تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



هڵێن تێ، بڵێن نەوا
یَجيءُ، الجِنُّ، یَذهَبُ بالجِنِّ.
سەرچاوە: نالی
هیچ نەوێژ
بێدەنگ و گلەیی نەکەر.

قانیعی بابی ڕەضا و ڕاضی بە پووش و دڕک و داڵ
سالیکی صەبر و تەحەممول، بوردەبار و هیچ نەوێژ
چه نەوێ
چه می¬شود؟.
چه نەوێ
چی ئەبێت؟
چه نەوێ
ما یَکون؟.
ڕاڕەوی نەویستایەتی
مذهب الزهد
ڕاڕەوی نەویستایەتی
Asceticism
ڕێکخراوەی وەڵاتانی بەرهەمهێنی نەوت (ئۆپێک)
سازمان کشورهای صادرکنندەی نفت (اوپک)
ڕێکخراوەی وەڵاتانی بەرهەمهێنی نەوت (ئۆپێک)
Organization of Petrolium Exporting Countries (OPEC)
ڕێکخراوەی وەڵاتانی بەرهەمهێنی نەوت (ئۆپێک)
ئەم ڕێکخراوە لە دوای هەوڵی زۆر و درێژخایەنی وەڵاتانی نێرەری نەوت لە ژانوییەی 1961 لە کاراکاس (ڤێنێزۆئێلا) دامەزرا و سەرەتا وەڵاتانی ئێران، عەرەبستانی سعوودی، عێراق، کوەیت، قەتەر و ڤینزۆئیلا بوونە ئەندام و پاشان، وەڵاتانی ئەندونیزیا، لیبی و نایجریا بوون بە ئەندام. ئۆپێک بۆ گەیشتن بەم ئامانجانەی خوارەوە دامەزرێ:
1ــ چەسپاندنی سیاسەتێک بۆ دانانی نرخ و مەزەندەیەکی یەکلاکراو، بەدوور لە هەلاجانی ئابووری وەڵاتانی بەرهەمهێنی نەوت.
2ــ پاراستنی سەرچاوە و کانە نەوتییەکان.
3ــ پاراستنی ئاسایشی نەوتی ڕاگوێزراو.
4ــ بەرگری لە زیادبوونی نرخی یەکلاکراو یان هەناردنی نەوتی لە ڕادەبەدەر بە پێچەوانەی بڕیاری زۆرینەی ئەندامان.
وەڵاتانی ئەندام لە ئۆپێک، 45% نەوتی جیهان بەرهەم دەهێنن و جگە لەوەش داوا لە کۆمپانیا نەوتییەکان دەکەن تا نرخی نەوت و بەرهەمە نەوتیەکان لە ئاستێکی دیاریکراو و یەکسان ڕابگرن، چونکە هەلاجان و هەڵبەز و دابەزی نرخی نەوت بۆ ئەم وەڵاتانە دەبێتە هۆی هەلاجانی ئابووری و هەندێ جار گەشەسەندنی ئەم وەڵاتانە تووشی زیان دەکات.
یەکێک لەو هۆکارانەی کە لە دوای دامەزرانی ئۆپێک ناوبەناو بۆتە هۆی هەڵکشانی نرخی نەوت، شەڕ و گۆڕانکارییە ناوچەیی و جیهانییەکان بووە. بۆ وێنە:
ــ شەڕی ئیسراییل و عەرەبان لە 1973 کە بۆ ماوەیەک بووە هۆی ڕاوەستانی ناردنی نەوتی وەڵاتانی عەرەبی بۆ ڕۆژاوا و ئەمەش هەڵکشانی نرخی نەوتی لێکەوتەوە.
ــ شۆڕشی گەلانی ئێران (1978) کە بەریانی نەوتی ئەم وەڵاتەی بۆ ماوەیەک ڕاوەستاند و ئەمەش بووە هۆی هەڵکشانی بێوێنەی نرخی نەوت تا ئەو سەردەمە.
