تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 1281
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
سۆسیال ئیمپریالیزم
Social
Imperialism
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
سۆسیال ئیمپریالیزم
یەکەم
جار
، لێنین،
ئەم
زاراوەی
لە
ساڵی 1916
بۆ
بەرپەرچدانەوەی کائۆتسکی و ڕێبەرانی دیکەی سۆسیال
دیموکراسی
ئەڵمانیا
بەکار
هێناوە و مەبەستی
ئەوە
بووە
کە
بە
زمان
لایەنگری
سۆشیالیزمە و
بە
کردەوەش، سیاسەتی ئیمپریالیستی
پیادە
دەکات.
دوابەدوای دەرکەوتنی
ناکۆکی
و کێشەی ئایدیۆلۆجیکی
لە
نێوان
چین
و سۆڤیەت، چینییەکان
ئەم
زاراوەیان
وەک
ناتۆرە
،
بە
سۆڤیەتیەکانەوە لکاند.
ئەوان
پێیان وابوو
کە
سۆڤیەتیش زلهێزێکی ئیمپریالیستیە
کە
دەخوازێت
لە
ژێر
ناوی
سۆشیالیزم
، وێڕای دەسەڵاتدارییەتی
بە
سەر
وەڵاتانی
دیکە
، دەسەڵاتی
سیاسی
خۆی
بەسەریان داسەپێنێ و
لە
سەرچاوە
سرووشتی و مرۆڤییەکانی
ئەم
وەڵاتانە
کەڵک
وەربگرێت.
بە
واتایەکی
دیکە
، چینییەکان
لەو
باوەڕەدا
بوون
کە
سۆڤیەتیش وەڵاتێکی ئیمپریالیستیە
بەس
تەنیا
جیاوازییەکەی دەگەڕێتەوە
بۆ
سیستەمی ئابوورییەکەی
کە
لەبری
ئەوەی
سەرمایەداری
تایبەتی
بێت،
سەرمایەداری
دەوڵەتییە. لایەنگرانی سۆسیال ئیمپریالیزم، ئیمپریالیزمی تازەپێگەیشتووی سۆڤیەتیان،
لە
ئیمپریالیزمی
ئەمریکا
و
ڕۆژاوا
بە
مەترسیدارتر دەزانی.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
سۆسیال داروینیزم
لە
میانەی سەدەی 19 بۆچوونە ژینگەناسییەکانی چارلز داروین
لە
سەر
تیۆرییە سیاسیەکان کاریگەرییان
دانا
. گریمانەکانی داروین
لە
سەر
لایەنە جۆراوجۆرەکانی
ململانێ
تەئکیدیان دەکرد و
پێوەبوون
کۆنترۆڵی
سیاسی
لە
لایەن
کەمینەیەکی
سیاسی
و سیستەمێکی
ئابووری
سەرمایەداری
پاساو بدەن.
سپێنسر و گراهام سامنر،
وەک
پێشەنگی سوسیال داروینیزم، شەڕی
مان
و
نەمان
یان
لە
دۆخ
دەدا
(
واتە
کردوکۆشی گیانلەبەران
بۆ
زاڵبوون
بەسەر
دوژمن
و بارودۆخی وادا
کە
بیانخاتە
مەترسی
لەناوچوونەوە)
بەڵام
لە
لایەکی دیکەوە بیرمەندانێکی
وەک
پارسۆنز و گامپلۆڤیچ و سیاسەتمەدارانێکی
وەک
بیسمارک، چەمبرلێن و ڕۆزڤێڵت
جیاوازی
ڕەگەزی و
زایەند
و پەرەسەندنی
ئیستیعمار
و شەڕیان بەهەند دەگرت و
بە
هۆکاری
ململانێ
و کێشمەکێشی
نێوان
نەتەوە
و گرووپەکانیان دەزانی.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
سۆسیال داروینیزم
سوسیال
داروینیسم
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
سۆسیال داروینیزم
Social Darwinism
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
سۆسیال دیموکراسی
Democratic
Socialism
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
سۆسیال دیموکراسی
سوسیال
دموکراسی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
سۆسیال دیموکراسی
لقێکی
سۆشیالیزم
و بزاوتی
کرێکاری
لە
ئەژمار
دێت
کە
جەخت
دەکات
لە
سەر
بنەمای
دیموکراسی
بۆ
گۆڕانکارییە کۆمەڵایەتییەکان و
بڕوای
بە
ڕیفۆرم (چاکسازی)
هەیە
نەک
شۆڕش
.
