(مست. لا.) ڕەپ بوونی ئاڵەتی نێرینەیی ئینسان و یەکسم. لێی ئیڕەق ببوو. * یەرق بوون.

(مست. لا.)، (کعر.) لە ئیمتحانا لە یەک یا چەند دەرس دەرنەچوون و ناچار بە ئیمتحان دانەوەیان بوون.

(بنت.)،(مک.) تم: ئێستە. تێبــ.- وای بۆ دەچم کە کەرتی دووەمی ئەم وشەیە قۆناغێکی تری وشەی ئاوێستایی (نوو) بێ کە لە لەهجەی باکووریدا (نها) و لە مەڵبەندی ڕەواندزێ (هەنووکە) و لە پەهلەویدا (نوون)ە و لە فارسی ئیمڕۆدا بۆتە (کنوون) و (ئەکنوون).

(ست.) ئینسانی لەبەر دڵان، کەسێکی شکڵ و شێوە یا جووڵانەوە و ئاکاری لە بەر چاوانی نەخا. * ڕەزاسووک، ڕەزا شیرن، خوێن شیرن (شیرین).

(نت.) ١- پاشماوەی مردووی نێژراو کە ڕزیبێ و مشتێ ئێسقانی نیوەڕزیوی مابێتەوە. ئەوە تۆ دەڵەی چی بە خوا ئێسک و پڕووسکیشی نەماوە. ٢- هەموو ئەو ئێسقانەی پاش خواردنی گۆشتی مریشک و باڵندەی تر دەمێنێتەوە. ئەگەر مریشکتان نەخواردووە ئەی ئەم ئێسک و پڕووسکانی چن؟

«مستـ. لا.»، «مکـ.» ترس ڕێ نیشتن، زەندەق چوون، ترسانی زۆر.: سێڵاوێکی وایە پیاو ئەترەشی دەچێ. تێبــ.ینی: ئەوەندەی بیسترابێ، هەر بۆ ترسان لە ئاو، ئاگر، جێگای بەسام «ئەشکەوت،....» دەکار دەکرێ.

«کنـ.» ۱- لەم لاولا و بە دەردی سەری، بژیوی خۆ پەیدا کردن. «... تا مێردەکەشم نەگیرابوو هەر باشتر بوو، ئەحمەد و مەحموودێکی بۆ ئەکردین...» «_: ژان_۱۹۲» ۲- پەل کوتان بۆ هەموو لایەک، لە هەموو دەرگایەک دان، هەڵپە هەڵپ کردن «بۆ هەر مەبەستێ بێ» ۳- بە فێڵ و درۆ و دەلەسە کاری خۆ مەیسەل کردن.

«نتـ.»، «سیمـ.» فەسڵی لافاوی بەهاران. تێبــ.ینی: دوو هۆی هەیە کە ئەو فەسڵەیان وا ناو ناوە، یەکەم چونکوو دەکەوێتە وەختێ کە داری ئەرخەوان گوڵ دەکا، دووەمیش لەبەر ئەوەی کە ئاوی ڕووباران سوور دەبێ و شێوەی ڕەنگی ئەرخەوان دەدا.

«مستـ. متـ.»، «باڵەکایەتی» تەجرەبە کردن، تاقی کردنەوە. «... بێ ئەوەی بم ئەزمووی، چۆن دەڵێی بە کار نایەی؟»

«سـ.» ۱- هەر جسمێکی «بعد» ی سێیەمی هەبێ//تەنک، باریک: ئەم چنارە هێندە ئەستوورە باوەشی تێ وەرنایە. ئەم دزوە ئەستوورە بە کونی دەرزییەکەوە ناچێ، کتێبــ.ێکی ئەستووری پێ بوو، تەختەکەی هێنابووی زۆر ئەستوور بوو. ۲- «مجـ.» زۆر، گەورە: حەمە قددۆی مۆسڵێ دەوڵەمەندێکی ئەستوور بوو، لە پێنجوین بەفرێکی ئەستوور باریوە، ئەو ساڵە سێڵاوێکی ئەستوور لە مەهابادێ هات. «... ڕووی کردە کۆڵانی سێهەم، لەوێ تەماشای کرد دووکەڵێکی ئەستوور بە هەوادا دەچێ» «قزڵجی: پێکەنین- ۱۸». تێبــ.ینی: ژابا ئاوێستایی ئەم وشەی بە «ستەبرە» نووسیوە «تمـ: ژابا- ۹» و مووبەد ئازەر گوشەسب لە «بخشی از فرهنگ اوستا و تطبیق آن با فارسی و کردی» دا «ل- ٦٦» بە «ستەئۆرە» ی دەزانێ.

«مستـ. لا.» ۱- ئاوسان و هەڵمسانی لەش یا ئەندامێکی لەشی ئادەمیزاد و هەندێ گیاندارانی تر، لە ئەنجامی نەخۆشی دەروونی و کوان و ئەو جۆرە شتانەدا: جیرانەکەمان زۆر نەخۆش بوو ئەمڕۆ ئەستووریش بووە، ئەو ساڵە نەخۆشیی ماڵات داکەوتبوو هەر مەڕ بوو ئەستوور دەبوو و بە لادا دەهات. تێبــ.ینی: لە کوردەواریدا وا بڵاوە کە ئەگەر لەبەر چاوی یەکێکی چڵێس و نەوسن شتێ بخۆن و بەشی نەدەن ئەستوور دەبێ. ۲- «کنـ.» قەڵەو بوونی ئادەمیزاد: تەماشای! دەتکوت شەمی شایی بایییە، چۆن ئەستوور بووە.

