تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 5
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
ئینترپۆل (ڕێکخراوی نێودەوڵەتی پۆلیسی تاوانباران)
ئەم
ڕێکخراوە
لە
ساڵی 1923 بەمەبەستی بەرگریکردن
لە
تاوان
و سووکەتاوانی یاسای
گشتی
و
سزادان
و ڕادەستی تاوانباران
لە
شاری
ڤییەنا (نەمسا) دامەزرێوە و
ئێستە
پتر
لە
176
وەڵات
بوونەتە ئەندامی ڕێکخراو. بەگشتی ئامانجی
ئەم
ڕێکخراوە بریتییە
لە
: پتەوکردنی
پێوەندی
ڕاستەوخۆی مەقاماتی پۆلیسی وەڵاتانی
جیهان
بەیەکتر، کۆجێکردنی
زانیاری
پێوەندیدار
بە
تاوانبارانی نێودەوڵەتی و هەنگاونانی تەکنیکی
لەمەڕ
تاوانەکانی یاسای
گشتی
،
جگە
لەو
بابەتانەی
کە
لایەنی
سیاسی
یان
ئایینی
یان
ڕەگەزییان هەبێت.
ناوەندی
ڕێکخراوی نێودەوڵەتی پۆلیسی تاوانباران،
لە
ساڵی 1989
لە
شاری
پاریسەوە گواستراوەتەوە
بۆ
شاری
لییۆن
لە
فەرەنسا.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
ئینتیفازە
وشەکە عەرەبییە و
لە
ڕیشەی «نفچ»
بە
واتای
لەرینەوە
وەرگیراوە،
بەڵام
لە
زاراوەی سیاسیدا بریتییە
لە
ڕاپەڕینی
گشتی
خەڵکی
فەلەستین
کە
لە
دێسەمبەری 1987
دەستی
پێکردووە و
بە
شۆڕشی «
بەردە
ــ وردکە»ش
ناوی
دەرکردووە.
ڕۆژی
8 دێسەمبەر 1987،
چوار
کەس
لە
کرێکارە فەلەستینییەکان
لە
شاری
غەززە
کەوتنە
بەر
هێرشی زرێپۆشەکانی ئیسراییل و گیانییان لەدەست
دا
.
ئەم
ڕووداوە
بووە
هۆی
ئەوە
کە
جەماوەری
ئەم
شارە
،
مان
بگرن و مانگرتنەکەش ناوچەکانی دیکەشی تەنییەوە.
ئینتیفازە
چەند
ڕەهەندی جۆراوجۆری
هەیە
کە
بریتین
لە
:
1ــ
هەموو
چین
و توێژەکانی
خەڵکی
گرتوەتەوە و ڕەهەندی ئیسلامی بوونەکەشی بەرجەستەیە. 2ـــ چەکی
دەستی
خەڵک
، «
بەرد
» ە
کە
لە
فەلەستینی داگیرکراودا بەزۆری
دەست
دەکەوێت. 3ـــ هێشتنەوەی
ئینتیفازە
. (
چونکە
جەماوەری
فەلەستین
بەو
قەناعەتە گەیشتوون
کە
نە
ڕێبەری وەڵاتانی عەرەبی و
نە
کەسی
دیکە
ناتوانن کێشەی
ئەوان
چارەسەر
بکەن،
بەڵکوو
دەبێ
هەر
خۆیان
هەوڵ
بدەن و نەسرەون
تا
سەردەکەون.) 4ـــ
سەربەخۆیی
و
بێنیازی
ئینتیفازە
لە
وەڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی و
ڕۆژاوا
و
ڕۆژهەڵات
. 5ـــ
ئەم
ڕاپەڕینە جووڵانەوەیەکی وشیارانەیە
کە
لە
لایەن
لاوانی
خەباتکار
و
شۆڕشگێڕی
فەلەستینی
دەستی
پێکرد. 6ـــ
دەوری
ڕێکخراوەگەلێکی
وەک
حەماس*، ئیخوانولموسلمین* و جەهاد لەباری چەکدارییەوە
زۆر
گرنگە
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
ئینتەرناسیۆنال
ئەم
زاراوە
لە
ڕەوتێکی میژووییدا
بە
چوار
هاوپەیمانییەتی دەگوترێ
کە
لەنێوان حیزب و ڕێکخراوە سوسیالیستییە کرێکارییەکاندا بەمەبەستی
گەیشتن
بە
یەکدەنگییەکی جیهانی و پێشخستنی بزاڤی
کرێکاری
بەستراوە.