لە
باری
مێژووییەوە، سۆسیال
دیموکراسی
لە
پاش
ئینتەرناسیۆنالی
یەکەم
بەدیهات.
لەو
کاتەدا زۆربەی حیزبە سۆسیالیستەکان
کە
دواتر
لە
«
ئینتەرناسیۆنال
سۆسیالیست» کۆمەڵیان
بەست
، کەمتاکورتێک
لەگەڵ
ژیانی
سیاسی
وەڵاتانی
خۆیان
یەکپارچە
بوون
و یەکیان گرتەوە.
لە
باری
تیۆرییەوە
لە
ئەورووپا بزاڤی سۆسیال
دیموکراسی
تا
ڕادەیەکی
زۆر
دەرەنجامی
پیاچوونەوە
بە
مارکسیزم
و
دەست
بەردان
لە
دۆگماتیزمی تیۆری
بوو
. دوابەدوای سەرکەوتنی
بولشویزم
لە
سۆڤیەت، ڕیفۆرمخوازە سۆسیال دیموکراتیەکان
بە
یەکجاری
لێک
جیابوونەوە
و
تەنانەت
بەدژی
یەکتر
ڕاوەستان
. دوای شەڕی جیهانی
دووهەم
، سۆسیال دیموکراتەکان هەیمەنەی
خۆیان
لە
ئەورووپای
ڕۆژاوا
بەدەستهێنایەوە
بەڵام
لە
ئەورووپای
ڕۆژهەڵات
سەرکوت
کران
. سیاسەتی حیزبە دەسەڵاتدارەکانی سۆسیال دیموکراتی ئەورووپای
ڕۆژاوا
لە
ڕوانگەی
هەندێ
لە
ئەندامانی
ئەم
حیزبانەوە سازشکارانە
بوو
،
بەم
بۆنەوە
لە
نێوان
باڵی
ڕاست
و
چەپی
ئەوان
،
کێشە
دروست
بوو
.
ئینتەر ناسیۆنال سۆسیالیست
لە
ساڵی 1951، گرنگترین ئامانجەکانی بزاوتی سۆسیال
دیموکراسی
بەم
جۆرە
پێناسە
دەکات:
سۆشیالیزم
، خوازیاری جێگیربوونی سیستەمێکە
لە
بری
سەرمایەداری
کە
تێیدا قازانجی
گشتی
بە
سەر
قازانج
و
بەرژەوەندی
تاکەکەسی
زاڵ
بێت.
بۆ
گەیشتن
بەم
ئامانجەش
دەبێ
بەرنامەیەکی
وا
بۆ
بەرهەمهێنان
دابڕێژرێت
کە
قازانجی
هەموان
لە
بەرچاو
بگرێت.
ئەم
بەرنامەش
بە
کۆجێکردنی دەسەڵاتی
ئابووری
لە
دەستی
کەمینەیەک سەرناگرێت
بەڵکوو
پێویستیەکەی چاودێرییەکی دیموکراتیانە و کاریگەرە
بە
سەر
ئابووردا.
