وشەدان

تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان

X وشە

دەرئەنجام: 61

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

لێ بردن

«مست. مت.» ١-شتێک بەزۆر دە شتێک پە ستاوتن. تێبــ. ـ ئەم مەسدەره زیاتر بۆ حاڵەتی تایبەتی جووت بوونی نێرومێی گیانداران بەکار دێت. ٢- شتێک لەدەست کەسێ دەر خستن بەزۆر، یا بە دزی و.... تێبــ.- بەکارهێنانی ئەم مەسدەره بەم مانایه زۆر کەمه و زیاتر بۆ گاڵتە دەگووترێ و مەبەست مانای یەکەمیێ:: گۆچانەکەشیان لێ برد.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئارام لێ بڕان

«مستـ. لا.» ناڕەحەت بوون بە هۆی ژان و ئێش و نەخۆشی یان خەم و پەژارە و خەیاڵاتەوە: چەند ڕۆژە نەوزاد سوورەکوانێکی لێ هاتووە ئارامی لێ بڕاوه، لە تاو پیرۆت ئارامم لێ بڕاوه، ئەوەندی پەرۆش بوو ئارامی لێ بڕابوو* ئارام لێ هەڵگیران.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئارام لێ بڕین

«مستـ. متـ..» کارێکی، ناڕەحەتی فیکری و جیسمی بەسەر کەسێکی دێنێ: ئەم سوورەکوانە ئارامی لە نەوزاد بڕیوە. * ئارام لێ هەڵگرتن.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئارام لێ هەڵگرتن

«مستـ. متـ.» تمـ: ئارام لێ بڕین.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئارام لێ هەڵگیران

«مستـ. متـ.» تمـ: ئارام لێ بڕان.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاشکرایی لێ گوتن

دەرخستنی نهێنی مەسەلە و کارێک، کە دوو یان چەند کەس بیزانن، لە لایەن یەکێک لە خۆیانەوە. : ئاشکرایی لێ بڵێ با بە خۆیدا بشکێتەوە. * ڕاستی لێ گوتن. ئیعتیڕاف لە سەر کردن.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاو لێ «لەکارێ» نەخواردنەوە

«کنـ.» دەست نەگێڕانەوە و خۆ نەپاراستن لە کردنی کارێک: تۆ بڵەی دەست بەسەر پووڵەکانیدا بگر ێ؟ ئەرێ وەڵڵا ئاوی لێ ناخواتەوە.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاگا لێ بوون

«مستـ. متـ.» چاوەدێری کردن، باڵ بەسەرکێشان و پاراستنی کەسێ یا کەسانی و شتێ: ئاگات لە منداڵەکان بێ مەیەڵە «مەهێڵە» بێ حەیایی بکەن. ئاگات لە باخچەکە بێ مریشک نەچنە ناوی. ئاگایەکتان لە دوکانەکەم بێ تادەچم نوێژ دەکەم. ئاگایەکت لێمان بێ.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاگا لێ هەبوون

«مستـ. لا.» تمـ: ئاگادار بوون.: ئاگات لێیە «لێ هەیە» چۆن ئاوڕێشی یەک بوون. خوا لەوسەر ئاگای لێیە من دەستم لەم ئیشەدا نیە.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاگری پێوه نێی بۆ سۆی لێ هەڵناستێ

«کن.» زۆر ڕووت و ڕەجاڵ و نەداره.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئیجماع لێ کردن

[[عا. کو.]]

(مست. مت.)، (کئیر.) گەلەکۆمەکی کردن لە کەسێ یا جەماعەتێ. خەڵکی مەهاباد ئیجماعیان لە مەنگوڕان کرد و لە شارەکە وەدەریان نان.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئیخباری لێ کردن

[[عا. کو.]]

