هەموو ئەو کەسانەی پەیڕەوی دینێک بن.:: موسڵمان برای دینی یەکترین.

«کنـ.» کردنی کارێ کە کەڵکی نەبێ.

«نت.ست.»، «هل.» 1- هەر کەسێکی بنەچەکەی عیسایی و خۆی موسڵمان بووبێ. 2-ناوی عەشیرەتێکی کورده له پارێزگەی هەولێری کوردستانی عێڕاق مەڵبەندی ئۆتۆنۆمی «حوکمی زاتی» .

«کن.» ئافرەتی ڕوو هەڵماڵراو کە بە هیچ بارێک لەبار نەکەوێ. هس.: «لو.» بەله = چیلکه.

(کن.) وەک هیچی لێ ڕوونەدابێ و هیچی بەسەر نەهاتبێ تەمبێ گرتوو نەبوووە.

ست.» تم: بەدچاره.

«مست. مت.» چاوەدێری کەسێک یا شتێک کردن.:: بەدیارەوە دانیشتن مەبادا کارێکی هەبێ. ئەوه بەدیار مەوه دانیشتووی کەچی؟

«نفا.» تمـ: ئازادیخواز.

«نفا.» ئەو کەسەی ئازادی دەوێ، ئەوەی بۆ ئازادی وڵات یا میللەت یا بیروباوەڕی «ئازادی گشتی» خەبات دەکا: ئازادیخوازان لە پێناو ئازادی نەتەوەی کوردا بە گژ ئیمپڕیالێزم و نۆکەرەکانیدا دەچن.

١- «ستـ.» هەر کار و کردەوە و شتێکی پێوەندی بە ئازادیخوازییەوە هەبێ: خەباتی ئازادیخوازانەی میللەتان، مەقالەی ئازادیخوازانەکانی ڕۆژنامەی «نوور» بزووتنەوەی ئازادیخوازانەی نەتەوەی کورد. ٢-[ ئازادیخواز + ئانە]، «بنتـ.» وەکوو ئازادیخوازان، بە شێوەی ئەو کەسانەی ئازادییان دەوێ: ئازادیخوازانە بیر لە مەسەلەکە بکەوە. تێبــ.: ئەم وشەیە ئەگەر «سفەت» بێ لە وشەی «ئازادیخوازی» وەردەگیرێ و لە جوملەدا پاش ناو دێت و لە ئەسڵا دەبێتە «ئازادیخوازیانە» بەڵام دەنگی «ی» ەکە لەبەر قورسی دەکەوێ. بەڵام ئەگەر «بەند = قید» بێ لە وشەی «ئازادیخواز» دادەتاشرێ و هەمیشە پێش ناو دەکەوێ.

«حمسـ.» خەبات کردن لە پێناو سەربەستیدا، لایەنی ئازادی گرتن.

(نا.) ١- داوا. ئیددیعای گەورەیی. ئیددیعای مەزنایەتی مەنگوڕان کێشە و هەرایەکی دروست کرد نەبێتەوە. ٢- بە نابەجێ خۆ بە شتێک زانین. فیشاڵ.

(مست. لا.) ١- داوا کردن. ٢- ویستن یا ویستنەوەی شتێک لە کەسێک. ٣- بە نووسین یا بە قسە، لە دادگا داوای شتێ (قەرز، نەفەقە، خوێن...) لە کەسێ کردن. بچۆ لای قازی ئیددیعای نەفەقەی خۆت و منداڵەکەت بکە.

(ستت. مبهەم) تم: ئیتر. ((... بە دەستێکی خەنجەری دەبانە، بە ئیدیکەی کێردووکە.)) (تحفە: ج٢- ١٨٥). کاغەێکی دیکەشم بۆ نووسی.

«نا. سـ.» ئەو کەسەی دەستی «۲- ئەدەب» ی هەبێ، شارەزای نووسین و شێعر دانان بێ: کتێبــ.ی «ئەنجمەنی ئەدیبانی کورد» لە ئەستەمبووڵ چاپ کراوە. پیرەمێرد ئەدیبێکی گەورەی کورد بوو. تێبــ.ینی: ئەم وشەیە ئەگەر لە پێش «ناو» ە و بێ «ناو» ە و ئەگەر بە دوای «ناو» یشدا هات، ئەوا سفەتە.: ئەدیبێکی کورد. کوردێکی ئەدیب.

