«بنتـ.» تم: ئاوزەنگی کوت.

(نت.) ئەو کەسەی مل کەچی فەرمانی خوایە، ئەوەی لە کار و کردەوەی پێچەوانەی ئامۆژگاری دین جۆی دەپارێزێ. ((لە سایەی تۆ گەلێ کەس بوون بە عارف ڕێی خودایان گرت)) ((دریغا عارفی ڕێگەی خودا و ئەهلی تەقواکەم)) (وەفایی: گم-٣٨)

مست. لا.»، «کعر.» به شەرم دا کەوتن و دەست هەڵگرتن له کارێ. به خۆدا شکانەوه لەشتێ یا له کارێ، واز هێنان.

ست.»، «مک.» حاڵی بزنێکی مەیلی جووت بوونی دەگەڵ «نێری» بزووتبێ.

ست.» حاڵی کەسێکی که چاوی لەوە بێ یەکیتر لە باتی ئەو ئیشێک بکا. چاوەنواڕ ئومێدوار:: بە تەمای من مەبن ئیمشەو نایەمەوه. «به تەمای فرۆی مانگا زەرده»، «به تەمای نیسکێ له ئیمانی مەگەڕی» «خا، پەند، ل- 101»

ست.» تەماحکار.

مست. لا.» خەم لەشتی خواردن. ئیهتمام بە کار و مەسەلەیێ یا کەسێ دان. دەربەست بوون.:: خۆی دەرباز دەکا به تەنگەوه مەبن. ئەوه چییه هێنده بۆی بە تەنگەوەن.

مست. مت.»، «مک.» لەناودان، لەناو بردن، ڕایه کردن، لەدەست خۆ دەرکردن.

ست.» حاڵی ئەسپێکی هەوەسی جووت بوونی دەگەڵ مایین هاتبێته سەر.

(نت.)، (کئێر.) خواردەمەنێکی ساردە لە شیر و شەکر و ماددەیەکی تام و بۆنخۆش دروست دەکرێت. *(کعر.) دۆندرمە. (مک.) حەلاوێ. تێبــ.- آ)شیرەکر دەکتێکە ناو دەفرێکی ئوستوانەیی تایبەتی و تۆزێ لە شتێکی تام و بۆنخۆش شەکرەکەی تێدا دەتاوێنرێتەوە و (گوڵاو، وانیل، ئاوی میوە و..)ی تێدەکرێ و ماددەیەکی نووسەک (چڕیش یا سەهلاب...) یشی لێ زیاد دەکرێ. ئەوجار دەخرێتە ناو بەرمیلێکی بچووک (دار یا تەنەکە) و دەوروبەری بڕ دەکەن لە (بەفر) و دەست بە سووڕانی دەفرەکە دەکەن تا شیر و شەکرەکە لە ناویدا دەمەیێ و وەکوو سەهۆڵی لێدێت. ب) ئەمە شێوەیەکی سەرەتایی سازکردنی (بەستەنی) بوو لە کوردستان، پاشان وایلێهات کە دەفری ناوەڕاست بە شێوەیەکی میکانیکی (بە چەرخ) بادەدرا دەسووڕێندرا، بەڵام ئێستا مەکینەی تایبەتی هەیە کە بەکارەبا ئیش دەکا. ج)کەرتی (ئەنی) لەم وشەیەدا پاشبەندە و کاری (ئەمەنی) دەکا. من پێشان هەستم پێ نەکردووە و بۆیەس لە بەرگی یەکەمی ئەم قامووسەدا نەمنووسیوە. سووتەنی (=سووتەمەنی)/

«نا.»، ئاگر، ئاوور. تێبــ. ئەگەرچی ئەم وشەیە لە هەندێ ناوچەی کوردستان بە کاردێت بەڵام زیاتر لە وشەی تێکەڵاودا دەبیندرێ.

«حمسـ.» هەڵدانی فیشەکەشێتە و تەقەمەنی ڕەنگاوڕەنگ و جۆربەجۆر لە جێژن و ئاهەنگاندا، بۆ کەیف و خۆشی □ «ئاتەشبازی بە کونگی خاڵی ناکرێ».

«نتـ.»، «سنـ..» توونخانەی حەمام. تێبــ. - شوێنێکی تایبەتییە بە تەنیشت حەمامەوە، ڕاهۆڵێکی تێدایە تیانی حەمامی لەسەر دامەزراوە و لە ژێرەوە ئاگر دەکرێ و حەمام گەرم دادێنێ * توونخانە، تونگخانە، ئاگرخانە/٢، ئاوورخانە /٢.

