تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بەرەڵلابوون
«مست. لا.» 1- هاتنەدەر و ڕزگار بوونی کەسێ یا گیاندارێ له بەند و داوێکی گە ڕان و هاتوچۆی لێ بەستبێتەوه. ڕزگار بوون له بەندیخانه و دیلی:: ئەوه سێ ڕۆژه گووروون بەرەڵڵا بووه کوڕینه ئێستره زەرد بەرەڵڵا بووه بزانن نایگرنەوه. 2_ حاڵەتی بێ بەند و باری و گوێ نەدانه هیچ له کەسێکدا:: کابرایەکی بەرەڵڵا بوو.
بەزاوابوون
«مست. لا.» 1- ئەنجام دانی کاری ژن و مێردایەتی له لایە ن کەسێکەوه که تازه ژنی بۆ گوێزرابێتەوه، تێبــ.ینی: زیاتر مەبەست لابردنی کچێنی «بووک» ه له لایان زاواوه که له زۆر کۆ مەڵگایاندا گرینگی تایبە تی هەیه و بە مایەی ڕووسووری «بووک» دادەنرێ:: هێشتا به زاوا نەبووه 2- «مج.» ژن هێنان:: یاخوا به زاوا بی «یاخوا ژن بێنی»
بەستووکه
[[به‌ستوو+ كه «ئم: بچووكی ] ]
«نت.» تم، بەستوو. تێبــ. - وەکوو دوکتۆر معین دەڵێ «تم: معین، فەرهەنگ ج1، ل ـ 531» له لەهجەی تەفریشی دا «بەستووله» دەڵێن.
بەسەراچوون
«مست.، لا.»، «سیم.» تم: به سەردا چوون.
بەسەرداچوون
«مست. لا.»، «مک.» گەیشتنه لای کۆمەڵه خەڵکێک که خەریکی کارێک بن.::ئێمه به سەردا چووین نانیان دەخوارد. به سەردا نەچووباین به خەنجە ران یەکتریان پارچه پارچه دەکرد * «سیم.» به سەرا چوون.
بەسەرچوون
«مست.لا..» 1- تێپەڕین و ڕابواردنی وەخت، دەم، وەعده و کات. «وەڕ ەق ڕێزان خەزان کە وته ڕەزان، وەزعی چەمەن گۆڕا» بەسەرچوو فەسڵی گوڵگەشت و تەماشای باغ و سەحرام کەم» «کۆڕ: وەفایی، ل-73» 2- سەهوو کردن له قسەو حیساب و....،...دا سەردابڕین...
بەش چوونەوه سە ربەشان
«کن.» به کەسێک دەگوترێ: «ڕەببی بەشت بچێتەوه سەربەشان» به نیازی ئەوەی ئەو کەسه کەسێکی نزیکی بمرێ و ببێته میراتگری و هێشتا میراتەکە بەش نەکرابێ خۆشی بمرێ و بەشەکەی ئەو بەسەر میراتگرەکانی پێشوودا بەش کرێتەوه.
بەشوودان
«مست. مت.»، «کعر.، سن.» ١-ژن یا کچێ له پیاوێک مارەکردن. 2- هەڵخەڵەتاندن و تووشی بەڵاکردنی کەسێ.
بەفره ڵووکه
[[به‌فر/1+ ئه‌ڵ/١+ئووکه]]
«نت.» تم: بەفرە ژیلکه.
بەقوونداخستن
[[به/12+قوون+دا خستن]]
«مست. مت.»، «مک.» وەدواخستن. وەدرەنگی خستن. کەم تەرخەمی کردن لە جێ بە جێ کردنی کاران .