ــ شەڕی ئێران و عێراق (1988-1980) .
ــ شەڕەکانی کەنداوی فارس کە بریتی بوون لە: شەڕی هاوپەیمانی نێونەتەوەیی بە دژی عێراق لە دوای داگیرکردنی خاکی کوەیت لە لایەن ئەم وەڵاتە (1991-1990) . شەڕی ئەمریکا و بەریتانیا بە دژی عێراق بە بیانووی چەک کردنی ئەم وەڵاتە (2003) .
ــ زیادبوونی مەترسی و هەڕەشەی نێونەتەوەیی لە ئێران بەهۆی بەرنامەی ئەتۆمی ئەم وەڵاتە لە ساڵەکانی 2005 و 2008 کە نرخی نەوتی تا نزیکەی 130 دۆلار هەڵکشاند.
ــ سەرهەڵدانی قەیرانی ئابووری جیهانی لە ساڵی 2008 بووە هۆی دابەزینی دووبارەی نرخی نەوت بۆ 40 دۆلار.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
کتکە نەوتینە
بریتییە لە یەکێک ببێ بە هۆی ئاژاوە و هەرایەکەوە
کەس نەویست
کس نخواه
مووچیانەوە
بانکوتانەوه
[[١-بان/١+كوتانه‌وه]]
«مست.، مت.» شێلانی بانی خانوو به قاچ و پێ لەقه، له وەختی باران و دڵۆپەێ کەمدا * بانکوتان.
بانگ کردنەوه
«مست، مت.» ١- تم: باوەخوون. ٢- گەڕاندنەوەی کەسێک که دەستی کردبێ بە دوورکەوتنەوه له شوێنێک:: خێرا بانگی کەنەوه با ئەو نامەیەش هەردەگەڵ خۆی بەرێ.
باڵ گرتنەوە
(مست. لا) ١-هەڵفڕینی مەل لە شوێنێکی بۆ ماوەیەکی کەم لێی نیشتبێتەوە: کۆترێک لە سەر ئەم دارە بۆ پێش پێی تۆ باڵی گرتەوە. ٢-تم: باڵ گرتن.
بردنەوه
«مست. مت.» ١- گێڕانەوەی شتێکی لە شوێنێکەوه برابێته جێگایەک بۆ جێگەی پێشوووی:: ئەم کتێبــ.ه بەرەوە بۆ کتێبــ.خانه. ئەم ڕادیۆیەی ماڵی شاباز بۆچی نابەنەوه. دوێنێ هاتن بردیانەوه.
برژاندنەوه
«ست. مت.» ڕاگرتنی خوێن لە شوێنێکی لەشی ئادەمیزاد که بەشتێکی تیژ «چەقۆ، خەنجەر، شووشه،....» بڕابێ یا بە گولله و هەر شتێکی دیکه بریندار بووبێ و خوێنی لێ بێ. تێبــ.- ئێستا دوکتۆران ئەم کاره به داو و دەرمانی تازه «تەنتووریۆد، مێرکوورکڕۆم،...» دەکەن. جاران لەکوردستان، پەڕۆ و پاڵیان دەسووتاند و سووتوەکەیان دەخسته سەر برینەکه یا ڕۆنی داغیان بەسەردا دەکرد خوێنی ڕادەو ستا. بۆ برینی بچووک سووتوی جگە ره و گڵە سووریش بەکار هاتووه. *«سن.» برژاننە وه.
بن دانەوه
«مست. مت.»، «مک.» هەڵقەندن و دە ردانی خاک و خۆڵی دەرەوەی بنجه گیایەک یا دارێک بۆ ئەوەی به بنه هەڵکەندرێ.
بنەوشی
[[بنه‌وش+2-ئی]]
« «نت.سن.» تم: 3- با/6 «بای سوور»
بنەوشەیی
[[بنه‌وشە+3-ئی]]
1- «ست.» هەر شتێکی پەیوەندی و نیسبەتی دەگەڵ گوڵی «وەنەوشه هەبێ و، هەرچێکی ڕەنگی وەک گوڵی وەنەوشە وابێ. 2- «نا.»، «سیم.» تم: بنەوش.
