تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 198
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەستڕین
«مستـ. متـ.»، «مکـ.» ۱-
پاک
کردنەوە
،
خاوێن
کردنەوە
.:
هەموو
شووشەی پەنجەرەکانی ئەستڕیوە،
قاپ
و قاچاغەکان بستڕە «بئەستڕە» ۲-
ئیشک
کردنەوەی
دەست
و
دەم
و
چاو
پاش
شوشتن:
ها
ئەوە
خاولی
دەم
و چاوت بستڕە،
بارام
پاش
نان
خواردن
دەستی
ناشوا و
هەر
دەیئەستڕێ. ۳-
جیاکردنەوە
و لێکردنەوەی
هەر
شتێکی
بە
لەشەوە،
بە
... نووسابێ: چڵمت بستڕە،
ئەرێ
ئەوە
بۆ
لووتی مناڵەکە ناستڕی. ٭سڕین.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسرین
[[ستـ: ئەسرەڤ، ئەسروو. پهـ: ئەرس]]
«نا.» ئاوێکی
سوێرە
لە
ژێر
پیلووی
چاوان
دەزێتەوە و
کاتی
گریان
دێتە
خوار
. «
خەفەت
وادەتەن، مەینەتان
سادەی
» «
وەخت
بارانەن
ئەسرین
!دەی
پەی
کەی
؟» «مەولەوی: مکبـ- ۱۷۰» «
گەر
وەفایی
لەو
دەرە
دێت
و دەچێ مەنعی
مەکە
» «
سورمەیی
خاکی
دەردت
بۆ
چاوی
پڕ
ئەسرین
دەبا
» «وەفایی: گمـ- ۱۳» ٭ئەسر،
فرمێسک
. «بکـ.» ڕوندک. و، «ژابا- ۳۲۵».
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپین
[[؟]]
«نا.»، «با.» ۱-
پارچە
دار
یا
ئاسنێکی
نووک
تیژە
بە
شکڵی
دەمە
تەور
،
بۆ
قەڵاشتنی
دار
و بڕینەوەی
تەختە
و...
بە
کاردێت،
کاری
ئەوەیە
نایەڵێ قەڵشتی
دار
و تەختەکە
وێک
بێتەوە و ڕێگای
ئیش
کردنی
تەور
یا
مشار
بگرێ.
هەروەها
کەوشدروو
بۆ
لێک
دوور
خستنەوەی لەتەکانی قاڵبی
کەوش
کەڵکی
لێ
وەردەگرن. هس.: ۱- سپینج=
دەمە
شیر
یا
چەقۆ
، (عا.:نصل)،«تم: ژابا- ۲۳۴» ب»
سفین
«اسفین» عاڕەبی
هەر
بە
مەعنای «
ئەسپین
» ی
کوردی
،
لە
یۆنانی وەرگیراوە «تمـ: المنجد- ۳۳۸»، ج» سپینای لاتینی=دڕک. ٭پواز،
سپێنە
،
هۆرە
. ۲- کۆڵەکەیەک
وەبەر
دیواری
شکستی
دەدەن
تا
نەیەڵێ بڕووخێ.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسکەنجەبین
[[ئەسک+ئەنگەبین]]
«نتـ.»، «کئێر.» شەربەتێکی
مزرە
لە
سرکە
و
هەنگوین
سازدەکرێ. تێبــ.ینی: آ»
ئەم
وشەیە
لە
پێشدا «سکەنگەبین»
بووە
و
کراوە
بە
عەڕەبی،
چونکوو
لە
زمانی عەڕەبیدا «ابتدا
ساکن
»
نابێ
کردوویانەتە «اسکنجبین» و
سەرلە
نوێ
گەڕاوەتەوە
ناو
زمانی
کوردی
و
فارسی
،
لە
فارسیدا «ا» یەکەیان
دیسان
لێ
فڕێ
داوە
بەڵام
لە
کوردیدا
هەر
وەک
فارسی
دەنگی «گ»
بۆتە
«ج» و «ا»
کەش
هەر
ماوەتەوە. ب» ژابا «۲۴۰و۲۴۴» و
معین
«فەرهەنگ: جـ۲- ۱۹۰۰» وشەی «
سک
»
یان
بە
«
سرکە
»
مەعنا
لێداوەتەوە. ج»
حەوت
بەش
هەنگوین
«
ئێستا
قەند
و شەکریش»
دەگەڵ
چوار
بەش
سرکە
تێکەڵاو
دەکەن و دەیکوڵێنن،
ناوبەناو
تۆزێکی دەخەنە
نێوان
دوو
پەنجەرە
و
نەختێک
دەیسوونەوە
ئەگەر
هەودا
هەودا
بوو
«کێشی
هات
»
ئەوا
دایدەگرن و
پاش
سارد
بوونەوە
دەیکەنە
شووشە
یا
هەر
دەفرێکی ترەوە و
هەڵی
دەگرن، وەختی
خواردنەوە
بە
دڵخواز
ئاوی
تێ دەکەن،
لەگەڵ
«
کاهوو
» ش دەخورێ. ٭ئەسکەنجەمین.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسکەنجەمین
«نتـ.»، «مکـ.» تمـ:
ئەسکەنجەبین
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەمین
[[=عا.: ئەمین]]
(س.) ١-
ڕاست
و
دروست
،
دەس
پاک
. شاگردێکی ئەمینە
بە
ئانقەست
پووڵمان
فڕێ
داوە
هەڵی
نەگرتووە. ٢-
حاڵی
ڕێگاوبان
کە
ترسی
دز
و
جەردە
و خراپەی
تری
لێ
نەکرێ،
حاڵی
شوێنێکی
پیاو
ترسی
ئەوەی
نەبێ
لەوێ
شتێکی بەسەربێ
یا
تووشی
بەڵایەک
ببێ
. رێگا
زۆر
ئەمینە شەویش
هاتوچۆ
هەیە
، جێگای
وایە
ئەمین
هەر
نابێتەوە شەیتانیش شکی
ناکا
. ٤- بارگینی
ئارام
و
لەسەرخۆ
.
