سازکردن و بڵاوکردنەوەی بەندو باوی دژی کەسێ یا کەسانێ.

(مست. لا.)، (مک.) ١- تووشی کەسێک بوون. لەسەری کووچەی خۆیان دە بارام هەڵەنگووتم. ٢- دە شتێک هەڵەنگووتن (تم: هەڵەنگووتن). لاقی دە بەردیک هەڵەنگووت هەر چابوو ملی نەشکا، ئەوە دەچی هەڵەنگووتووی؟، دارێک لەوێ بوو تێی هەڵەنگووتم.

(مست. لا.)،(مک.) ١- تووشی یەکتر هاتنی دوو یا چەند کەس و دەستە و لەشکر.

«مستـ. متـ.» ١- کەڵەکە کردنی شت بەسەر یەکا، قەڵا پەچن کردن «هبید.» ٢- پڕ کردنی دەفر یا هەر چێکی وەکوو دەفر بێ لە ژێرڕا بۆ سەرەوە. // تێ ئاخنین.

«مستـ.، متـ.» لێک جیاکردنەوەی دوو یا چەند شت. تێبــ. ـ ئەم مەسدەرە بە تایبەتی بۆ بەش کردنی مەڕ و بزن،... کە ئی دوو شەریکان بێ و بیانەوێ جودا ببنەوه، یا بۆ جیاکردنەوەی «بەرخ» و «کار» ی ساوا لە دایکیان بە کاردێت.

«مست. مت.» تم: بواردن.

«مست. مت.» 1- بە رزکردنەوەی شتێ لە شوێنی خۆی. «دار هەڵبڕه سەی دز دیاره» ::وا خەریکی خوێندنەوه بوو هەر سەری هەڵنەد ەبڕی، چاوی هەڵبڕی پڕ بوو لەفرمێسک. 2- دوور خستنەوەی گیاندارێک لەشوێنێ و د ەر کردنی به زۆر و ناچارکردنی بەڕاکردن به جۆرێ تا ماوەیەک وا تێ بگا ئەو کەسە یا ئەو شتەی بۆته هۆی ئەم حاڵەی هەر به دواوەوەیەتی .:: سەگان کابرایان هەڵبڕی. به بەردان هەڵیان بڕی تا له ئاوایی دەریان کرد. 3- لەت کردنی شتێک «گوریس، تەل، تەناف،...،...» به ئامرازێکی بڕنده، به جۆرێ که له لای خوارەوه هێز بدرێتە ئامرازەکه بۆ لای سەرەوه.:: چوو بوو تە لی کارەبا هەڵبڕێ گرتبووی و کردبووی به خەڵووز.

«مست. مت.» 1- جودا کردنەوەی هەندێ شت لەناو کۆمەڵێ هاوجسنی خۆی. «عا.» انتقا.:: خۆت کیلۆیەک ترێی چاکم بۆ هەڵبژێره. 2- «تت.» دیاری کردنی نوێنەری کۆمەڵێ خەڵک بۆ کۆڕ و ئەنجومەنان:: هەڵبژاردنی نوێنەر بۆ پەرلەمان مافی میللەته، «عا.» انتخاب.

1- شتێ که لەناو کۆمەلێ هاوجسنی خۆی جیا کرابێتەوه. 2- کەسێکی که بۆ کار و مەبەستێ ئینتخاب کرابێ. «بەڵام ئەی هەڵبژاردەی خۆم + ئەم ڕێگایەم گرتووه و ئەگرم»، «دلێر، ئاگر، ل- 72» .

«مست.مت.» 1- شتێک یا کەسێک له خوارەوه ڕا بۆ لای سەرەوه و هەڵاویشتن و جوڵاندن:: منداڵەکه هێنده هەڵ مەبەزێنه با ئازاری نەگا. 2- «مج.» تەشقەڵە پێ کردن. کارەسات بەسەر هێنان.

«مست. لا.» خۆ هەڵاویشتن به تەکانەوه، له ژێر ڕا بۆ سەرەوه:: هێنده هەڵ مەبەزه. ئەوە چیته هەر هەڵدەبەزی. تێبــ.ینی: ئەم مەسدەره زیاتر له حاڵەتی «نەفی» دا. بەکاردێت و بۆ حاڵەتی «ئیجاب» هەڵبەزهەڵبەزکردن یا هەڵبەزینەوەمان هەیە.

