.) جۆرە ئێسترێکی بچووکە، وەکوو دەڵێن لە جووت بوونی (گا) و (ماکەر) پەیدا دەبێ.

«نا.»، «کئێر.» کەلو پەلی ناوماڵ، هەرچی بۆ ئاوەدان کردنەوەی ماڵ پێویست بێ «ڕایەخ، پێخەف،...،...» ٭ئەسپاب/۳.

«نا.» ١- ا» گیایەکی دەسچێنی ساقەت ئەستووره، گەڵای پان و درێژۆکەیه گووڵی وورد و بنەوشه، ساڵه و ساڵ بۆ خاتری بەرەکەی د ەچێندرێ، تۆوێکی زەردی وردی هەیه. ب»، «کعر» بەری ئەم گیایه کە زیاتر درێژۆکەیه بە شکڵی خەیار، ڕەنگی پێستەکەی بنەوشی مە یلەو ڕەشه و بەشێوەی جۆر بە جۆر - چێشت، سوورکراوه، ترشیات، مرەبا- دەخورێ. *«مک.» بایینجانی ڕەش - «سن.» بامجان. ٢- «مک.» ١» گیایەکی دەسچێنی یەکساڵەیه گەڵای گرنج گرنج و بۆ نخۆشه. ب» میوەی ئەم گیایه، سوور و گۆشتن و خڕه «هەندێ جار بە ڕ نگی زەردی کارەبایی وبە شکڵی هەرمێ دەبیندرێ» تامی ترشە، دەکرێته چێشتەوه، بەکاڵی و به برژاوی دەگەڵ کەباب و هەروهەها به زەڵاتە ش دە خورێ. *«مک.» بایینجانی سوور. «بک.» باجانی سوور. «کعر.» تەماته. «سن.» بامجان فەرەنگی.

«نت.»، «مک.» تم: بایینجان /٢-ب.

«نت.»، «مک.» تم: بایینجان /١-ب.

تمـ: ئاوات پێکهاتن.

تمـ: ئاوات پێکهاتن.

«نت.» باڵند ەیێکی پچووکه له تیرەی چۆلەکه و کاتێ جووتێر جووت لێ دە خوڕێ لەبەردەم جووتە کەوه هەڵدەقونێ.* کلک هەڵتە کێنه، کلک هەڵسەنگێنه.

«مست، مت.»، «مک.» تم: به سەردا ڕۆیشتن.

«نت.»، «مک.» کەسێکی لە مەجلسێکدا ڕووی نەدرێتێ یا بانگ نە کرابێ لە خۆیەوه چووبێ. «عا.: تفیلی» :: ئە وه بۆچی وا گرژ بوون خۆ ئێمه میوانی بایینجانی نین.

(نا) ١- دەسەڵات، توانست و دەست بەرەڵڵایی بۆ کردن و نەکردنی کاران. پاشام ئیختییارتان هەیە دەتوانن بشمانکوژن. ٢- سەرپشک بوون. ئیختییاری خۆتە چۆنت پێخۆشە وابکە. بە ئیختییاری خۆت کامەت بە باش زانی ئێمەش ڕازین. تێبــ.- لە کوردستانی ئێران، ئەم وشەیە ئەگەر بە ڕاوێژێکی مەیلەو گاڵتە و بارەوسەر سوڕمانەوە بگوترێ مەبەستەکە پێچەوانە دەکا و بۆ ئەو کەسەی قسەی دەگەڵ دەکرێ بێ دەستەڵاتی دەگەیەنێ.

(نا.)، (کعر.) ١-پیر، بە ساڵاچوو. ٢- ڕیش سپی، کەیخودا. ((هەر لە گەورەیان هەتا مندالان، هەر لە منداڵان هەتا ئیختییاران)) (تحفە: ج٢-٢٦٢) ئیختییار و موختاری دێیەکە شایەتی بۆ دەدەن. تێبــ.- وا دیارە ئەم وشەیە لە تەشکیلاتی عوسمانی کەوتۆتەوە ڕەنگە لە پێشداهەر بەو کەسانە گوترابێ کە بۆ پێوەندی دەگەل کاربەدەستان و ڕاپەڕاندنی ئیش و کاری خەڵک دەست نیشان دەکران، جا چونکە ئەوانە زۆریان بەساڵاچوون بۆیە مانای (پیر و ڕیش سپی) شی لێ کەوتۆتەوە.

«نتـ.»، «کعر.» ئەو بەشەی دانیشگا «جامعة» کە بۆ خوێندنی ئەدەبیات تەرخانە.

«مست.، لا.»، «کعر.» خۆ لێگۆڕان، بەدەعیەبوون:: ئەوەنده له خۆ بایی بووه لە بیری چۆتەوه دوێنێ چبوو.

«حمس.» تم: برایەتی.

1- «ست.» هەر شتێکی پەیوەندی و نیسبەتی دەگەڵ گوڵی «وەنەوشه هەبێ و، هەرچێکی ڕەنگی وەک گوڵی وەنەوشە وابێ. 2- «نا.»، «سیم.» تم: بنەوش.

