رنگ قرمز در قالی، لاکی

ڕەنگی سووری گەش لە قاڵیدا

برای چه کسی

بۆ کام کەس؟

پَنبه، لوکه، طول، کَرشَف، ساویس.پَند، ساویس، کَنوزه. (پنبه بَرزَده)

پەموو.

قُطن، عُطب، بُرس، قَور، کُرفُس، کُرسُوف، کُرسُف، هَینم، یَقَق.

پنبه
پسوند تصغیر

بەری پەموو

پەمۆ، پەمبی
پاشگری چووک شاندن

پَند، ساویس، کَنوزه. (پنبه بَرزَده)

لۆکەی شیکراوە.

قُطن مَحلوج.

یک خورده پنبه.

کەمێ لۆکە.[تۆزێک لۆکە.]

بَتکَة، مِزعَة.

گاله، پاغُند، پاغُنده، غُنده، بُنجَک، پُنجک، پُنجَش، بُندَک، پُندَش، بُندَش، پُندَک، کُندش، غُندش، گُلغُنده. (گلولەی پنبەی حلاجی شده)

گودە. [(کولووی لۆکەی هەلاجی کراو.)]

کُلَن، فرصَة، کُبَّة.

گرد آرد در آسیا، برف ریز و خشک

بالووکە

زگیل

بالوکەی پشتی دەست، گەنمە

(نت.)، (مک.) زیپکەیەکی بچوکی ڕەقە لە دەست و پل و جێگای تری لەشی ئینسان دێت. (تێبــ.- ١) کەرتی (بال) لەم وشەیەدا بەلای منەوە(بەل) ـه کە بە مانای (قیت) هاتووە. (ب) لە ناو کوردەواریدا وا قاو بووە کە هەر کەسێ دەستی وە (بوق)کەوێ یا (بوق) وە جێگایەکی لەشی بکەوێت، بالۆ کەی لێدێ.) بۆ چار کردنی بالۆکە چەند شێوەیەک لەکوردستان باو بوو: ١-حەوت دەنکە گەنم و حەوت کڵۆ (خوێ) یان دهەێنا و حەوت (قل هواللە) یان بەسەردا دەخوێند دەپەڕۆیەکانەوە دەپێچا و لە شوێنێکی شەدار دەیان خستە ژێر خاکەوە، دەگوترا هەر دە مایە کی ئەو گەنم و خوێیە ڕزین بالۆکە کەش هەڵد ەوەرێ. ٢-گیایەکی ساقەت ئەستوورە لە کوردستان هەیە (تیرۆک) یا (دار بالۆکە) ی پێدەڵێن، ئەو کەسەی بالۆکەی لێ هاتبا دەچوو پەلێکی ئەو گیایەی بادەدا و وەلایان وا بوو بەم کارە بالۆکەکەی ئیشک دەبێ.٣ - بە جەوهەری گۆگرد (ئەسید سولفوریک = حامز کبریتیک) دەیان سووتاند. * (سیم.) بالوکە. (بک بالۆک. سن) بالۆک.

(نت.) ١-(سیم.) تم: بالۆکە. ٢-(مک.) بالۆکەیە لە شوێنی بێ تووکی یەکسمان دێت.

گرێیەکی گچکەیە لە لەشی مرۆڤاندا پەیدا دەبێ

(هەورا) بالووکە، بالووکێ، (باد) بالوویک

بلوک غرب

West (ern) Bloc

سەرجەمی وەڵاتانی ئەورووپای ڕۆژاوا و ئەمەریکای باکووری کە بریتین لە پێشکەوتووترین وەڵاتانی سەرمایەداری جیهان، بە بلۆکی ڕۆژاوا ناوبردە کراوە. بە مانایەکی دیکە بلۆکی ڕۆژاوا بە وەڵاتانی ئەروپای ڕۆژاوا (سوید و نەمسای لێدەرچێ) لەگەڵ ئەمەریکای باکوور دەگوترێ کە ئەندامی ڕێکخراوەی ئەتلانتیکی باکووری (ناتۆ) *بن و لە بەرەیەکی سیاسی و سەربازی دژ بە بلۆکی ڕۆژهەڵاتدا یەکیان گرتووە، بەڵام ئەم زاراوە وەڵاتانی سەرمایەداری پێشکەوتووی وەکوو ئوستورالیا و زیلاندی نوێ و ئەفریقای باشووریش لەخۆ دەگرێ. کەواتە وشەی ڕۆژاوا، لایەنێکی جوگرافی ڕووت نییە بەڵکوو ئەویش وەکوو بلۆکی ڕۆژهەڵات زیاتر هەڵگری بارێکی ئایدیۆلۆجیکییە کە درێژەی شارستانییەتی ڕۆژاوا لە ئەژمار دێت.
زاراوەی بلۆکی ڕۆژاوا، هەندێ جار دەوڵەتانی داندراو یان یەکگرتووی ڕۆژاوا لە ئاسیا و ئەفریقا و ئەمەریکای لاتینیش لەخۆ دەگرێ. لێرەدا واتای ئایدیۆلۆجیکی و سیاسی ئەم زاراوە مەبەستە.
دوای شەڕی جیهانی دووهەم، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بووە هێزی یەکەمی جیهان و پێشەنگاوی سیستەمی سەرمایەداری. ئەم وەڵاتە لە بەرانبەر سۆڤیەتدا بوو بە دەسەڵاتی سەرەکی بلۆکی ڕۆژاوا و ڕۆژهەڵات. هاوکات لەگەڵ ئاڵوگۆڕەکانی 1960و 70 لە جیهان، دەسەڵاتی سۆڤیەت لە بلۆکی ڕۆژهەڵات، هەر ئەهاتوو لاوازتر دەبوو. ئەمریکاش دەسەڵات و شەوتی جارانی لێ ئەستێندرا. پاش ئاوەدانکردنەوەی ئەورووپا و بەهێزبوونەوەی بەریتانیا و فەرەنسە و ئینجا ئەڵمانیا و ژاپۆن، ئەم وەڵاتانە لە بڕیارە سیاسی و ئابوورییەکانی ئەمەریکادا ڕێدەستیان پەیدا کرد و لە ڕێکخراوەی نەتەوە یەکگرتووەکان، وەڵاتانی هاوپەیمانی ئەمەریکا و ڕۆژاوا لە «جیهانی سێهەم» *دا بەزۆری بە پێچەوانەی ئەمەریکا، هەڵوێستیان دەگرت.
زاراوەی بلۆکی ڕۆژاوا و بلۆکی ڕۆژهەڵات، زیاتر لە قۆناخی «شەڕی سارد» * باو بوون.

