مرۆڤێکی لە ڕێی دەرکەوە سەرەدەری لە گوزەران بکات. دەرکەوار بە پێوانەی بینەوار، دیتەوار، بیستەوار، چێژەوار... داڕێژراوە. بڕوانە مەسعوود محەمەد، «زاراوەسازیی پێوانە»، لاپەڕە 198.

externalism, لە فەلسەفەی ئاوەزدا دەڵێت بەشێکی واتا و نێوەڕۆکی بیر زادەی دەوروبەرە، هۆکاری دەرەکی - دەرەوەی مرۆڤ - دەبنە بڕیاردەری دروستاندن justification, بەپێچەوانەی نێوەکەتی internalism کە دەڵێت تەنێ هۆکاری ناخەکیی مرۆڤە دەبنە بڕیاردەری دروستاندن. بڕوانە: The Internet Encyclopedia of Philosophy (IEP): https://iep.utm.edu/int-ext/#H5 هەردوو چەمکی دەرەکەتی و نێوەکەتی لە دەرەکی/دەرەکیەتی و نێوەکی/نێوەکیەتی وەرگیراون. لە فەلسەفەی زماندا، «دەرەکەتیی واتا» semantic externalism - پێچەوانەی «نێوەکەتیی واتا»semantic internalism - دەڵێت بەشێک یان سەرلەبەری واتای چەمکێکی مرۆڤ بەکاری دەهێنێت زادەی هۆکاری دەرەوەی مرۆڤەکەیە – دەرەکیییە. لە ڕوانگەی دەرەکەتییەوە دەشێت دوو ئاخێوەر، خاوەن کوتومت هەمان دۆخی هۆشەکی بن لە کاتی ئاخافتنەکەدا،بەڵام مەبەستیان لە ئاخافتنەکەیان جیاواز بێت – لانیکەم دەشێت چەمکەکانیان ژێدەری جیاواز هاوئامێز بکەن. سەرچاوە: ڤیکیپەدیا https://en.wikipedia.org/wiki/Semantic_externalism The Internet Encyclopedia of Philosophy (IEP): https://iep.utm.edu/int-ext/#H5 هەردوو چەمکی دەرەکەتی و نێوەکەتی لە دەرەکی/دەرەکیەتی و نێوەکی/نێوەکیەتی وەرگیراون.

بووکەڵەیەکە بۆ وازی کردن وەک دەستەوانە دەکرێتە دەست.

فێرخوازی ڕشتەی مامۆستایەتی لە زانکۆ.

بە مامۆستایەک دەگوترێت کە ئەزموونی مامۆستایەتی کەمە و لە بەرایی کاریدایە پاش تەواوکردنی ڕشتەی خوێندنی مامۆستایەتی.

بچووککراوەک لاژکە. ئەم ماڵەی دراوسێمان ئاویان لە کانییەکی لاژکەڵە ڕاکێشاوە.

گۆشەی نووکەودەر، گۆشەی بچووکتر لە 180 پلە، گۆشەی ڕووگرد، نووکی گۆشەکە ڕووی لە دەرەوەیە.

گۆشەی نووکەوژوور، گۆشەی گەورەتر لە 180 پلە، گۆشەی ڕووچاڵ، نووکی گۆشەکە ڕووی لە ژوورە.

Intersubjectivity

conventional implicature, «نێوتۆژکە»یەکە دەگەڕێتەوە بۆ شێوازی باوی بەکارهێنانی زمان، نەک بەستێن و بۆچوونی ئاخێوەر. کاتێک دەڵێیت «ئەوە ئاش (خواردن) ـێکی ئینگلیزانە، بەڵام خۆشە» واتایەکی دیکەی هەیە لە تێکستەکەدا نەنووسراو، وشەپۆش نییە، لێ ئەو «بەڵام»ـە لەو دەربڕینەدا - لە گوێرەی بەکارهێنانی باوی زمان - پێمان دەڵێت کە «بەگشتی ئاشی ئینگلیز خۆش نییە». کاتێک دەڵێیت «ئەمەیە پیتزا، تەنانەت ئازادیش دەیخوات»، جگە لەوەی دەڵێت «پیتزایەکی خۆشە»، ئەو «تەنانەت»ـەی دەستەواژەکە پێمان دەڵێت «ئازاد پیتزای لا خۆش نییە، پیتزا ناخوات». ئەمانە نێوتۆژێکن زادەی بەکارهێنانی باوی زمان. سەرچاوە: https://www.polyu.edu.hk/cbs/sjpolit/Classes/CBS3950/TypesDiagnostics