(مست. مت.)، (کعر.) ئاگادار کردنی میری دەربارەی کەسێ یا کەسانێ یا هەڵسان و دانیشتنیان. ((بە میرزا قادر بڵێن ئیخباریان لێ کردووە خێرا بگەڕێتەوە سیتەک.)) تێبــ.- ئەم وشەیە و ئەوی پێشەوەشی تەنیا بۆ مەبەستی خراپە بەکاردێن.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرد...لێ بارێ

«کن.» تووشی بەڵا بێ.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

لێ بڵندبوون

«مست. مت.»، «کن.» تووڕە بوون ل ە کەسێ و له شوێنی دانیشتنی خۆ کەوتنه جموجۆڵ و هەڕەشه و قسە به تووند کردن. *لێ دەر پەڕین، لێ دەر هەڵبوون، لێ ڕاست بوونەوه.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

لێ بەربوون

«مست.، لا.» تڕکەندنی کەسێ.:: مەحموود ئاغا یەکێکی لێ بەربوو خۆی کرد به نووستوو. ئاگای له خۆ نەبوو هەر دەڕۆی و لێی بە ردەبوو.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

لێ بەربوونەوه

«مست. لا.» ک وتنە خواری شتێک لە شتێکی تر.:: پە رداغەکەی لەدەست بەربۆوه و شکا، دەرپێی لێ بەربۆوه، توندی بگره تا لێت بەر نەبێتەوه.*لێ بەرەوەبوون.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

لێ بەربوونەوه

«مست.لا.» تم: بەربوونەوه «لێ بەربوونەوه» .

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

لێ بەستن

[[ لێ» ل+ی» به‌ستن ]، ]

«مست. مت.» گرێدان و قایم کردنی کەسێ یا شتێ له شتێکی تر:: دەستی بگره و بیبه له هۆو دارەی ببەسته و تا دەتوانی دارکاری که. «سەری نایەشێ پەڕۆی لێ دەبەستێ.» «فولکلۆر»

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

لێ بەند بوون

[[لی «له+ی» +به‌ندبوون» ] ]

«مست.، مت» نیوه زۆر و نیوه خواهیشت، شتێ له کەسێ سەندن.:: ئەو قەڵەمه له خوسرەو بەند بووم. وازی نەهێنا هەتا پێنج دیناری لێ بەندبوو. خۆت ماندوو که شێرکۆ لەوانه نییە بتوانین هیچی لێ بەندبین.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بانگ لێدان

[[بانگ/١+لێ «پپیف» +دان]]

«مست.، لا.» هاوار کردن، بەدەنگی بەرز ناڕ ەحەتی و پەژارە ی خۆ دەربڕین. «.... چووونه ماڵی هەیدەر گۆرانی، جنازەی برایان هەڵدەگرت و دەیانهێناوه، بانگ لەسەر بانگیان لێداوه، دەڵێ: «هیچ کەس وای لێ نەقەوماوه.» «تحفه، ب٢،.ل-٢٦٩» .*بانگ ڕاهێشتن /٢. «سن.» هەڵدان.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بسته لێدان

[[نبسته؟+لێدان]]

«مست. لا.» بە دوو پەنجەی دۆشاومژە «قامکی شاده» ی هەردووک دەستان، یا به قامکه گەوره و دۆشاومژەی دە ستێک، له سەر هەوای مووسیقا و هەڵپەڕکێ دەنگ دەرخستن.* «مک.» چەقەنه لێدان. «سن.» پل تەقاندن.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئافەرین لێکردن

«مستـ. متـ.» بە کەسێ وتن ئافەرین: ئیشەکەی ئەوەندە بە ڕێ جێ بوو هەموو بە جارێک ئافەرینیان لێکرد.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاو لێچوون

[[ئاو+لێ «لە+ی» چوون]]

«مستـ. لا.» بەند نەبوونی ئاو بە دەفرانەوە.: ئافتاوەکە ئاوی لێدەچێ بیبەن لەحیمی کەن. گۆزەکە ئاوی لێدەچوو پنجمان کرد.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاوزەنگی لێدان

«مستـ. متـ.» ۱-بەکار هێنانی ئاوزەنگی بۆ خێرا لێخوڕینی وڵاغ.: کوڕە ئاوزەنگی لێدە با بڕوا. ۲- «کنـ.» خێرا ڕۆییشتن. ٭ئاوزەنگی تێ تەقاندن. ڕکێف لێدان.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاوڕ لێدانەوە

«مستـ. متـ.»، «کنـ.» ۱-چاودێری کردنی کەسێ، بە تەنگ کەسێکەوە بوون: ۲-بە لوتف بوون لەگەڵ کەسێ ٭ئاوڕ وێدان.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاگر لێبارین

[[ئاگر + لێ «لە + ی = ز» + بارین]]

«مستـ. لا.»، «کنـ.» بەڵا بەسەر هاتن، تووشی ناڕەحەتی بوون. ● «ئاگری لێبارێ» تووک و نزایە.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئیراد لێگرتن

[[ئیراد + لێ (لە+ی) + گرتن]، [عا. کو.]]