East (ern) Bloc

بلوک شرق

بە کۆمەڵێک لە وەڵاتانی کۆمۆنیستی ئەورووپای ڕۆژهەڵات و ڕۆژهەڵاتی ئاسیا، دەگوترا «بلۆکی ڕۆژهەڵات». ئەم وەڵاتانە هەڵگری ئایدیۆلۆجیای کۆمۆنیستی بوون کە لە بەرانبەریاندا «بلۆکی ڕۆژاوا» * شیر و تیری نیشان دەدا.
تا شەڕی جیهانی دووهەم تەنیا دوو وەڵاتی سۆڤیەت و مەغولستان، سەر بە کۆمۆنیست بوون. بەڵام پاش داگیرکردنی ئەورووپای ڕۆژهەڵات لە لایەن ئەرتەشی سوورەوە، وەڵاتانی ڕۆمانیا و پۆڵۆنیا و بولگاریا و ئەڵمانیای ڕۆژهەڵات و چێک، کەوتنە ڕیزی کۆمۆنیستەکانەوە. دواتر، وەڵاتانی چین و کۆریای باکوور و ڤێتنام و کامبووج و لائۆس لە ئاسیا و کووبا لە ئەمەریکا هاتنە جەرگەی وەڵاتانی کۆمۆنیستی و بلۆکی ڕۆژهەڵاتەوە.
بلۆکی ڕۆژهەڵات تا ماوەیەکیش دوای شەڕی جیهانی دووهەم، یەکگرتوویی سیاسی بووە و ناوەندی دەسەڵاتی سیاسی و سەربازی و ئابوورییەکەشی، یەکیەتی سۆڤیەتی پێشوو بوو. بەڵام پاش هاتنە سەرکاری خرۆشچۆف لە سۆڤیەت و زلبوونەوەی قەیرانی سیاسی و ئایدیۆلۆجیکی نێوان چین و سۆڤیەت، یەکیەتی بلۆکەکە هەڵوەشا. مەیلی سەربەخۆیی وەڵاتانی کۆمۆنیستی ژێرڕکێفی یەکیەتی سۆڤیەت ڕۆژبەرۆژ زیاتر دەبوو، جاری وابوو ئەم جیابوونەوە بە شۆڕشی خوێنێوی مەیسەر دەبوو. پاش کۆتایی شەری سارد و ڕووخانی دیواری بەرلین لە کۆتایی سەدەی بیستەم، سیستەمی کۆمۆنیستی لەگوێن بلۆکێکی سیاسی بە تەواوەتی لێکهەڵوەشاوە و کۆمارییەکانی یەکیەتی سۆڤیەت سەربەخۆیییان بەدەستهێنا و بلۆکی ڕۆژهەڵات وەکوو ڕێبازێکی ئایدیۆلۆجیکی سپێردرایە مێژووەوە.

بێڵی چکۆڵە

«نت.»، «سن.» پارچه گۆشتێکی بچووکه له زارکی شەرمی ئافرەتا. * «مک.» بەله. میتکه.. نیوەرووکه. «سیم.» کک.» قیتکه. «جف.» نێوەر. «بک.» چووچەله.

قیتکە

چُچُله، بُلوجَک، بُلوج، خُروسَک، خُروسه، خُروهه، تلاق. (گوشت پارەای است در مدخل فرج.)

قیتکه، میتکه. (گۆشتپارەیەکه له سەرەتایی زێی ئافرەتدا.)

بَظر، قُنب، عُناب، رَفرَف.