conversational implicature, نێوتۆژکەیەکە: ئاخێوەر لە دەربڕینەکەدا ئاماژەی پێ دەدات بەشێکە لە ماکی دەربڕینەکە، بەڵام بەشدار نییە لە دەربڕینی پاتەوپاتی ڕاستەوخۆ و هەروەها کۆدڕێژ نەکراوە بەو واتا زمانەکییەی لە دەربڕینەکەدا هەیە نموونە، پرسیارێک دەڵێت: «چۆکلادێکت نییە؟» وەڵام: «من شیرینی ناخۆم». بەڵام مەبەستی وەڵامەکە باسێکی دیکەیە: «نا، چۆکلادم نییە». ئەمە نێوتۆژکەی سەربە گفتوگۆیە، گفتوگۆبارە. سەرچاوە: https://doi.org/10.1093/acrefore/9780199384655.013.205

identical, matching, پێکەڵپێک، وەکیەک، وێکچوو. بۆ چەمکی پێکەڵ، «پێکەڵان»-ی تێنەپەڕ و «پێکەڵاندن»-ی تێپەڕ بڕوانە جەلیزادە، «زاراوەسازیی پێوانە»، www.mamosta.net. هاوشێوە و هاوئەندازەبوونی دوو بابەت، بەڵام دەشێت ڕووکاریان جودا بێت. (ئەندازەناسی)

چیلکە (تیرەسا، هێڵی ڕاستی داکشاو - ستوونی) بە تەنیشت یەکەوە دەکێشرێت بۆ ژمارەکانی یەک تا چوار و پاشان هڵێکی لار بەسەر هەر چوار هێڵە ڕاستەکەدا دەکێشرێت بۆ پێنجەم . لە کوردەواریدا «دارژمێر» هەیە بۆ ئەوەی بە دار دێنە ژماردن، وەک ئاژەڵ... بڕوانە «فەرهەنگی خاڵ»

explicative, لێکدەرەوە

بە گیاندارێک دەگوترێت تەنها خاوەنەکی بناسێت. کەسی نەناس نەتوانێت لێی نێزیک بێتەوە.
ئەم وەڵاخە بەرزەیە یەکەناسە! ئەم سەگە یەکەناسە! ..هتد

analysis into units

مێروولەکردن، مووژەڵە، مۆریجانە

implicature, واتای مەیلەو پەنهان لە تێکستدا. مەبەستی شاراوە کە وشە و ڕستەی تێکست ڕاشکاوانە پێشانی نادەن.

sememe equivalence

lexeme equivalence,

sememe, سەمیم - یەکەی واتا کە مۆرفیم morpheme دەیدات.

lexeme, لەکسیم - وشەیەکی فەرهەنگیی خاوەن واتای تایبەت یان چەند وشەیەکی تێکبەستەی وێکڕا واتایەکی تایبەت دەدەن کە هیچ یەک لە پارچەکانی بە تەنێ ئەو واتایە نادەن.

Unit fraction پارژمارێکە «سەربەش»ەکەی (ژمارەی بان کاریتەی دابەشین) هەمیشە 1 ـە و «ژێربەش»کەی (ژمارەی ژێر کاریتەی دابەشین) هەمیشە تامژماری ئایەتییە (ژمارەیەکی تەواو لە یەکەوە بەرەو ژوور)، بۆ نموونە: 1/1, 1/2, 1/3…. کەواتە «پارژماری یەکە» دەکاتەوە «بانوژێری» تامژماری خۆی. ئەنجامی جاراندنی دوو پارژماری یەکە هەمیشە هەر پارژماری یەکەیە:
(1/x) * (1/y) = (1/xy)

ترێی ڕەش یان سووری وردی خۆڕسکە کە لە گوێ چەمدا دەڕوێت.

ئامێری ژماردن