خۆگێل کردن، خۆ هەڵە کردن

خۆکردنە قوربانی، خۆ کردنە گاوو و گەردوون، خۆ لەپێناونان

دان بەخۆداگرتن و خۆ ڕاگرتن

ددان بەخۆداگرتن، خۆڕاگرتن

پوختە کردنی پێستە و هەمانە بە دەرمان

ڕازاندنەوە و ڕێکوپێک کردنی شوێنێک

شێلان و پوختە کردنی قوڕ.

شیرین کردنی چەقالە و بنیشتە تاڵ بە کوڵاندنیان

زۆرکردنی گڕی ئاگر و چرا

-ی چەرم و کەوڵ و پێست: وەرزاندن ، خاراندن ،- ی قوڕ: شێلانی و پوختە کردن .- کولاندنی بنێشت.- ی بادامی تاڵ:خۆشکردن .- ی هەنجیری (کەمێک ڕۆن دەنێو ئاوی گەرم دەکرێ و هەنجیری ووشک بە ڕستەوەی دەنێو دەنێن تا زستانێ نەرمیش بێ و لە کرمیش بپا رێزرێ) پەروەردەکردنی تفاقی ترشیات . زۆر کردنی گڕی ئاوور و چرا . شیرین کردنی چەقالەو بنێشتە تاڵ بە کوڵاندنیان .ڕازاندنەوە و ڕێک وپێک کردنی شووێنێک (چاپخانەکەت خۆشکردووە) . خۆشکردنەوەی بارن و بەفرو تەرزە : چک کردن و راوەستان.

پوختە کردنی چەرم و هەمانە

ملی کردن

Nationalization

دەست بەسەراگرتنی دەوڵەت بەسەر موڵک و ماڵ و داراییەک کە پێشتر لە لایەن کۆمپانی یا کەسانێکی بێگانەوە پاوان کرابێت. ئەم زاراوە هاوواتایە لەگەڵ زاراوەگەلێکی وەکوو «بەکۆمەڵکردن» و «خاوەندارێتی گشتی» و «خاوەندارێتی دەوڵەتی» . «خاوەندارێتی نەتەوەیی» لە بەرانبەر «خاوەندارێتی تایبەتی» دا دێتە ئاراوە. خۆماڵیکردن لە نەریتی ئیدارەی وەڵات بریتییە لە گواستنەوەی خاوەندارێتی هەموو ئامرازەکانی بەرهەمهێنان و دامودەزگەکانی بەشی تایبەت بۆ دەوڵەت یا بەرگریکردن لە هاووەڵاتیان و ناڕەزایی دەربڕین بەرانبەر کەمتەرخەمی بەشی تایبەت بۆ بەرژەوەندییە نەتەوەییەکان. بە کەڵکوەرگرتن لەم شێوازە بانکەکان، کارگەکان، دامودەزگە پڕ سوودەکانی کەرتی تایبەت، تەنانەت ڕووبار و دارستان و زەویوزار و کانزاکان دەکەونە ژێر دەسەڵاتی دەوڵەت و دامودەزگە دەوڵەتییەکان. لەم ڕووەوە خۆماڵیکردن دوو بنەمای سەرەکی لەخۆ دەگرێ: یەکەم، گۆڕانی خاوەندارێتی تایبەتی بۆ خاوەندارێتی گشتی و دووهەم، دەسبەسەراگرتن و کەڵکوەرگرتن لە داراییە نەتەوەییەکان بە قازانجی کۆمەڵگە واتە کۆنتڕۆڵی نەتەوەیی.
ڕژێمە شۆڕشگێڕە سۆشیالیستییەکان، خۆماڵیکردن، دەکەنە ئامانجێکی سەرەکی خۆیان بۆ لەناوبردنی خاوەندارێتی تایبەتی بەسەر ئامرازەکانی بەرهەمهێناندا. لەنێوان ئەو ڕژێمانەش کە خاوەنی ئابوورییەکی ئازادن بە تایبەت پاش جەنگی جیهانی دووهەم، خۆماڵی کردنی هەندێ پیشەسازی و خزمەتگوزاری بە قازانجی گشتی ڕەواجی پێدرا. هەندێ لە وەڵاتانی ئەوروپی، هێڵی ئاسن و وزەی کارەبا و کانزای بەردەخەڵووز و پیشەسازی پۆڵایان خۆماڵی کردووە.
خۆماڵیکردن زاراوەیەکی نوێباوە و دەگەڕێتەوە بۆ سەدەیەک لەمەوبەر کە ئەویش لەژێر کاریگەریی بزووتنەوە ئابووری و کۆمەڵایەتییەکاندا گەشەی کردووە، بەڵام لەم چەند دەساڵانەی دواییدا یەکلاکراوەتەوە. بە درێژایی ئەم سەدەیە جگە لە پاڵنەری ئابووری و کۆمەڵایەتی، هەندێ فەلسەفەی سیاسی و ئەخلاقیش کاریگەرییان داناوە لەسەر ئەم چەمکە و لایەنگرانی ئەم شێوازە ئەم بیرۆکەیان تەشەنە پێداوە کە خۆماڵیکردنی ئامرازەکانی بەرهەمهێنان جگە لە دابینکردنی پێداویستییە مادییەکانی مرۆڤ، دامودەزگەکانی کۆمەڵگەش لەسەر بنەمای عەداڵەت و یەکسانی دادەمەزرێنێت کە ئەمەش دەبێتە ڕێگڕێک لە بەردەم جیاوازی چینایەتی و بەرگریکردن لە چەوساندنەوەی مرۆڤ و گەیشتن بە ئاشتی.

چاککردن بەلادا و خۆ گردکردنەوە

دامَن بالا زدن، دامن به کمر زدن، دامن بالا کشیدن، خود را آماده کردن.

چاک هەڵکردن، داینه هەڵکردن. [چاک بەلادا کردن، قۆڵ هەڵکردن]

تَشَمُّر، تَشمیر، اِنشِمار، تَقلیص.

پاچه ورمالیدن

لنگ هەڵکردن