تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



برەو پێدان
«مست.، مت.»، «سیه.» .» 1- وەڕەواج خستنی کاڵایەک. 2- گەرم کردنی بازار، وەڕمێن خستن و لەکەسادی ڕزگار کردنی بازاڕ. 3- وەگەڕ خستنی کەسێ، ڕێز وحورمەت بۆ کەسێ ساز کردن *«مک.» وەبرەخستن.
بزمار لێدان
«مست. مت.» 1- «بزمار» لەشتێک داکوتان.:: وەستا گیان یەک دوو بزمارم بۆ لەو کەوشە بده. 2- «کن.» فێل له کەسێ کردن، فریو دان و دەست بە زاخاکردنی یەکێک.
بلوێر بۆ گا لێدان
«کن.» قسه کردن بۆ کەسێ هیچی تێ ناگا.
بلوێر لێدان
«مست.، مت.» دەرهێنانی دەنگ له «1- بلوێر» به هەوای مۆسیقا. ئەم کاره به «فووو» پێداکردن و پەنجه بزاوتن و گواستنەوه، لەسەر حەوت کونەکانی «1- بلوێر» جێ به جێ دەبێت.
به دمەوەدان
«مست. لا.»، «مک.» ماوەدان به کەسێک بۆ ئەوەی لەسەر کارێکی دەستی پێکردووه بڕوا. *لەدوودان. تێبــ.- ئەم مەسدەرە زیاتر بۆ ماوەی قسەکردن بەکاردێت و هاوتاکەی مانایەکی گشتی تری هەیه.
به دم دادان
مست. مت.»، «مک.» 1- ماوەی قسه کردن لێ بڕینەوه و بێدەنگ کردنی کەسێک. 2- «کن.» کافی بوونی خواردەمەنی بۆ ئەو خەڵکانەی لە ماڵێک یا هەر جێگایەکی تر بن.:: جا ئەوەندەی ترێیه به دەمی کێ دادەدەی «بەشی ئەو هەموانه ناکا.
بواردان
[[1-بوار+دان]]
«مست.، لا.» تەنک بوونی هێندێ جێگەی چۆم و ڕووبارانه که ماوەی لێدانی بۆ ئینسان هەبێ.:: «جەغەتوو» قەت بوار نادا. «خاسه» و «ئاوەسپی» بەهاران بوار نادن.
بوارەدان
«مست. مت.» » ڕێگا پێدان، ماوەدان بەکەسێ بۆ کردنی کارێ:: ده بوارەی ئێمەش بد ەن با دوو قسە بکەین. *«سن.» بگارەدان.
بڕشت لێدان
«مست.، مت.» تم: بڕین /4.
بڵۆدان
«مست. لا.» وەکوڵ هاتنی ئاو یا هەر تراو و چێشتێکی شل به جۆرێ له هەموو لایەکەوه «بڵق» ی لەسەر پەیدا ببێ.:: کچێ خێراکه ئەو مەنجەڵه داگره، هەروا بڵقان دە دا.
بەدان کەوتن
مست.لا.» 1- نەخۆش کەوتنی ئاژەڵ و پاتاڵ لەبەر زۆر خواردن. «مج.» نەخۆش کەوتنی ئینسان له ئەنجامی زۆر خۆریدا.
بەدەستەوەدان
«مست. مت.» 1- تەسلیم کردنی کەسێک که پەنای بردبێته بەر کەسێکی تر. به غەنیمەتەکەی:: قەت باوەڕ مەکەن به دەستمانەوه بدا. تێبــ.ینی: ئەم وشەیه زیاتر بۆ کەسانێکی له ترسی حکومەت خۆیان شاردبێتەوه، بەکار دە هێندرێ. 2- تەسلیم کردنی هەر شتێک به کەسێکی تر:: زۆر گیان سەخته ڕوح به دەستەوه نادا به دەستییەوه نەدەدا به زۆر لێمان ئەستاند.
بەردان
[[8-به‌ر +دان «فع» ]]
«مست، مت» 1-تم: ئازاد کردن/1::حەپسه سیاسیەکانی عێڕاق له شۆڕشی چاردەی تەمووزا بەردران. 2- تم:ئازاد کردن/ 5::جوامێر ژنەکەی بەرداو ه و ژنێکی دیکەی هێناوه. 3-تڕکە ندن::هەر منداڵە که یەکێکی بەردەدا و دایکی چەپۆکێکی پێدا دەدا. 4-دەست هەڵگرتن له پاسەوانی باغ و بێستان، له پاییزاندا له بەر ئەوەی هیچی تر «بەر» نادات::بێستانەکەی ئاغا سەید جامییان بەرداوه ئیمڕۆ منداڵان چوو بوون سێ چوار ترێزوویان دیتبۆوه.
بەرمسوڵدان
[[بەر/٤ + مسوڵدان]]
ئەو بەشەی زگی ئادەمیزاد که دەکەوێته خوار نێوک و ژوور بەرگەده. * «سن.» بان بانەگا.
بەرۆک بەردان
«مست. مت.» واز له کەسێ هێنان شەڕ لە یەکێ لادان. دەست له کەسێ هەڵگرتن «سەد جارم گوت تۆم ناوێ، ئیتر بەسیه و پێی ناوێ،. بەرده، بەرده، بەرده! دەبڕۆ بەرۆکم بەرده» «فولکلۆر». * یەخەبەردان.
بەرەدان
[[ 3_ به‌ره‌ +دان «فع.» ]]
«مست. مت.»، «مک.» زیاد کردنی ژمارەی «گۆ» ی گۆرە ویی و دەستەوانه و... ئەو جووره شتانه، که لەسەر نووکی پەنجە ڕا تەسکه و بۆ پان کردنی هەر ناوبەناو چەند گۆیەکی لێ زیاد دەکەن.:: دوو شیشی دیکەش بچنه ئەوجار بەرەی بده. نابێ گۆرەوی پاش دوازده شیش چیدی بەره بدرێ. هس.: «کعر.» پەرەپێدان.
بەسە ردادان
«مست، مت.» 1- پۆشینی عەبا و چارشێو و دەسماڵی ژنانه.::ئافتاو عەباکەت بەسەرداده و بچۆره ماڵی فەریده خان و بڵێ تا ئێره تەشریف بێنێ. دەسماڵێکی بەسەردادابوو دەتگوت پەڕی مێشییه. 2- به چەپۆک لە سەری کەسێک دان.:: وەها توند به سەری دادا ئاوری له چاوان دەرپەڕی. 3- هێرش بردنه سەر دوژمن:: نیوه شەوێ بە سەرماندادان نەمان هێشت جووقەواریان لێ دەرچێ.
بەشوودان
«مست. مت.»، «کعر.، سن.» ١-ژن یا کچێ له پیاوێک مارەکردن. 2- هەڵخەڵەتاندن و تووشی بەڵاکردنی کەسێ.
بەندان
[[ 6- «به‌ند» + 2- ئان/6]، ]
)پبت.) پاشبەندێکه بە دوای هەر ناوێکەوه بلکێ، پێشان دەدا که مەدلوولی ئەو ناوه بە کۆمەڵ پێکدێت یا به کۆمەڵ دەگێڕێ و دەگەڕێ.:: ڕێبەندان. سەهۆڵ بەندان. خەنەبەندان.
بەگوێ دادان
«مست. مت.» به شێوەیێکی ناڕاستەوخۆ، مەبەستێک دە کەسێ گەیاندن.:: وا دیاره هێندێ قسەیان بە گوێ دا داوه.