بووژانەوه
«مست. لا.» 1- هاتنەوه حاڵی گیاندارێک. که لەبەر نەخۆشی یا هەر هۆیەکی دیکه، کەنەفت بووبێ:: سەرما کەسیرە ی کردبوو باش دامان پۆشی، تۆزێ بووژایەوه. گرانەتا پەکی ئینسان دەخا و زۆر درەنگ دەبووژێتەوه. 2- زیندوو بوو نەوه و وەبا کەوتنەوەی شتێک یا ڕێ و شوێنێک که کزبووبی یا هابێیته لە ناو چوون.:؛ نەورۆز جێژنێکی کۆنی کوردانە و تازه بووژێتەوه. هس.: «په._: بووژیتەن، ڕزگاربوون کردن.
بڕاندنەوه
«مست. مت.» تم: بڕینەوه/5: پێویست ئەم شەڕه ببڕێتەوه. هەر بە دوو قسه بڕاندیانەوه.
بڕانەوه
[[بڕان+2-ئه‌وه/2]]
«مست. لا..» کۆتایی هاتنی شتێک:: ئیتر ئەم باسه بڕایەوه، قسە له شتێکی دی بکەین، کوڕه دەبەسه! نەبڕایەوه، بۆ هێندی لێ دەڵەی. ماڵی جووکلی به جارێک بڕانەوه کەسیان لێ دەرنەچوو «باسی زولفی درێژ و چاوی بەخەو + نەبڕاوه ! بووه بوه ترێ خەسرەو «حاجی قادر»
بەدم دادانەوه
مست. مت.»، «مک.» بەر پەرچ دانەوەی کەسێکی قسه دەکا و قسەکانی به دڵی یەکێک نەبێ که دە یان بیسێ.
بەربوونەوه
[[1-به‌ر/4+بوونه‌وه]]
«مست. لا.» کەوتنە خواری شتێ یا گیاندارێک له جێگەیەک ڕا بۆ جێگەیێکی دیکەی که لەچاو ئەو ی پێشوو نەرمتر بێ. 2- بەلادا هاتن و کەوتنە سەرزەوی ئاد ەمیزاد لە شوێن خۆی:: کوڕ ه دلێر هێندە مەچوو سەر گوێسوانەکە بەردەبیتەوه. چاوی لەبە ر پێی خۆی نەبوو ده بەردەکە هەڵەنگووت و بەربۆوه.* بەر ە وە بوون.
بەرگەشت بوونەوه
[[فر. کو.]]
«مست.، لا.»، «مک.» تم: بازگەشت بوونەوه. پیاو نابێ له قسەی خۆی بەرگەشت بێتەوه. «یاڕەببی خوڵایه تۆبە و ئەستەغفیر وڵڵا،. بەرگەشت بوومەوه» «ڕستەیێکه یەکێک دەیڵێ که «کفر» ێکی بە دەمدا هاتبێ.
بەسەر گرتنەوه
«مست، مت.» 1- ناسینەوەی مەڕ و گاو و گۆڵێ که دزرابێ یا ون بووبێ.:: له مەڕەکان حەوتیانم لای کوێخا فەرەج بەسەر گرتەوه. 2- «مج.» دۆزینەوەی هەموو شتێکی گوم بوو یا دزراو.
شاررانەوە
هەژاندنەوە
ئا، ئا ! دەبەشنەوه
ڕستەیێکه بەسەر سووڕمانەوه دەگوترێ. زیاتر دووکاندار به کڕیارێکی دەڵێ که نرخێکی وا بۆ کاڵایەک بڵێ نەچێتە عەقڵەوه.* بە خشینەوه. دابەش کردن/2.
ئاخنینەوە
آکندن