«مستـ. لا.»، «مکـ.» ۱-تووشی نەخۆشی «ئاوی سپی، یا ئاوی ڕەش» بوونی چاو.: بارام چاوی ئاوی سپی هێناوە حەکیم پێی گوتوە دەبێ ڕاوەستێ تا دەگا ئەوجار عەمەلیاتی دەکا. ۲- خڕبوون و ئاو تێدا کۆ بوونەوەی ڕەفیسکەی یەکسم.

(نت.)، (سیم.) یاری منداڵانە کە بۆ خۆخافڵاندن و کەیف لە جێیەکی بەرز (نسبیا) خۆیان فڕی دەنە نزمایی. تێبــ. - ئەم یارییە دۆڕاندن و بردنەوەی تێدانییە. *بازبازانێ، بازدبازدێن، بازبازۆکێ، بازدبازدۆکێ.

«ست.»، «سن.» حاڵی شتێکی لە سەرەوه یا سەرووی هاوچەشنەکانی خۆی بێت.:: ئەو کتێبــ.ە ی بانگینم بۆ بێنه. تێبــ.- له نێوان دوو دەنگی «ن» و «گ» دا، بزوێنەی کوردی هەیه.

«مک.» ١- «ست.» حاڵی میوەیەکی بەهێزی «با» له درە خت بووبێتەوه و کەوتبێته خوار. تێبــ.- ئەو جووره میوەیه پەسەند نییه و لەمیوەیە کی بەد ەست لێکرابێتەوه هەرزانتر دەفرۆشرێ، بۆیه میوە فرۆشان ئەگهر بیانهەوێ بڵێن میوەکەیان هەرزانه هاوار دەکەن: «و رە هەڵیگرەوه بەنرخی باو ەرێنی» ٢- «نت.» هەر مێوەیێکی بەم جووره ل ه دار بووبێتەوه.

«نت.» ئامرازێکە بەهێزی دە ست یا هەر هێزێکی تر بەم لاو لای خۆیدا دەجوڵێندرێ، ئەویش هە وای دەور و پشتی خۆی دەجوڵێنێ و فێنکی دەکا. تێبــ.- ساد ترین جۆری پارچە مقەبایەکە، بە دەست به ڕاست و چەپا د یجووڵێنن، جۆرێکی دیکەی هەیه لە پووشی خورما دەیچنن و دەسکێکی ڕێ دەخەن، بەڵام ئێستا باوەشێنی کارەبایی پەیدا بووه، جاران حەسیر یاشتێکی تری لەم بابەتەیان به میچی خانۆ وه هەڵداوەسی و پە تێکیان تێدەخست کەسێک دەیجووڵاند *«سن.» باڕووشە. پانکه.

1- ری.، فع.» ڕیشەی فیعله له مەسدەری «بەزاندن» بۆ سیفەتی «مضارع» :: دەییبەزێنم، بیبەزێنه. خوا یاڕەببی هەر دەیان دەبەزێنین بۆ کوێ دەچن. 2- «پب.» دەگەڵ ناوێک تەرکیب دەبێ و دەیکاتەوه ئیسمی فاعیل:: لۆتی بەزێنه.

(پب.) دەلکێ بە دوای ناوەوە و ناوێکی تازە بۆ گەلێ لەو یارییانە دروست دەکا کە لە کوردستان باون و پێویستە پتر لە تاکەکەسی تێیاندا یاری بکەن. تۆپە ڕاکردێن، تۆپێن، جگێن، جەغزێن، زەرفێن، فینجانێن، ماتێن، مووشێن، نەردێن، هەلووکێن. * ئانێ. تێبــ.- بە گشتی ئەم پاشبەندە مانایەکی (ئاڵوگۆڕ)ی تێدایە و دەتوانێ بەرامبەری پێشبەندی لاتینی co بێ لە هەندێ وآەی ئینگلیزی و فرەنسیدا وەکوو: تعاون: هاوکاری: cooperation یا تعایش، هاوژیانی: coexistence.

«کنـ.» زۆر ماندوو بوون، زۆر خۆماندوو کردن بە ئیش یا قسە و کاری فیکرییەوە: تا کتێبــ.خانەکەم ڕێکخست ئارەقی ڕەشو شینم دەردا، شاسوار تا مەسەلەکەی جەبری حەل کرد ئارەقی ڕەش و شینی دەردا. «... شیخ سەعیدی سەبیلان چەند ڕۆژێ دوکانی دانەنا، لێمان پرسی ئاغا ! لە کوێ بووی؟ وتی: خێڵێکی جنۆکەی کافر هاتبوون لە دەرەوەی «سابڵاغ» هەڵیا ندابوو، نیازیان خراپ بوو، چوومە گیانیان تا دەفعم کردن ئارەقی ڕەش و شینم دەردا» «بیرەوەری خۆم».

«ستـ.»، «مکـ.» حاڵی گوڵ و ئەستێڵێکی لە زەوی خیسک و سستدا دروست کرابن و ئاو دابدەن.

«بنتـ.» تم: ئاوزەنگی کوت.

«مستـ. متـ.»، «مکـ.». بە ئاوپاش یا هەر ئامرازێکی دیکە، ئاو بە سەربان و حەوشە و ناو ژوور و باخچەوە کردن. *ئاوپاشی، ئاوڕشێن کردن.

«ستـ.»، «مکـ.» حاڵی زەویێکی کە داشتنی ناڕەحەت بێ، بە زەحمەت ئاو بدرێ. ٭دژاو.

«مستـ. متـ.»، «سیمـ.» تمـ: ئاوپڕژێن کردن.

«نا.»، «کعر.» تمـ: ئۆکسیژێن.