کوڕە
وەیسە وڵاغێکی
ئەمین
بۆ
میرزا
زین
کەن
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەمین کردنەوە
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) ١-
ترس
ڕەواندنەوەی کەسێکی (
لەبەر
هەرچی
بێ
) ترسابێ و
خۆی
شاردبێتەوە
یا
هەڵاتبێ. دزەکانیان
ئەمین
کردەوە
پاشان
گرتیانن،
دە
بچن
ئەو
کورە
ئەمین
کەنەوە
با بێتەوە. ٢- (مج.) گرتنەوەی
بارگین
و ئێستری بەرهەڵ
بوو
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەنجنین
[[ئەن+جنین]]
(مست. مت.)، (مک.) ١-
وردورد
کردنی
گۆشت
و
پیواز
و
ئەم
جۆرە شتانە.
فاتە
خێراکە پیوازەکە بنجنە (بئەنجنە) ٢- برینی
زۆر
لە
کەسێک
کردن
(
بە
خەنجەر
،
چەقۆ
... و...)
بە
خەنجەران ئەنجنیبویان *
جنین
،
هەنجنین
. تێبــ.-
ئەم
وشەیە
هەروەک
لە
سەرەوە
پیشان
دراوە
لە
دوو
پارچەی (ئەن=هەن) و (
جنین
) پێکهاتووە
کە
هەردووکیان دەگەڕێنەوە
سەر
ئاوێستایی و یەکەمیان
لە
باسی
وشەی (ئەنجامە)دا
شی
کراوەتەوە، دەمینێتەوە دووەمیان (
جنین
)ە
کە
لە
زمانی
کوردی
ئێستادا شکڵی مەسدەری بەخۆیەوە گرتووە،
لە
فیعلێکی
کۆنی
ئاوێستایی (جەن) وەرگیراوە: ((جەن
بە
مانای
لێدان
،
کوشتن
و
لەناو
بردن
،
لە
ئاوێستادا
زۆر
هاتووە، وشەکانی
کە
لێی
کەوتوونەوە زۆرن)) تم: (پد: یگد، ج٢-١٦٦)
بەم
جۆرە مانای تەرکیبی وشەکە دەبێتە (
پێکەوە
لێدان
)
کە
ئێستاش
هەر
ئەو
مانایەی
هەیە
(زۆرجار
چەقۆ
لە
شتێک دەدرێ و لێدانی ناپسێتەوە-
پێکەوە
-یە).
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەگریجە بڕین
(مست. مت.) ١-بڕینی ئەگریجەی ئافرەتێک،
وەکوو
سزایەک
بەرامبەر
تاوانێکی کردبێتی. ٢- (کن.)
شوورەیی
بەسەرهێنان، ڕیسواکردن (
هەر
بۆ
ژنان). هس.:
سەرتاشین
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەگه بەشە به شدارین
«کن.»
ئەگەر
شتێک
بەش
دەکەن ئێمەش بەشی
خۆمان
دەوێ. تێبــ.ینی:
به
لای
منەوه
ئەم
وشەیه،
هەر
بۆ
ئەو
کاته بەکاردێت
که
یەکێک
به
حەققانەت و
ڕاستی
بەشی دەشتێکدا هەبێ و
ئەگەر
ویستی
وەری
بگرێ،
نەک
ئەوەی
که
«
بەش
» بخاته
ناو
شتێکەوه «ببێته شەڕێک تێیدا»،
جا
بۆیه
وا
تێدەگەم:: «
بەشداری
خەمتانم»
یا
«له
خۆ
پیشاندانەکەدا
بەشدار
بوو
»
که
تازه
له «مساهمة» و «
اشتراک
» ی عەڕەبی
ڕا
تەرجمه کراون، له
جێی
خۆیان
نەبن و
بۆ
ئەم
تەرحە وشتانه:
هاوبەش
،
هاوبەشی
،
به
باشتر
دەزانم. 2- «مج.»،مک.»
