«نت.»، 1- بۆنی سووتانی لۆکه یا قوماشێ که له لۆکه درووست کرابێ. *«با.» بیهن کەون «هل.» بۆنسۆ. 2- تامی ماستێکی شیرەکەی زۆر کوڵابێ.* «هل.» تام سۆ. «جن.، سیه.» بوکز/2. «با» بۆسی.

تم: بلوور/3.

«نا.» غاز «گاز» ێکه لە هێندێ شتان هەڵدەستێ، بە چاو نابیندرێ بەڵام لووت «حسی شامه» هەستی پێدەکات. * بۆن، بێن. (بک.) بێهن. تێبــ.-آ» هێندێک شتی تەبیعی لە ئەنجامی تەفاعولی کیمیایی ناو خۆیانەوه، بەشێک لەو ماددانەی که لێیان پێکهاتوون دەکەنه گازێگ که له هەوادا بڵاو دەبێتەوە و ئەگه له نزیکیانەوه بین بە لووتمان هەستیان پێدەکەین جا لەوانەیه به لامانەوه خۆش بێ یا ناخۆش.ب» بۆنی شتانی دەستکرد ئەنجامی تێکەڵ کردنی بۆنی تەبیعییە دەگەڵ ئەو ماددانەی شتەکانیان لێ دروست دەکرێ. ج» له زمانی ئاوێستاییدا «بەئوزی» هەر به بۆنی خۆش گوتراوه و ئی «پەهلەوی» ش هەروایه.

«نا.» (خۆشناوەتی)، دێراوی هێندێ شیناوەرد وەکوو تەماتی و تووتن و خەیار و... تێبــ.- ئەم وشەیە له «بێستان» دا گۆڕاوه «تم-» .

«ئم» 1- ئامرازێکی پرسیارکردنه و له سەرەتای ڕستەی پرسیارەوه دێت و مانای «لە بەرچی ؟» دەدات. «ئەی خوایه لە کام بادەیه دەرخواردت دان + بێهۆشن و بۆ هەتا هەتا سەرخۆشن؟» » خەیامی هەژار، ل-25» :؛بۆ وات کرد؟، بۆ چوویه لای ئەم کابرایه ؟ بۆ دەرسەکەت ڕەوان ناکەی *بۆچ، بۆچی، چما، چمان، لۆچی، لەبۆ. «سن.» بۆچه. تێبــ.- ئەم ئامرازه تا ئەنداز یێکیش سەر سووڕمان تێکەڵ به پرسیارەکه دەکات. 2-[په: بێ ئۆ=بۆلای ئەو]، آ» لای ڕێگای پێ دیار دەکرێ::دەچێ بۆ سەر ئیشی. دڵشاد ڕۆیی بۆ کەرکووک. (هەموو ڕێیەک ئەچێتەوە بۆ بانە) «خا، پەند.ل-494». ب» لای دە ستاودەست کردنی شتێ لە نێوان دوو یا چەند کەساندا پیشاندەدا. «بەو قوڕئانە خوا بۆ پێغەمبەری خە ڵات ناردووه» :: حەسەن ئەم قامووسه بەرە بۆ دڵشاد. 3-ئامرازی تەعلیله بە مانای «لەبەر»، «لە پێناو» بۆ کتێبــ.ەکه هاتووم، ئەم قامووسەم بۆ کوردان نووسیوه:.* «هو.» پەرەی، پەی. 4- ئامرازی کردنە مڵک «تملیل» ::ئەو کتێبــ.ه بۆ تۆ. «بۆ کوردستان» کۆمەڵه شێعرێکی هەژاره. 5-وەکوو «پیبف.» دەچێته سەر هێندێ مەسدەران و مانای «توانستی» فامیل بۆ جێبەجێ کردن و بەجێ کردن له «فیعل» زیاد دەکا:؛ خۆی بۆی نەکرا، بۆم ناشۆرێ، ئەو هەموەم بۆ نانووسرێتەوه. تێبــ.- ئە م ئامرازه دەگەڵ زۆر مەسدەران تەرکیب د ەبێ و لە هێندێکیاندا هەر کردوونی بە مەسدەرێکی نوێ:: بۆ ڕێک کەوتن، بۆ لوان، بۆ کران.بۆ قڕاندن «تم: هبێد، ل- 19». و له هێندێکێشیاندا بە پێی جێگا دێته ناو ڕستەوه.

«کن.» زۆر ڕووت و ڕەجاڵ و نەداره.

(مست. لا.) کارێک یا مەبەستێک کەوتنە دڵی کەسێکەوە.

«کن.» قسه کردن بۆ کەسێ هیچی تێ ناگا.

نا.» «مک.» گوێزێکه له یاری «سافێن» دا دەشکێ و منداڵان بۆ چنینەوەی کاکڵەکانی پەلاماری دەدەن و هاوار دەکەن بەبۆیه، بەبۆیه.

«مست. لا.» حیسابی کردنی پاره یا هەر شتێکی دیکەی که دە ئەژماردن بێت لەبەر چاوی کەسێکی تر، تا پاشان تەسلیمی بکرێ.

«مست.، لا.» تۆڵەی شتێکی له دەست کەسێدا زایه بووبێ یا زەرەری پێگەیشتبێ، تۆڵە بۆ خاوەنی شتێک کردنەوه.

«نت.»، «سن.» تم: بۆن و بەرامە.

«نت.» بۆنی شیری نەکوڵاو، ڕۆنی باش نەقرچاو، گۆشتی کاڵ و..... «هێشتا بۆنی شیری خاو لە دەمی دێ».

«مست. مت.» شێوەیێکی برژاندنی هێندێ خواردەمەنییه، وەکوو: نۆک، گەنم، قاوه و ئەو جۆره شتانه له سەر ساج.

«نت.» بۆنێکه که ئەگەر ئاگری بن چشت له «گڕ» بکەوێ و دووکەڵ بکاو له چێشتەکه بدا، له کاتی خواردنا هەم به لووت و هەم به چێژتن هەستی پێ دەکرێ.

«ست.»، «مک.» بۆنێکی ناخۆشه کە ئینسان ئازار بدا، بۆنی گۆشتی کاڵ، ماسی،.... تێبــ.- دیاره که خۆشی و ناخۆشی گەلێ لە بۆنەکان به پیاو کەوتووه.

نت.»، «مک.» گیایەکی دەشتەکییه گوڵی زەرد و سپی دەگرێ، گەڵای ورده، بۆنی زۆر تونده و نیزیکەی میترێک بەرز دەبێتەوه، له کوردستان ڕەگ و گوڵەکەی بۆ داوودەرمانی کوردەواری بەکاردێت و بەگشتی له لادێ قاپ و قاچاغی پێ دە شۆن. * «سیم.»، سن.» بۆ مارانه. «جن.» برنجداس. «سن.» تم: بۆ مادەران.

نت.»، سیم.، سن.» تم: بۆ مادەران.

«نت.» «سن.، سیه.» تم:بۆکڕووز.

«نت.»، «مک.» بۆنی دیزەی چێشت لێنان که پاش ماوەیەک دەکارکردن و چەوری تێچوونیان، به بەتاڵی دەیانخەنه ناو تەندووری پاش نان کردن تا چەور و چڵیکییەکه بسووتێ و دەفرەکه تازه بێتەوه «بزرینگێتەوه». بۆنی شیشی کەباب که کەبابچی دەیانخەنه سەر ئاگر بۆ ئەوەی چاک خاوێن ببنەوه.* «سن.» بۆچەکەووڕ.