«نا.»، «کئێر.» یەکێکە لە عونسورە خۆڕسکاوەکان «شێوە فلز=لافلز» حیسابە، لە تەبیعەتدا زۆرە، هەوا، کە کورەی زەوی گرتۆتە ناو خۆی و گیان لەبەرانی سەر زەوی، بێ ئەو، دەخنکێن۲۱٪ی لەم عونسوڕە تێدایە، گازێکە لە سەرمای ۱۱۸ دەرەجە و ئەوشاری «زغت» پەنجا ئاتمۆسفۆڕدا دەبێتە تراو ڕەنگ و بۆن و تامی نییە و لە هەوا قورسترە.

(نت.) تم: باجگر.

(نت.) کە لەبەر، درز و قەلشتی بچکۆلە کە لە دەرگا و پەنجەرە و دیواراندا (با)ی پێدا بێتە ژوورەوە. هەموو بادەڵێنی ژووورەکەمان ئاخنیوە، ئەو سەرمایە بە کوێدا دێتە ژوور؟

(نت.)، (مک.) تم: بازبازێن.

(نت)، (مک) یاریەکی منداڵانەیە لە کوردەواریدا زیاتر کچۆڵە دەیکەن. تێبــ. - ئەم یارییە بە چەند کەسان دەکرێ، هەریەکەیان سێ یا پێنج پارچە زیخی پان دێنێ و پاش ئەوەی بە (لێک داهێنان) یا (تەڕ و ویشک کردن) دیاری دەکەن کێ لەپێش هەمواندا یاری دەکات، پارچە خیزەکانی دەدەنە دەستی و ئەویش لەسەر بەریدە ستی ڕیزیان دەکا و بەتەکانێکی سووک هەلیانداوێ و خێرا دەستی وەردەچەرخێنێ و هەوڵ دەدا هەموویان بکەونە سەر پشتی د ەستی و لەوانەیە هێندێکیان بکەونە سەر زەوی و هێندێکیش سەر پشتی دەستی، لەم حاڵەتەدا دەبێ بە دوو قامکی گەورە و شادەی ئەوانەی سەر ئەرزی بچنێتەوە، کە ئەم کارەی تەواو کرد ئەوجار ئەوانەی سەر پشتی د ەستی هەلداوێ، ئەگەر هەمووی بەلەپی دەستی گرتنەوە ئەوا بەردێک لادەدا و سەر لەنوێ دەست پێدەکاتەوە تا تێدەکەوێ بەردەکانی ماون دەدا بە یەکی تر.لەم یاریەدا بە سێ جۆر یاریکەر تێدەکەوێ :١)ئەگەر ئەو کاتەی بەردەکانی سەر بەری دەستی هەڵداوێ هیچیان نەکەونە سەر پشتی د ەستی ٢) - ئەگەر ئەو کاتەی خەریکە بەردەکانی کەوتوونەتە سەرزەوی دەچنێتەوە یەکێ لە بەردەکانی سەر پشتی دەستی بکەوێتە خوار ٣) - لەو کاتەدا کە بەردەکانی سەر پشتی دەستی هەڵداوێ بۆ ی نەلوێ هەموان بە لەپی دەست بگرێتەوە. یاری هەر بەم جۆرە دەڕوا تا هەموو بەردەکان لە یاری دەردەچن و لای یاریکەران کۆ دەبنەوە و تەنیا تاقە بەردێک دەمێنێتەوە. لەسە ر شێوەی یاری کردن بە تاقە بەردی دوایی، لە پێشەوە قسە دەکرێ کە هەر وەکوو ئەوانیتر یا بە شێوەی (قامچی) یاری پێدەکەن. کە ئەمەش تەواو بوو ئەو جار دێن حیساب دەکەن کێ هەموو بەردەکانی خۆی نەهێنابێتەوە بەقەد بەردە کەمەکان سزای دەدەن. سزاکانی ئەم یارییە ئەمانەن: پڵاو، ماری کۆنێ، قوزبزن ناوی باڵەندەیەک و سزا و سزایەکی دیکەش ئەوەیە کە ئەو کەسەی سزا دەدا خۆی لەیاری د ەکا (شێوەی ئەم سزایە لە شوێنی خۆیان باس دەکرێ). بۆ دیاری کردنی ئەوەی ( دۆڕاو) دەبێ کام سزا وە ربگرێ بەردەکانی دۆڕاندوویەتی هەر چەندێکی بن لەسەر پشتی دەستی دادەنێن (بە ئانقەست لە شوێنی ئاستەم دادەندرێن) و هە ربەردی بەناوی یەکێک لە سزاکانی یاری دەکرێ، بە بەری دەستی بیانگرێتەوە هەرکامیان کەوتە خوار یا بۆی نەگیرایەوە ئەو سزایەی دەدرێت [باز +3- ئە/ وان، (نت) کەسێکی لە بارەگای پاتشا و ئەمیر و گەورە پیاوانی قەدیمیدا خزمەتی (باز) ی دەکرد ولە وەختی ڕاوا دەچوون و بازی دەدا دەست پاتشا و... بۆ تێبــ.ەردان یا بەفەرمانی ئەوخۆی تێبــ.ەردەدا «...، بازەکە بازەوانێکی هەبووە، بازەوانەکە دەستکێشێکی قایشی لەدەست ئەکرد...» (سجادی، کوردەواری -155) * فوشچی.

(نت)، (مک) چڵە گیایەکی درێژی ئەستووریا چەند چڵە گیای پێکەوەیە، کە لە ناوەڕاستی (باقە) ی د ەهاڵێنن و گرێی دەدەن - ئەوەی باقەی پێ د ەبەستن. *(سن.) باقە بەس.

«نت.»، «سیم.» تم: باگردان.