ئەم
چوار
هاوپەیمانییە بریتیە
لە
:
ئینتەرناسیۆنالی
یەکەم
،
یان
یەکیەتی
نێونەتەوەیی کرێکاران
کە
لە
ساڵی 1864
بە
هەوڵ
و تێکۆشانی «کاڕۆل مارکس»
لە
لەندەن دامەزرا.
لە
1872
دوو
لقی
لێ
جیا
بۆوە
کە
بە
لایەنگرانی«مارکس» و
گرووپی
سەر
بە
ئانارشیزمی «میکاییل باکۆنین»، ناویان دەرکرد
کەچی
لە
ساڵی 1876،
لە
بەر
ململانێی ئایدیۆلۆژیک کۆتاییی
پێ
هات
.
ئینتەرناسیۆنالی دووهەم:
لە
ساڵی 1889
لە
پاریس دامەزرا،
بەڵام
نەیتوانی
خۆی
لە
قەیرانی حیزبی سۆسیالیست و نەتەوەخواز
بۆ
بەرگریکردن
لە
هەڵگیرسانی شەڕی جیهانی،
دەرباز
بکات.
ئەم
هاوپەیمانییەتییە
لە
1923
لە
نەبوونی
کۆمۆنیستەکان (
کە
ئەودەم ئینتەرناسیۆناڵی سێهەمیان دامەزراندبوو)
دیسانەوە
پێکهاتەوە و دواتر
ئینتەرناسیۆنال
سۆسیالیست*
یان
پێکهانی.
ئینتەرناسیۆنالی سێهەم:
لە
ساڵی 1919
لە
مۆسکۆ دامەزرا،
بەڵام
هەر
خێرا
ئاشکرابوو
کە
دەرگەکانی
تەنیا
بەرەو
ڕووی
حیزبە کۆمۆنیستەکانی سۆڤیەت ئاوەڵایە.
ئینجا
ناوی
کۆمینتێرن* و
پاشان
کۆمینفۆرم*ی
بەخۆوە
گرت
.
ئینتەرناسیۆنالی چوارەم:
لە
ساڵی 1938
لە
لایەن
دارودەستەی ترۆتسکی دامەزرا
کە
ئێستەش
چالاکی
هەیە
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
ئینتەرناسیۆنال سۆسیالیست
لە
ساڵی 1923
لە
پاشماوەی حیزبە سوسیال دیموکراتەکانی ئەندامی ئینتەرناسیۆنالی
دووهەم
،
سەر
لە
نوێ
دامەزرایەوە
کەچی
پاش
گەیشتن
بە
دەسەڵات
لە
ئەورووپادا ئەمانیش دەستیان
لە
کار
کێشایەوە.
ئینجا
ئینتەرناسیۆنال
سۆسیالیست
لە
ساڵی 1951
لە
فرانکفۆرت دامەزرا،
بەڵام
ناوەندەکەی لەندەن
بوو
کە
نزیکەی
پەنجا
حیزبی سۆشیالیستی نەرمڕەو و
لایەنگری
پەرلەمان
و ڕیفۆرمخواز و دیموکراسیخواز تێیدا
بوون
بە
ئەندام
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
ئینتەرناسیۆنالیزم
ئەم
زاراوە
مانایەکی مژاوی
هەیە
و
لە
زۆر
شوێندا
بەکار
هاتووە.