«ئمـ.»، «مکـ.» ۱- لە وەڵامی پرسیارێکا بە ڕاست زانینی قسەی پرسیارکەرەکە دەگەیێنێ.: باش خەوتن؟- ئەدی. ئەرێ منداڵەکان چوونە مەکتەب؟- ئەدی، چەند لەمێژە. ۲- ڕستەی پرسیاری تێکەڵ بە سەرسوڕمانی پێ دەست پێدەکرێ و ئەم مەبەستانە دەگەیێنێ: کەوایە، کەوابوو، ئەگەر بەم جۆرە بێ، مەگەر.: ئەدی ئەوە بۆ کوێ دەچن. ئەدی تۆ نەتگوت نانت خواردووە. ئەدی لەکنە خۆی دوێنێ دەڕۆییشتن. ئەدی نەدەبوو لەسەری ڕاوەستن تا دێتە دەر. «ئەدی چ بکەم لە ڕووی دنیایە؟» «تحفە: جـ۲- ۲۵۸». ٭ «سیمـ.» ئەی، ئەیی. هس.: بەدی کردن، وەدی هاتن تێبــ.ینی: ئەگەر دەنگی «د» ە کە بگیرێ «تەشدید بکرێ» و دەنگی «ی» ش تۆزێ زیاد لە پێویست درێژ بکرێتەوە، نیشانەی گاڵتە پێکردنە. ئەدی چۆن- «شر.» ۱- لە حاڵێکا یەکێک ڕای لە قسەی کەسێک نەبێ و بەو جۆرە دە مەسەلەیکە نەگا کە ئەو کەسە باسی دەکا، بە ڕاوێژی پرسیار بە «مخالف» ەکە دەگوترێ و مانای ئەوەیە: ئەگەر ئەو مەسەلەیە یە ئەو قسەیە وا نییە کە من دەیڵێم، بە ڕای ئێوە چۆنە. ۲- کاتێک کەسێ کارێکی سەرەڕای ئەوەی کۆسپیشی لە سەر ڕێ بووە یا هەیە ئەنجام داوە یا دەدا دەکوترێ، جا یا بە تەنیا و بە شێوەی پرسیار یا لە سەرەتای ڕستەیێکی پرسیاریدا.: بەفرێکی زۆر باریوە هەموو ڕێگای گرتووە؟- ئەدی چۆن دەچن؟. ئەدی نا_ «شر.» بۆ داوای ڕای موافق لە کەسێ دەگوترێ: ئەو هاوینەی دادێ شێرکۆ دەچێتە ماڵی خاڵی، ئەدی نا؟

(نت.)، (مک.) تم: ئەمیکە.

«نا.» تمـ: ئەژدەها.

(ست.)، (مک.) لەخۆگۆڕاو، کەسێکی نابەجێ و هەر لە خۆڕا ( بە هەوا) مەغروور بێ. (( بەوەی بادیهەوایە + جیرانی میرزا بابایە)) (فۆلکلۆر) *باغر. بوغڕا، بایی، غەڕڕە.

(نا.)، (مک.) جامی مسی گەورە. تێبــ.- آ) ئەم قاپە بنی تەختە و دەنیشێتە سەر زەوی و بەرەبەرە دەمی فرەوان دەبێتەوە تاوەکوو (شێوە مرخەوت)ێکی لێدێ کە لە هەر دوو سەران لێی بڕابێتەوە، لە کوردەواری زیاتر (دۆ) یا (ماستاو) یا (شەربەت)ی تێدەکرێ و لەسەر سفرە دادەندرێ. ب) باتیەی عەرەبی کە ئەم وشەی لێ وەرگیراوە، گڵێنەیەک بووە شەڕابیان تێکردووە.

«نت.»، «هل» بەرخە مێیەکی دوو ساڵی تەواو کردبێ و پێی نابێتە سێ ساڵان. *(مک) شەک مەڕ.

(ست.) حاڵی هەر شتێکی لە (بەرد) دروست کرابێ. * بەردینە.

تم: بەردین.:؛شێره بەردینەکەی «بابل» دنیای بەشکڵی «ئافرەت» خستۆته ژێر چنگاڵی خۆی.

«نا،» تم: شارە داری، شارەوانی

«نت.» 1- جێگایەکە ئەو کەسانەی تێدا ڕادەگرن کە لەسەر تاوانێک حوکم دەدرێن و بۆ ماوەیەک ئازادیان لێ زەوت دەکرێ، ئا ئەو کەسانەی پێویست دەکا تا ڕۆژی موحاکمه له دەرەوە نەبن:: بەندیخانەی نوگرە سەلمان له عێڕاق. بەندیخانەی قەسری قەجەر له تاران. 2- «مج.» هەرشوێنێکی ناخۆش و تاریک و تنۆک.