تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 342
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
ئەکتیویزم -چالاکیی سیاسی
فعالیت
سیاسی
- کوشندگی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
ئەکتیویزم -چالاکیی سیاسی
Activism
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
ئەیاسی(باک)
پەردەی گەمێیانە
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
بیاستو
[ا ]
(بیاستوو - biyastû)
باوێشک
، بۆنی
دەم
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
بەشداریی سیاسی
مشارکت
سیاسی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
بەشداریی سیاسی
Political Participation
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
بەشداریی سیاسی
هاوکاری
شارۆمەندان
بە
شێوەیەکی ڕێکخراوەیی
بۆ
هەڵبژاردنی ڕێبەرانی
سیاسی
و
بەشداری
چالاکانە
لە
کاروباری
کۆمەڵایەتی
و
سیاسی
و
کارکردن
لەسەر
فۆڕم و ڕێنمونی کردنی سیاسەتی
دەوڵەت
.
لە
زۆربەی وەڵاتانی
جیهان
نەک
هەر
بەشداریکردنی
جڤاک
لە
سیاسەت
پەسند
ناکرێت
بەڵکوو
مۆڵەت
نادەن
جەماوەر
خۆی
لە
سیاسەت
هەڵقورتێنێ.
هۆی
ئەم
ڕێگرتنەی دەسەڵاتدارانیش ئەگەڕێتەوە
بۆ
دوو
هۆکار:
یەکەم
، حکوومەت توانای سنووردارکردنی
دەستێوەردان
لە
سیاسەتی
هەیە
تا
ئەوکاتەی
نەخوێندەواری
و بێئاگایی
گشتی
،
لاوازی
و
نەبوونی
کۆمەڵگەی مەدەنی و
کەمتەرخەمی
جەماوەر
بۆ
تێگەیشتن
لە
ئاریشە
سیاسییەکان
لە
گۆڕێدا بێت، سنووردارکردنی هاوبەشیی
سیاسی
و
دەستێوەردان
لە
سیاسەت
لە
لایەن
حکوومەتەکان
وەکوو
ئاوخواردنەوە
دەبێت.
دووهەم
، دەسەڵاتداران بەزۆری دەترسن لەوەی
بەرژەوەندی
و
قازانج
و
حەز
و تاسەیان
لەناو
بچێت.
بۆیە
بەگشتی ڕژێمە سەرکوتکارەکان تێدەکوشن
بە
شێوازی
جۆراوجۆر
ڕێگر
بن
لە
بەشداریی
سیاسی
جەماوەر
و
دەستێوەردان
لە
سیاسەتدا.
بیرمەندانی
زانستی
سیاسی
3 هۆکار
بۆ
بەشداریی
سیاسی
بە
گرنگ
دەزانن:
یەکەم
، پاڵنەر و هاندەری بەشداریکردن،
واتە
بۆ
هەر
چەشنە هاوبەشییەک
دەبێ
ناڕەزایەتییەک
بۆ
تاک
لەئارادا بێت
تاکوو
بۆ
قەرەبوو
کردنەوەی
ئەم
ناڕەزایەتییە ببێتە ئەندامی
ئەنجومەن
یا
ڕێکخراوەیەک
کە
هەوڵ
دەدات
لە
بواری
جۆراوجۆر
هاوبەشێتی بکات.
هەوڵدان
بۆ
ڕازی
هێشتنەوەی
تاک
دەبێتە پاڵنەڕێک
بۆ
هاوبەشیکردن.
دووهەم
،
ڕێکخستن
چ
بە
شێوەی
کۆن
و چ
بە
شێوەی مودێڕن،
وزە
و
فیکر
دەبەخشێ
بە
بەشداربوان و
یارمەتی
ئەوان
دەدات
بۆ
گەیشتن
بە
ئامانجەکانیان.