کەواتە
سۆسیال
دیموکراسی
،
لەگەڵ
پلاندانانی
سەرمایەداری
و
هەر
چەشنە بەرنامەیەکی تۆتالیتەری
بە
توندی
دژایەتی
دەکات
چونکە
هەردوکیان
لە
بەردەم
چاودێریی
گشتی
بە
سەر
بەرهەمهێنان
و دابەشکردنی
یەکسانی
بەرهەمەکان
تەگەرە
سازدەکەن. جاڕنامەی
ئینتەرناسیۆنال
سۆسیالیست، بانگەشەی
ئەوە
دەکات
کە
سۆشیالیزم
بەدەر
لە
دیموکراسی
بەدی
نایە
و
بە
«سۆسیالیست» ناوبردە کردنی
هەندێ
لەو
وەڵاتانەی
کە
بە
سیستەمی تۆتالیتەری
ئیدارە
دەکرێن،
بە
هەڵە
دەزانێ. سۆسیالیستەکان
بۆ
پێشڤەبردنی دیموکراسیەت
لە
پیشەسازیی و
ئاستەنگ
کردنی بیرۆکراسی،
بەهێز
کردنی یەکیەتییە کرێکارییەکان و بەڕێوەبەرانی کارگەکان
بە
پێویست
دەزانن.
بە
درێژایی
سەدەی
بیستەم
، چ
لە
لایەن
بیردۆزان و چ جەماوەرەوە،
سۆشیالیزم
بە
واتای بەربڵاوی حکوومەتکردن بەسەرخۆدا هاوپێوەند
لەگەڵ
دیموکراسی
لە
قەڵەم
دراوە.
بەڵام
لە
میانەی
ئەم
سەدەوە
تا
هەڵوەشانەوەی سیستەمی کۆمۆنیستی
کە
لە
1989
دەستی
پێکرد،
سۆشیالیزم
و
دیموکراسی
بە
گشتی
وەک
هاودژی
یەکتر
ناوبردە کراون. هۆکاری
سەرەکی
ئەم
گۆڕانە فیکریەش دەگەڕێتەوە
بۆ
هەڵسوکەوتی دیکتاتۆریانەی دەوڵەتانی سۆشیالیستی و تێکەڵبوونی کۆنەپەرستانەی
دەزگە
سیاسیەکانی لیبراڵ ـــ
دیموکراسی
لەگەڵ
ئابووری
سەرمایەداری
لە
وەڵاتانی
سەرمایەدار
.
دیموکراسی
کۆمەڵایەتی
یان
سۆسیال
دیموکراسی
لە
سەرەتای سەدەی
بیستەم
،
لە
لایەن
ئیدوارد برێنختاین، یەکێک
لە
مارکسیە ئەڵمانیەکان
هاتە
ئاراوە. برێنختاین، ڕایگەیاند
کە
پێشبینییەکانی مارکس دەربارەی مەرگی
سەرمایەداری
و دواتر
بەدەسەڵات
گەیشتنی
چینی
کرێکار
ـــ
کە
ئەودەم نوقڵانەیەکی
زانستی
لە
قەڵەم
درابوو ـــ
هەڵە
و نادروستن. دەرکەوتنی
ئەم
ناڕاستییە
بووە
هۆی
سەرهەڵدانی بزاوتێک
کە
بە
ناخی سۆشیالیزمدا بچێتەوە و
بە
کەڵک
وەرگرتن
لە
پەرلەمان
و
شێوازی
ڕیفۆرمخوازانە، وەرچەرخانێک
بە
ڕێبازەکە بێنێت
کە
لەم
ناوەدا
دیموکراسی
کۆمەڵایەتی
،
وەک
ئاستێکی
ناوەنجی
سۆشیالیزم
و لیبرالیزم
پەسند
بکات.
دیموکراسی
کۆمەڵایەتی
، سیاسەتێکی یەکسانخوازانەیە
کە
بڕوایەکی بەهێزی
بە
دەوڵەتی
خۆشگوزەرانی
نوێ
هەیە
و
بە
ئەرکی
سەرشانی
دەوڵەت
دەزانێ
کە
سەرلەنوێ
داراییەکان
دابەش
بکاتەوە. سۆسیال
دیموکراسی
،
بنەما
ئازادیخوازییەکان
لە
بابەت
دیموکراسی
نوێنەرایەتی و
ئابووری
تایبەتی
و
دەوڵەتی
پەسند
دەکات و
سەرنج
دەداتە ڕیفۆرمی
سیاسی
و وەفاداری
خۆیان
بە
ئارمانجی ئەخلاقی عەدالەتی
کۆمەڵایەتی
ڕادەگەیەنن.