سەگ
. تێبــ.ینی:
بەو
ئیعتیبارە ی
که
هەرچی
له ماڵێ بخورێ بەشی
ئەوی
تێدایه و
دەبێ
بیدرێتێ.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەگین
(بنت.) تم:
ئەگینا
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
باراش هاڕین
(مست. مت.) تم:
باراش
لێکردن
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
باران بارین
[[باران + بارین]]
(مست. لا.) هاتنەخوارەوەی
باران
لە
هەوران
ڕا
بۆ
سەر
زەوی
. *
باران
دادان
، دادانە
باران
(نە)، کردنە
باران
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بارگین
[[بار + گین (گیر)]]
(نت.)، (مک.
سن
.، کعر.) ١- ئەسپێکی
یەختە
کرابێ و
بۆ
بارهەڵگرتن
کەڵکی
لێ
وەربگیرێ. ٢-
ئەسپ
. ٣- (مج.) جنێوێکە
بە
مانای:
بێ
ئەقڵ
و
حەیوان
،
پەخمە
و
بێکارە
و
ئەگەر
بە
توڕەیی نەگوترێ
لە
دڵان
زۆر
گران
نابێت.
ئەم
کابرایە
هەر
دەڵەی بارگینە
کوڕە
بڕۆ
بارگین
. *(بک.)
بەرگیر
.
بارگیر
(تم: ژابا-٣٤). (جنو.)
یابوو
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بارین
[[پە: ڤاریتەن]]
(مس. لا.) ١- هاتنەخوارەوەی
باران
،
بەفر
و
تەرزە
لە
هەوران
ڕا
بۆ
سەر
زەوی
. ٢- (مج.)
هاتنە
خوارەوەی
هەر
شتێک
لە
بڵیندایەکی نیسبی
ڕا
بۆ
سەر
شوێنێ
یا
کەسێ
.
گوللە
وەک
تەرزە
بە
سەرماندا دەباری *(بک.)
بارین
. تێبــ.-
لە
زمانی ئاوێستاییدا (ڤارێنگتی)
بە
مانای (دەبارێ) هاتووە (تم: ژابا- ٣٤).
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بازی یەقین
(نت.)، (مک.) تم:
بازی
دەوڵەت
. ((
سبحەینێ
کە
ڕۆژ
کراوە
، مەجلیسی تاقیقی
گیراوە
،
بازی
یەقینیان هێناوە،
هەردووک
چاوی بەستراوە، هەڵیان ئاوێت ڕاوەستاوە،
لە
هەوای
لەنگەر
بەستراوە،
سەربەرەژێر
هات
گەراوە، ئیکلامی
فەرخی
کێشاوە)) (تحفە، ب٢، ل- ١٤٢/١٤١).
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
باشترین
[[باشتر + ئین]]
(صت،)
سروشتی
شتێ
یا
کەسێ
کە
لە
هەموو
هاوچەشنەکانی
خۆی
چاکتر
بێ
.
لە
هەموان
چاکتر.:
چاکترین
ڕێگا
بۆ
ئازادی
میللەتان ڕێگای خەباتە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بان پۆشین
[[١-بان/٣+پۆشێن]]
«نت.» خشڵێکی ژنانەیه، له
ئاڵتوون
یا
زێو
درووست
دەکرێ
و له
سەر
«
هەوری
» دەبەسترێ. * «مک.» لاگیره.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
باڵانشین
(نت.)، کەسێکی جێگای
لە
لای
سەرووی مەجلیسان
بێ
، پیاوی
گەورە
و ماقوڵ « ئەمێستەش
شێخ
عەلی
باڵا
نشینی ئەوجی ئیڕشادە + ئەویش
وەک
باوک
و
باپیری
لە
زومڕەی
ئەولیا
مەعدود » .(
شێخ
ڕەزا
- چاپی ئەنجومەنی ئەدیبان)
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
برین
[[؟]]
«نا.»، «
مک
.،
سن
.، هل.» 1-
بەر
وبووی
کاری
بڕانی ئەندامێکی
لەشی
گیاندارانه
بە
دار
و
تێڵا
،
به
ئامرازێکی
بڕنده
«
چەقۆ
،
خەنجەر
، شیر.....»،
بە
گولله
یا
بەربوونەوه و کارەساتی
لەو
بابەتە. *زام،ڕیش، «بک»
برین
. 2-ئاوسایەکی
ڕەق
و
خڕە
لە
ئەنجامی کارتێکردنی
هەندێ
میکرۆب
یا
ئاڵۆزی
دەروونی
ئینسان
،
لە
شوێنێکی
لەشی
ئادەمیزاد
سەرهەڵدەدا و «
کێم
» و «
هەوا
» ی تێداکۆدەبێتەوە،
پاش
ماوەیەک (
لە
خۆیەوە
یا
بە
داوودەرمان
)
سەری
زەرد
دەبێ
و
هەوا
و جەڕاحەتەکەی دێتەدەر و
کەم
کەمە
خۆش
دەبێتەوە. *
کوان
.
5
6
7
8
9
10