بەقین داچوون
«مست.، لا.»، «مک.» ڕق هەڵستان له کەسێ یا کەسانێ و پێ داگرتن لەسەر ئەم ڕقه و خۆ دوور گرتن له ئاشت بوونەوه.:: لێمان به قیندا چووه و سێ ڕۆژه چووەته ماڵی خاڵی و نایەتەوه.* «سیم.» بەقینا کەوتن. «مک.» به قیندا کەوتن. بەڕق دا چوون. بەڕق دا کەوتن. تێبــ.ینی: لەم مەسد رەدا وشەی «قین» هەر «کین» ی پەهلەوییه که دەنگی «ک» تێیدا له پاش بڵاو بوونەوەی ئیسلامە تی گۆڕاوه و بۆته «ق».
بەل بوون
[[به‌ل/3+ بوون «فع.» ]]
«مست. لا.»، «هل.» هەڵتۆقین و دەرپەڕینی شتێکی وەکوو لووله، له دیوی دەرەوه و گوشاد و فرەوان بوونەوەی لەناوەوه.::ئەوه ئەو تفەنگه بەچی وا بەل بووه.
بەندبوون
[[2-به‌/1-به‌ند+بوون]]
«مست، لا» «مک.» مانەوه له شوێنێک، گیربوون، وێستان. سەعاتێکم لەسەر بەندبن با لە سەر شێرکۆ بەند نەبین. هەرچی د کەین خوێنی بەند نابێ.
بەهەشتی ڕووی زەمین
1- «کن» تم: بە هەشت /2. 2- هێندێ جێگای د ەستکردی ئادەمیزاد کە خۆیان ناوی بەهەشتیان لێناوه تێبــ.ینی: دەسا ڵاتدارانی پێشوو باسی بەهەشتیان بیستووه، هێندێکیان که لافی خودایەتییان لێداوه بۆ بەربەرەکانی دەگەڵ بەهەشتی خوا و هێندێکیشیان بۆ کەیف و ڕابواردنی خۆیان ئیلهامیان لەو قسه وەرگرتوەه و لاسایان کردۆتەوه و جێگایەکی خۆش و ڕازاوەیان دروست کردووه و ناویان ناوه بەهەشت::بەهەشتی شەدداد.
بەڕووله خۆره
[[ به ڕووڵه /2+ خۆر «خواردن» + 5-ئه/1]]
«نت.»، «مک.» کونی شیلەپه که «بەرووله /2» ی تێدەخرێ بۆ ئەوەی له باسکیشی توندکا.
بەڕووڵه
[[ به‌ڕوو+ له «ئم: بچووكی» ]، ]
«نت.»، «مک.» 1- خەیار و ترۆزی که له حاڵەتی «فیسکەیی» دەرچووبن و بۆ خواردن دەس بدەن بەڵام زۆر گەوره نەبووبن. 2- سینگێکی بچکۆلانەیه له شێوه و ئەندازەی بەڕوو دەخرێته کونی «شیلەپه» ی «هەو جاڕ» ەوه تا له شوێن خۆی ڕابوەستێ و نەهێڵێ له باسکێش بێتە دەرێ* گایینجه.
بەڕۆژووبوون
«مست. لا.» گرتنی ڕۆژوو بەو جوورەی ئیسلامەتی ڕێ و شوێنی بۆ دیاری کردووه.
بەڕێ بوون
«مست. لا.» ڕۆیشتن بۆ جێگایەک.کەوتنه ڕێگا:: بەیانی زوو بەڕێ بووین دە مەدەمی ئێوارێ گە ییشتنه جێ.* وەڕێ کەوتن.
بەڕێ چوون
1- «نت.» هەموو ئەو شتانەی بۆ ژیانی کەسێک پێویسته.:: ئەم بەسته زمانه خۆ کەسی نییه، کێ - بە ڕێ چوونی دەدا. 2- «مج.» ژیان:: جا ئەگە هیچ کارێک ناکا ئەدی بەچی بەرێێ دەچێ «دەژی»
بەگژداچوون
«مست. مت.» «مک.» پەلاماردانی کەسێک لە لایەن یەکێکی ترەوه بە نیازی شەڕ و خراپه. «هس.: به گژداهاتن». * «مک.» دەگژڕاچوون.