بە
باوەڕی
مارکسییەکان،
دیموکراسی
ڕۆژاوا
دیموکراسی
بۆرژوازییە
کە
لە
خزمەت
چینی
سەرمایەداردایە.
ئەوان
پێیان
وایە
کە
باشترین
شێوازی
دیموکراسی
،
دیموکراسی
سۆشیالیستییە
چونکە
لە
خزمەت
زۆرینەی هەرەزۆری ڕەنجدەرانە و بەرژەوەندییەکانیان
بە
باشی
دەپارێزێ و ژێرخانە ئابوورییەکەشی، موڵکداریەتی گشتییە
لە
پێناو
کەرەستەی بەرهەمهێناندا.
بەپێی
ئەم
مەرامە،
لە
سیستەمی سۆشیالیستیدا، عەدالەتی ڕاستەقینەی تاکەکان
بێ
ڕەچاوکردنی
ڕەگەز
و
نەتەوە
و
ئایین
و
زایەند
لە
هەموو
بوارەکان
دابین
دەکرێت.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
سۆسیال کاتۆلیسیزم
Social Catholicism
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
سۆسیال کاتۆلیسیزم
سوسیال کاتولیسیسم
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
سۆسیال کاتۆلیسیزم
بریتیە
لە
بزاوتێکی فیکری
کە
لە
کۆتاییەکانی سەدەی
نۆزدە
دەستی
پێکردووە.
ئەم
ڕێبازە خەباتی
خۆی
بە
دژی
سنعاتیبوون
بە
شێوازی
لیبرالیستی و
هاوڕێ
لەگەڵ
قوتابخانەی تاکگەرایانە هێورتر کردووە. لایەنگرانی
ئەم
ڕێبازە وێڕای بایەخدانان
بە
باوەڕە ئایینیەکانی
خۆیان
،
بە
بنەمای ڕیفۆرمی کۆمەڵایەتیش بڕوایان
هەیە
.
ئەو
کاتۆلیکانەی
کە
خۆیان
بە
سۆسیال دەزانن،
لە
سەدەی نۆزدەوە
بە
دژی
تاکگەرێتی بێسەروبەری کۆمەڵگەی لیبرالی و
ئابووری
لیبرالی
دەست
بەکار
بوون
.
ئەم
بزاوتە خەباتی
خۆی
کێشاوەتە
ناو
کۆمەڵە
کرێکارییەکان و
بە
شێوازی
تیۆریک
درێژە
بە
خەبات
بەدژی تاکگەرێتی و بێباوەڕی دەدات.
سەرچاوە:
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سۆسیۆمەتراسا
شبة سوسیومتري
سەرچاوە:
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
سۆسیۆمەتراسا
Near sociometric
سەرچاوە:
برادۆست (کوردی - کوردی)
سۆسە
توانای
پەی
بردن
و پێشبینیی
خێرا
بێ
شارەزابوون
لە
ڕاستیی
گشت
وردەکارییەکان. کەسێکیش توانای سۆسەی
بەهێز
بێت پێی دەگوترێت «سۆسەوار»بڕوانە «زاراوەسازیی پێوانە»،
لاپەڕە
198.
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
سۆسە
پی
بردن
به
رازی
،
سراغ
کردن
نسیم
،
باد
ملایم
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
سۆسە
سووسە
بای
نەرم
،
سروە
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
سۆسە کردن
سراغ
کردن
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
سۆسە کردن
سۆراخ
کردن
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
سۆسەن
جۆرە گوڵێکی
جوانی
بۆنخوشە
گەلێ
ڕەنگی
هەیە
.
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - فارسی
سۆسەن
سوسن
(
گلی
است
معروف
سفید
و
زرد
و
سرخ
،
سفید
آن
معطر
است
)
14
15
16
17
18
19
20