«نت.» 1- ئەو جێگەیەی که «زەوی» له ڕێزی کۆمەڵە ئەستێرەی سەر به هەتاو تێیدا دەگەڕێ، «عا.» فضا. 2- پارچە زەوی یا جێگەیەکی بەرین. 3- جێگای یەک یا چەند زەلام لەناو کۆمەڵێ خەڵکا که بە ڕێز ڕاوەستا بن. 4-پله و پایەکی ڕەسمی و کۆمەڵایەتی لە دەزگای دەوڵەت یا وڵاتێکدا که خاوەنەکەی لادرابێ یا به هەرجۆرێکی دیکه شوێنەکەی بەتاڵ بووبێ:: مردنی جەماڵ عەبدونناسر بۆشایێکی زلی له «میسر» دا بە جێ هێشت.

(پب.) ١- بە دوای بەندی کات و شوێن (قەیدی زەمان مەکان)ەوە دەنووسێ و قەیدێکی تازە یا سفەتی لێ پێکدێنێ. ئێجگارەکی، پێشەکی. ٢- بە دوای هەندێ سفەت و ناوانەوە دەلکێ و سفەتێکی لێ دروست دەکا. خێڵەکیی، دەشتەکیی، سەرسەرەکیی، کەرەکیی. ٣- بە هەندێ ناوی مرەکەبەوە دەنووسێ، وشەیەکی لەم تەرکیبە پێکدێت، بەیانی حاڵەت دەکا. دووپشتەکیی، سێ جرتەکیی، چوارمەردەکیی، پێنج خشتەکیی. تێبــ. آ) لە هەموو حاڵەتەکاندا ئەم پاشبەندە مانای (بە شێوەی) لە مانای وشەکە زیاد دەکا. ب) ئەگەر دوایی ئەو ناوەی دەگەڵ ئەم پاشبەندە تەرکیب دەبێ (بزوێن) بێ، لە تەرکیبدا دەڕوا.

«نمسـ.» خۆڕاگرتن و ڕاوەستان بەرامبەر خەتەر و مەترسی، بەرانبەر ئێش و ئازار و بەسەرهاتی ناخۆش: ئەمە ئازاریی پێ ناڵێن پیاو خۆی بخاتە مەترسییەوە * «بکـ.» ئازاتی، ئازاهی.

١- حاڵەتی بێ گیروگرفتی. ٢- سەر سووکی و بێ قڕە و بڕەيی. ٣- ئاڕامی و بێ شەڕ و شۆری.

«سـ.» تمـ: ئەسپایی. بە ئاسپایی: «بنتـ.» تمـ: بە ئەسپایی.

«حمسـ.» ئیشی ئاش وەستا. کاری نانەوە و چاکردنەوەی ئاش.: ئەرێ کاکەسەنی دێبۆکری ئێستاش هەر ئاش وەستایی دەکا؟

«حمسـ.» چلۆنایەتی شتێ یا کار و مەسەلەیێکی بێ گرێ و گۆڵ. سادەیی و ڕوونی و بێ پێچ و پەنایی.: ئاشکرایی لەمە زیاتر! کە خۆی پێی لێدەنێ.

دەرخستنی نهێنی مەسەلە و کارێک، کە دوو یان چەند کەس بیزانن، لە لایەن یەکێک لە خۆیانەوە. : ئاشکرایی لێ بڵێ با بە خۆیدا بشکێتەوە. * ڕاستی لێ گوتن. ئیعتیڕاف لە سەر کردن.

تمـ: ئاغایەتی.

«حمسـ.»، «نتـ.»، «کعر.» سازی و تەیاری، حازر بە دەستی.: ئامادەیی خۆی پێشان دا بۆ هاوکاری.

«حمسـ.» بێ خانومانی، حاڵەتی دوورکەوتنەوە لە ماڵ و حاڵ و نیشتیمان. دووری لە وڵات: ئەگەر ئەمە ئاوارەیی نەبێ، ئەدی ئاوارەیی چۆنە. * سەرگەردانی، دەربەردەری.

«نتـ.» ۱_تمـ: ۱_ئاوەدانی/۱، ۲_ئاوەدانی. *«بک.» ئاڤاهی.

«حمسـ.»، «سنـ.» ١- تمـ: ئاگا. ٢- لێزانین، سەلیقە، پێشکان. سەرڕشتە.

«ستـ.»، «سنـ.» شتی ڕەنگاو ڕەنگ، هەر شتێ چەند ڕەنگی هەبێ * ئاڵ و واڵا. تێبــ. ـــ وا دیارە لەبەر ئەوەی کە هەموو «ئاڵا» یەک لەم زەمانەدا زیاتر لە ڕەنگێکی تێدایە، ئەم وشەیە بەم مانایە هاتۆتە مەیدان.

«پبـ.» ۱- بە دوای سفەتەوە دەنووسێ و دەیکا بە ناو «حاسڵ مەسدەر» : «درێژ» درێژایی، «سوور» سوورایی، «ڕووناک» ڕووناکایی. ۲- دەگەڵ هەندێک ناوان تەرکیب دەبێ و ناوێکی تازە «حاسڵ مەسدەر» ی لێ دروست دەکا.: «ترووسکە» ترووسکایی، «دەشت» دەشتایی، «گۆڕ» گۆڕایی.

«نتـ.» «کعر.» سەنگێکە بۆ کێشانی شت، بەشێکە لە ۳۲ بەشی حۆقەیەک، بە حۆقەی سلەیمانی دەکاتە۱۱۰ گڕام.

(س.) حاڵی شتێک کە لە ڕێزا پێش هاوچەشنەکانی خۆی بێت. خوێندنی ئیبتدایی، مەدرەسەی ئیبتدایی.