(مست. مت.) ١- عەیب لە کارێک دەرخستن، لە کار و کردەوە و قسەی کەسێک ڕەخنە گرتن. ٢- بە ڕاست زانینی کار یا قسەیەک. ئیرادی لێ مەگرە هەر ئەوەندەی ئاقڵ پێدەشکێ، دەتوانی سەت ئیرادی لێبگری، سەعاتێکە قسە دەکا شتێکی وای نەگوت ئیرادی لێبگیرێ.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئیشیئباه لێکردن

[[عا. کو.]]

(مست. لا.)، (کعر.) ١- شک کردن لە کەسێ کە ڕەنگە کارێکی کردبێ. ئیشتیباهی دزییان لێکردووە بۆیە گرتوویانە. ٢- شک لە نەخۆشییەک کردن کە تووشی کەسێک بووبێ. دوکتۆر دەیگوت ئازاد ئیشتیباهی سیلی لێدەکرێ.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئیفادە لێدان

[[ئیفادە + لێدان]]

(مست. لا.)، (مک.) ناز و فیز کردن بە سەر خەڵکا. ((بای دەدا، بای دەدا، نیو تۆنەکەی بادەدا + هێشتا نەبوە بە حاکم، ئیفادە چۆن لێدەدا)) (فۆلکلۆر) * پۆز لێدان.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئەسەر لێکردن

[[عا. کو.] ]

«مستـ. متـ.» کارتێکردن: ئەم کارەساتەشی بەسەرهات کەچی هیچ ئەسەری لێ نەکردووە. ٭تەئسیر.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

با لێبوونەوە

[[٣- با/٣ + لێ (لە+ی)+ بوونەوە]]

(مست. لا.) غاز و هەوای ناو زگی کەسێک بە ڕێگای خوارەوەدا دەرچون. «... منداڵەکە بایەکی لێ بۆوە، ژنەکە چەپۆکێکی پێدا دا...». (فولکلۆر)

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

باج لێگرتن

(ست. مت.) باج لە کاڵایەک ئەستاندن.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

باراش لێکردن

(مست. مت.) بردنی (باراش) بۆ (ئاش) و کردنی بە (ئارد) * باراش هاڕین.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

برووسکه لێدان

[]برووسكه/2+لێ «پیبف» +دان]]

«مست. مت.» به تلێگراف مەبەستێ به کەسێ ڕاگەیاندن.:: برووسکەیان بۆ لێدا بوو که دایکی نەخۆشە بەپەله ڕۆی.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

برین لێکردن

«مست.، مت.» تم: بریندار کردن:: وەبەر خەنجەردانی دا تا توانیمان دەستی بگرین هەژده برینی لێکرد.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بزمار لێدان

«مست. مت.» 1- «بزمار» لەشتێک داکوتان.:: وەستا گیان یەک دوو بزمارم بۆ لەو کەوشە بده. 2- «کن.» فێل له کەسێ کردن، فریو دان و دەست بە زاخاکردنی یەکێک.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بلوێر بۆ گا لێدان

«کن.» قسه کردن بۆ کەسێ هیچی تێ ناگا.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بلوێر لێدان

«مست.، مت.» دەرهێنانی دەنگ له «1- بلوێر» به هەوای مۆسیقا. ئەم کاره به «فووو» پێداکردن و پەنجه بزاوتن و گواستنەوه، لەسەر حەوت کونەکانی «1- بلوێر» جێ به جێ دەبێت.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بڕشت لێدان

«مست.، مت.» تم: بڕین /4.

1 2 3