«مست. لا» 1- بەرز کردنەوەی دیوارۆکه یا هەر شتێکی تری لەم بابەته بۆ هێندێ مەبەستان. گۆڕیچکەیان به بەرد و قسڵ هەڵبەست. ئەم «بەند» ه به هەرەوەزی چەند «دێ» هەڵبەستراوه، ئاخۆرەکەیان باش هەڵبەستووه. 2- پێچانی سەر و چاو یا دەم و لووت لەبەر نەخۆشی «هەڵامات، ددان ئێشه و...هتد.» یا بۆ نەناسراوه:؛ وەختی نووستن پیوازێک بخۆ و دەم و لووتت هەڵبەسته تا بەیانی عەلەمت لێ دەبڕێ. ددانم کیسی کردووه بۆیه سەر و چاوم هەڵبەستووه.3- ڕێکخستن و دروست کردنی قسەو دەنگ و باسی ناڕاست::ئەم بەند و باوه هەمووی درۆیه و هەڵبەستراوه. خوا پێم نەگرێ ئەم قسەیه بێ تۆ هەڵت بەستووه. 4- چنینەوەی بنی ڕیشووی دەسەسڕ و مشکی و ئەو جۆره شتانه به دەرزی و قولاپ پاش بادانی ڕێشوەکه.

(مست. لا.) لە ڕێ ڕۆیشتنا تووشی بەرد یا هەر جوورە کۆسپێکی تر بوون، کە پێش بە خێرایی لاق بگرێ و لای ژوورەوەی لەش هەر لەسەر خێرایی خۆی بمێنێتەوە و بەو بۆنەیەوە سەرەنگرێ بوون. چاوتان لەبەر پێی خۆتان بێ با هەڵنەنگوون (نەئەنگوون)، وەیسە دوێنێ زۆر خراپ هەڵەنگووت، یاخوا ئەو جارە هەڵبنگوێ و لە ئەژنۆ بەرەژێری ورد و خاش بێ. ٢- (مج.) آ) تووشی بەڵا بوون، خراپە بەسەرهاتن، گیر و گرفت بۆ پەیدا بوون. ب) لە کاراندا بە سەهو چوون، لە قسەدا بەسەرچوون.

(ست.) حاڵی وڵاغێکی بار قبووڵ کا یا وەختی ئەوەی هاتبێ باری لێ بنێن. ٢- (مج.) کەسێکی ناڕەحەتی و زەحمەتی بۆ قبووڵ بکرێ، دە ناڕەحەتیدا هەڵ بکا.// بارنەبەر.

(مست. لا.) ١- تم: باربردن. ٢- (مج.) توانابوونی کەسێک بۆ جێبەجێ کردن و ڕاپەڕاندنی فەرمانێک و کارێک. ئەم بارە قورسە چۆن بەو منداڵە بەستەزمانە هەڵدەگیرێ (ئەم ئیشە گرانە چۆن بەو منداڵە دەکرێ).

«مست.، لا»، تم: باهاتن.:: بایەکی تووند هەڵیکرد و سەیرانەکەی لێ تێک داین.

مست. مت.»، «کن.» باسی چاکەی کەسێ کردن، پەسن دان، تاریف کردنی.

«نفا.» کەسێکه لەو کان و جێگایانەی خڕکه بەرد دەگەڵ گڵ و خۆڵ تێکەڵه، به کرێ بۆ خەڵکی، یا بۆ خۆی هەڵدەکەنێ و دەیفرۆشێ.* بەڕد هەڵقەن.

«نت.»، «مک.» پارچەیەک قوماشی چوار گۆشەیه زیاتر له خامی شین یا سپی دروست دە کرێ و کابان و بێری کاتی ئیش و کاری ناو ماڵ و مە ڕ دۆشین و... به پێش خۆیانەوه د ەگرن و لەناو قەدیانی گرێ دەد ن بۆ ئەوەی جلکیان پیس نەبێ. «بەرهەڵبێنە و بەر هەلبێنه، بەرەڵبێنەی خام هەلاوه، هەر د ەڕۆی و دەکراوه...»، «کابانی گەوره ماڵان له خۆی دا بەرهە ڵبێنه،» «فولکلۆر» : * «هل» بەرامپیل، بەراپێچ. «شاروێران» بەربێنکه.

«نت.»، «تت.» هەر جۆره مانعێکی ماددی یا مەعنە وی که لەپێش جێ بەجێ بوونیا ئەنجام دانی کارێک و ڕاپەڕاندنی مەسەلەیەک و لابەلا کردنی کێشەیێ، دروست دەبێ یا دروست دەکرێت،:: ئیمپریالیزم بەرهەڵستی گە شەکردنی ئابووری وڵاته پچکۆلەکانه.

«حمس» ئەنجامی کارێکی «بەرهەڵست» دەیکا، پێشگرتن بە جێ بەجێ بوون و ڕاپەراندنی کار و کێشه و مەسەلەیەک.

«نت.» «مک.» دێوارێکه لە پێش دیوارێکی دیکه که شکست بێ و هاتبێته ئە وەی بڕووخێ - دروستی دەکە ن تا ڕایبگرێ هەتا ئەو دەمەی دیواره کۆنەکه سەرلەنوێ دروست دەکەنەوه یا چاکی دەکەنەوە.