بەڵام
مانا
گشتییەکەی
ئەو
بڕوا
و سیاسەتانە لەخۆئەگرێ
کە
جەخت
ئەکا
لەسەر
بەرژەوەندی
هاوبەشی
نەتەوەکان و
لەگەڵ
ناسیۆنالیزمی شەڕەنگێزدا
دژایەتی
دەکات. ئینتەرناسیۆناڵیستەکان دەخوازن
ئەگەر
نێوان
دەوڵەتەکان
هاوکاری
ئاشتیخوازانە
لە
ئارادا نەبێت، لانیکەم لەنێوان نەتەوەکاندا ببێت.
بەم
پێیە
ئینتەرناسیۆنالیزم
، بریتییە لەوەیکە
هەر
تاکێک گرێدراوی کۆمەڵگەیەکی جیهانییە و
ئەو
نەتەوەش
کە
ئاخێزگەی
لە
ئەژمار
دێت
،
دەبێ
بە
ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی جیهانییەوە
پەیوەست
بێت…
ئەم
ڕێبازە
لەگەڵ
«
جیهان
نیشتمانی»دا
یەک
ناگرێتەوە
چونکە
ئینتەرناسیۆنالیزم
ناخوازێ
تاک
لە
نەتەوە
یان
دەوڵەتەکەی
خۆی
دابڕێ
بەڵکوو
دەخوازێ پێوەندییەکی
زۆرتر
لەنێوان
تاک
و نەتەوەکانی دیکەی جیهاندا بکرێتەوە.
ناسیۆنالیزمی نەرمڕەو
لەگەڵ
ئینتەرناسیۆنالیزمدا وانییە هەڵنەکەن
بەڵام
ناسیۆنالیزمی توندڕەو دژییەتی.
بۆ
وێنە
نازیسم
و
فاشیزم
بە
ڕێبازی نەژادپەرستی و خۆبەزلزانی
بە
سەر
نەتەوەکانی دیکەدا بوونە دوژمنانی
سەرسەختی
ئینتەرناسیۆنالیزم
.
مارکسیزم
بۆچوونێکی
تایبەتی
لە
ئینتەرناسیۆنالیزم
بڵاو
کردۆتەوە. بەڕای «مارکس»،
بۆرژوازی
بە
یارمەتی
مەکینە
و دانوستانی جیهانی
ئازاد
، سنوورە نەتەوەییەکانی بەزاندووە و سیستەمێکی
ئابووری
جیهانی پێکهێناوە
کە
لەنێو
چینی
هەژاران
بە
تایبەت
پرۆلتاریای وەڵاتان، یەکگرتووییەکی جیهانی
ساز
کردووە
کە
لە
زاراوەدا پێی دەگوترێ «ئینتەرناسیۆنالیزمی پڕۆلتاری».
ئەم
ڕەوتە شۆڕشێکی سەرانسەری
لە
جیهاندا بەدژی
بورژوازی
پێک
دێنێت
کە
سەرەنجام
کۆمەڵگەیەکی سوسیاڵیستی جیهانی دائەمەزرێنێ.
بۆیە
مارکسییەکان بڕوایان
هەیە
بە
یەکگرتنی هەژارانی
جیهان
و دروشمە بەناوبانگەکەشیان ئەمەیە: «زەحمەتکێشانی
جیهان
،
یەک
بگرن!
یەک
بگرن!»
دوای پێکهاتنی
یەکیەتی
سۆڤییەت،
بە
تایبەت
لەسەردەمی «ستالین»دا
ئەم
وەڵاتە بانگەشەی
ئەوەی
دەکرد
کە
ناوەندی
ئینتەرناسیۆنالیزمی پڕۆلتارییە. «ستالین»،
لە
شرۆڤەیەکی ئینتەرناسیۆنالیزمی پڕۆلتارییدا
ئەم
ڕێبازە
بە
هەڵقوڵاوی
یەکیەتی
سۆڤیەت دەزانی (بڕوانە
ستالینخوازی
) .
ئینتەرناسیۆنالیزمی پرۆلتاریی: بڕوانە
ئینتەرناسیۆنالیزم
.