سێهەم
، نەرمونیانی حکوومەتەکان،
واتە
حکوومەتەکان
تا
چ ڕادەیەک
لە
واقیعدا دەرفەتی ڕاستەوخۆی
هاوبەشی
کردنی
جەماوەر
ساز
دەکەن و
تا
چ ڕادەیەک
لە
بەرانبەر
ئەم
پڕۆسە
بە
نەرمونیانی
ڕەفتار
دەکەن.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
تاوانی سیاسی
کردارێکی تاوانبارانە
کە
بەمەبەستی ڕووخانی سیستەمی
سیاسی
و
کۆمەڵایەتی
و شێواندنی بەڕێوەبەرایەتی
سیاسی
بە
ئەنجام
بگات،
یان
هەر
کرداڕێکی تاوانبارانە
کە
دەرەنجامەکەی ڕووخانی سیستەمی
سیاسی
و
کۆمەڵایەتی
و
زیانگەیاندن
بە
ڕێبەرانی
سیاسی
بێت. ڕوودانی تاوانی
سیاسی
وەک
هەر
تاوانێکی
دیکە
، گرێدراوی
سێ
ڕوکنی ماددی و
مەعنەوی
و قانوونیە و مادامێکی یەکێک
لەم
کۆڵەکانە بلەنگێت،
ئەوا
تاوانێک
ڕووی
نەداوە.
بۆ
سەلماندنی تاوانێکی
سیاسی
دوو
ڕێسێ گرنگە:
یەکەم
، ڕێسای
زەینی
.
دووهەم
ڕێسای عەینی (
بەرچاو
) . بەپێی ڕێسای
زەینی
،
کەسە
تاوانبارەکە و ئامانجەکەی گرینگە
نەک
تاوانەکە و شوێنەوارە بەجێماوەکەی.
بەم
پێیە تاوانی
سیاسی
بریتییە
لەوە
کە
تاوانبار
بە
پاڵنەری
سیاسی
و بەمەبەستی
نسکۆ
لێدان
بە
حکوومەت دەسبەکار بووبێت. بەپێی ڕێسای عەینی، پێودانگی
سەرەکی
بۆ
دەرکەوتنی تاوانێکی
سیاسی
، شوێنەواڕێکە
کە
لە
تاوانەکە
بەجێ
دەمێنێت.
ئەگەر
تاوانەکە
زیان
بگەیەنێ
بە
حکوومەت و ئازادییە گشتییەکان،
ئەوا
لە
جوملەی تاوانی
سیاسی
لە
ئەژمار
دێت
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
تاوانی سیاسی
جرم
سیاسی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
تاوانی سیاسی
Political
offence
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
تیاسر
[مص. ع ]
(تەیاسور - teyasur)
بەلای چەپدا رۆییشتن.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
تیۆری سیاسی
تیۆری
سیاسی
لە
سۆنگەی
بابەت
و باسەوە،
چوار
تەوەری
سەرەکی
لەخۆ دەگرێ
کە
دوو
تەوەری 1و2
بە
فەلسەفەی
سیاسی
ناوبردە کراوە:
1) تیۆری ئەخلاقییانەی
زانستی
سیاسەت
.
2) خوێندنەوەی
مێژوویی
ئەندێشە
سیاسییەکان.
3) شیکاری زمانەوانیی
ئەندێشە
سیاسییەکان.
4)
دۆزینەوە
و بەربڵاوکردنی سیستەماتیکی
بنەما
گشتییەکانی ڕەفتاری
سیاسی
.
لە
ڕوانگەی مێژوویییەوە، کۆنترین پێناسەی
ئەم
زاراوە
بۆ
ناوبردەکردنی لقێک
لە
زانستە سیاسییەکان
بەکار
هاتووە
کە
لایەنی تیۆری
بووە
، دیمانەیەک
بە
مانای تێفکرین
لە
باڵاترین ئاستی ماهییەتی
ژیانی
باش
و
ئەو
دەزگە
سیاسییانەی
کە
وەها
ژیانێک
بەدی
دەهێنن.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
تیۆری سیاسی
نظریەی
سیاسی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
تیۆری سیاسی
Political
theory
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
تەریاساڵ(خۆ)
تەڵاشی
داری
،
پارچە
. تیکەی
نان
و چتی
تر
. (
باک
) بەردی ڕاخراوو
دانراو
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
تەکلیفی سیاسی+ ئەرکی سیاسی
political
duty
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
تەکلیفی سیاسی+ ئەرکی سیاسی
تەکلیف
(ئەرکی
سەرشان
)
بە
کردەوە
یان
خۆپاڕاستن
لە
بە
ئەنجام
گەیاندنی کردارێک دەگوترێ
کە
بەپێی
یاسا
فەرمان
درابێت
یان
نەهی
لێکرابێت.
بەڵام
تەکلیفی
سیاسی
،
بە
«ئەرکی هاووەڵاتی
بۆ
گوێڕایەڵ
بوون
بە
یاسا
»
ئاماژە
دەکات.