«نتـ.» ۱- ڕیسی ئەستوور «لۆکە، خوری،...» کە بۆ شتی هەڕەمە «گوریس، تووربێن...» بڕیسرێ و گوێ نەدرێتە سافی و بێ گرێ و گۆڵی: کچم تۆ جارێ نازانی هەر ئەستووران بڕێسە تا فێر دەبی. //باریکان. ۲- «مجـ.» قسە و کاری ناڕێک و ناپوخت و بێ ڕێ و جێ.: ئەم کابرایە ملی لێناوە ئەستووران دەڕێسێ خۆشی نازانێ دەڵێ چی.

«نتـ.» ۱- دووری دوو ڕووی گەورە و پانی هەموو جسمێک لە یەکتر «بچووکترین- بعد- لە نێوان دووڕووی جسمێکی پتەو». ۲- محیتی هەموو جیسمێکی ئەستوانەیی «دار، کۆڵەکە، لوولە...» ۳- ئەو شوێنەی کە شوێنەکانی تری جیسمێک لە چاویا باریکتر یا تەنکتر بن: ئەستوورایی ئەم کتێبــ.ە ۱۲سانتیمەترە، بە ئەستوورایی باوەشێک، کونی ئەسپەرە دەبێ لە قەدەر ئەستوورایی دەسکی پێمەڕە بێ.

«نتـ.» جۆرە نانێکی ئەستوورە. «بە گیان و دڵ لە ڕەببی خۆت دەخوازی» «زگت پڕ بێ لە ئەستوور و پیازی» «مەل: گمـ- ۳۰»

«نتـ.» تمـ: ئەستوورک.

«نتـ.» ۱- ئەستوورایی موتڵەق. تێبــ.ینی: جیاوازی ئەم وشەیە دەگەڵ «ئەستوورایی» لەوەیدایە کە ئەمەیان «مطلق» ە و ئەوەیان «معیین و محدود»، ۲- نەخۆشییەکە «وەکوو لە کوردەواریدا مەشهوور بوو، بەڵام لە ڕاستیدا نەتیجەی هەندێ نەخۆشیی دەروونییە دیاری دەدا» تمـ: ئەستوور بوون.

«نا.» ۱- دارێکی ڕاست و ئەستوورە وەبەر میچی خانوو دەدرێ ٭ستوون، کۆڵەکە، هەستوون، هەسوون. ۲- دارێکی ڕاست «یا حەیزەران» ە وەبەر خێوەت و ڕەشماڵ دەدرێ ٭ئەستوندەک، چەڵاگ/۲، تیرەگ، دیرەک.

«نتـ.» کەوانەیێکی ڕەنگاوڕەنگە «سوور، نارنجی، زەرد، سەوز، عابی، خمی، بنەوش» و کاتێ تیشکی ڕۆژ لە دڵۆپەی باران دەدا و دەشکێتەوە، لە ئاسمان پەیدا دەبێ «تمـ: گمـ. فەرهەنگی مەهاباد- ۴۰» ٭ «کیـ.» پرچی ئایشە و فاتمان، پەلکە زێڕینە، کۆلکە زێڕینە، «بکـ.» کەسکە سۆر. هەسارە زێڕینە، «جنو.» زەڕینە و سیمینە، دێت و کوڕ.

«نتـ.» ۱- دوو پارچەن لە دەزگای ئاگر کردنەوە. ۲- «کنـ.» حاڵی دوو کەس کە پێکەوە هەڵ نەکەن و کۆبوونەوەیان ببێتە مایەی ئاژاوە: ئەم منداڵانە هەر دەڵێی ئەستێ و پووشوون، هەمیشە شەڕیانە. ٭کێردو پەنیر، مشک و پشیلە.

«نتـ.» شیشێکی ئاسنە۲۰/۳۰سانتیمەتر درێژە سەرێکی پان کراوەتەوە، سەرەکەی دیکەشی یان وەکوو قوڵاپ و قەڵانگ وایە، یان دەسکێکی داری ڕێ دەخرێ. بۆ کاروباری ئاشپەزخانە و چێشت لێنان و نان کردن بەکاردێت. ئەستێوولکی تەندوور: «نتـ.» شکڵی هەر وەک ئەستێووڵک وایە، درێژترە و نانی پێ لە تەندوور دەکەنەوە، ئەگەر نانیش لەخۆیەوە کەوتە ناو تەنوورەوە، بە سەرە قولاپ دارەکەی دەری دێننەوە و ئاگری تەندووریشی پێ خۆش دەکەن تێبــ.ینی: کەرتی دووهەمی ئەم وشەیە «ووڵ» هەروەکوو نیشان دراوە بە لای منەوە لە مەسدەری «تێ ووڵین» کە ئێستا مانای «تێ گوشین» دەدا، وەرگیراوە، وا تێدەگەم کە «تێ ووڵین» شێوەیێکی کۆنتری «تێ گیران، تێ وەردان» بێ و ئەم ئامرازە لە پێشدا هەر بۆ تەندوور و نان کردن بووە لە پاشان چۆتە ئاشپەزخانە. سەرەڕای ئەوەش ڕێی دەچێتێ ئەم وشەیە لە «ئەستێ» و «ئووڵک» پێکهاتبێ کە بەشی دووهەمیان پاشبەندی بچووک کردنەوە بێت، لەم حاڵەتەدا هس.: «هەستی» لە لەهجەی باکووریدا و «ئەست» لە ئاوێستاییدا بە مانای ئێسقان.