ئەم
ئەرکە
لە
بنەڕەتدا هێمایەکە
بۆ
گوێڕایەڵی و سەرسپوردەگی
بە
«دەسەڵاتێکی
سیاسی
» تایبەتەوە.
باسە سەرەکییەکانی فەلسەفەی
سیاسی
ئەورووپا
بریتی
بوون
لە
: 1ــ
چۆنیەتی
و هەڵومەرجی پەیدابوونی
ئەم
ئەرکە
. 2ــ سنوورەکانی
ئەم
ئەرکە
.
بۆ
وێنە
لەسەر
ئەم
بۆچوونە
کۆنە
کە
پێی وابووە
ئەم
ئەرک
و تەوزیمە
لە
لایەن
خوا
یان
سروشتەوە
بە
ئینسان
ڕاسپێردراوە، گریمانەی
جیاواز
لەسەر
تیۆری پەیمانی
کۆمەڵایەتی
ئاڕاستە
کراوە
. بیرمەندانێکی
وەک
هیووم، ئوستوارت
میل
هێگل و
گرین
، پێیان وابوو
کە
ناکرێ
مرۆڤ
کوتومت
بەرعۆدەی
وەها
ئەرکێک ببێت
بەڵکوو
ئەو
ئەرکانە بەپێی بەهاگەلێک
کە
لە
کۆمەڵگەکان سەرهەڵدەدەن، ئەخوێندرێنەوە.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
تەکلیفی سیاسی+ ئەرکی سیاسی
تکلیف
سیاسی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
جوگرافیای سیاسی (جێئۆپۆلیتیک)
پلاندانان
بۆ
سیاسەتی دەرەوەی وەڵاتێک
بە
لەبەرچاوگرتنی هۆکارە جوگرافییەکان. بابەتی جوگرافیای
سیاسی
، خوێندنەوەی
بنەما
جوگرافییەکانی دەسەڵاتی دەوڵەتە
واتە
لێکدانەوەی
دەوری
کەشوهەوا،
سەرچاوە
سرووشتییەکان، شۆێنکاتی جوگرافیایی،
حەشیمەت
و تایبەتمەندیە کەلتووریەکان
بە
سەر
سیستەمی
سیاسی
وەڵاتێک. ئەرەستۆ دەڵێ:
بە
بێ
ڕەچاوکردنی جوگرافیا، ئەقڵی
سیاسی
بڕ
ناکات. «
جان
بۆدن»،
یەکەم
بیرمەندی
هاوچەرخ
بوو
کە
پێوەندی
نێوان
زانستی
سیاسەت
و جوگرافیای
بەرجەستە
کرد
. «مۆنتسکیڤ» و «ڕۆسۆ»، هەرکامیان
بە
نۆبەی
خۆیان
لەسەر
پێوەندیی هۆکارە جوگرافییەکان و کەشوهەوا
بە
سەر
شێوازی
حکوومەتکردن و کاریگەری
ئەم
هۆکارانە
بە
سەر
سیاسەت
و
ئازادی
خەڵک
، توێژینەوەیان کردووە.
یەکێک
لە
پێشەنگەکانی جوگرافیای
سیاسی
، «هاڵفۆرد مەکیندر» ( 1947-1861) نووسەری بەریتانی
بووە
کە
پێی وابوو چارەنووسی مێژووی
جیهان
، ئاکامی
شەڕ
و ململانێی هێزی
وشکایی
بووە
لە
بەرانبەر
هێزی دەریاییدا.
بابەتی نوێی جوگرافیای
سیاسی
، لێکدانەوەی
مەسەلە
جیهانییەکانە
لە
ڕوانگەی جوگرافیاییەوە. سەرهەڵدانی ناوەندە جیهانییەکانی دەسەڵاتی
نوێ
، گرنگایەتی
سەرچاوە
سرووشتییەکان لەباری دەسەڵاتی
سیاسی
و پێوەندیی
باکوور
و
باشوور
لە
جوملەی سەرباسەکانی جوگرافیای
سیاسی
مودێرنەیە. لێکدانەوەی سنوورە سیاسییەکان و
ناوچە
سەرسنوورییەکان، هێزی
دەریایی
و
وشکایی
و ناوەندە سیاسییە بەهێزەکانی
دەسەڵات
لە
باری
جوگرافییەوە بابەتی توێژینەوەی جوگرافیای سیاسییە.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
جوگرافیای سیاسی (جێئۆپۆلیتیک)
جغرافیای
سیاسی
2
3
4
5
6
7
8