«نتـ..» ١- تمـ: ئاتەشگەدە □ «جە یاقوت و لاڵ، جە گەوهەر دانە» «کەردن گەنج وەقت، پەی ئاتەشخانە» «خانا - ١٥٧» ٢- «مکـ.» چێگەی ئاگری سەماوەر * ئاگرخانە / ٣، ئاوورخانە/ ١. تێبــ. - لە ناوەڕاستی کووپی سەماوەردا کە ئاوی تێدەکرێ، لوولەیەک هەیە بنی بە پارچە ئاسنێکی کون کون گیراوە، ئاگر و خەڵووزی تێدەکرێ و ئاوی ناو کووپی سەماوەرەکە وەکوڵ دێنێت.

«ستـ.»، «مکـ.» تمـ: ئاگرپارە.

«نفا.» ١- ئەو کەسەی ئاگر دەپەرستێ، ئاگر بە خودا دەزانێ یا لای پیرۆزە ٢- ئەوەی دینی زەڕدوشتی سەلماندبێ، زەڕدوشتی. *ئاگرپەرست، ئاوور پەرست.

«حمسـ.» تمـ: ئاگرپەرستی.

«نتـ..» ئامرازێکە وەکوو خاکەندازێکی پچووک وایە دەمەکەی توزێ بە دیوێکا نوشتاوەتەوە، پۆلووی ئاووری لە پشتەوەی سۆبەی دارانڕا پێ دەکێشنە پێشەوە یا پێی دەردەدەن.

«نتـ.» ١- تمـ: ئاتەشگەدە. ٢- ناوی شاخێکە لە ناوچەی تاوگۆزی.

«نتـ.» شوێنێکە پێڕەوانی دینی زەڕدوشت ئاگریان تێدا ڕادەگرت. جێگای بە جێ گەیاندنی ڕێ و شوێنی ئایینی دینی زەڕدوشت * ئاتەشخانە/ ١، ئاتەشگا / ١.

«نتـ.» ئامرازێکە لە تەلی باریک دروست دەکرێ، وەکوو پیاڵەیێکی کون کون وایە کورتە زنجیرێکی تێدەخرێ، خەڵووزی تێدەکەن و چەند پشکۆ ئاگری دەخەنە سەر و هەڵی دەسووڕێنن تا دەگەشێتەوە دەبێتە سکڵ. زیاتر بۆ سازکردنی ئاگری سەماوەر بەکاردێت * تاوڵەمە «تو.».

«نتـ.» نەخۆشی فەڕەنگی. تێبــ. - ئەم نەخۆشییە لە ئەنجامی هەڵسان ڕۆنیشتن دەگەڵ یەکی سیفلیساویدا، یا بە کار هێنانی قاب و قاچاغ وهەر شتێکی تری کە ئەو بە کاری هێنا بێ، هەروەها بە هۆی دەست تێکەڵ کردنی پیاو و ژنەوە کە یەکێکیان سیفلیسدار بێت تۆشی عیسانی ساغ دێ، لە باوک و دایکی سیفلیساوەشەوە بە میرات بۆ مناڵیان بەجێ دەمێنێ. پاش ئەوەی میکڕۆبی سیفلیس دەچێتە لەشی ئادەمیزادەوە ئەگەر زوو چارەی نەکرێ لەوانەیە بیداتە چاوی و کوێری بکا* ئاگرە /١، سیفلیس، فەرەنگی، هاوڵە فەرەنگی.

«نا.»، «مکـ.» ١- داوێنی کەوا و کورتەک و مرادخانی کوردی و چاکەتی فەڕەنگی لە لای پێشەوە * شاقەل. ٢- لای خوارەوەی شاخ و کێو: سوارەکان بە ئاتەگی شاخەکەوە بوون. «بکـ.» : ئەتەک «تمـ: ژابا - ٢» ٣- «نا.»، «کعر.» ژێر کراسی ژنانە. تێبــ. ـ ئەم وشەیە لە زمانی تورکی و ئازربایەجانیشدا بەم مانایەیە و بە شکڵی «ئەتەگ، ئەتەی» بە کاردێ.

«نتـ.» ئارەقێکە لە گیای شاتەڕە «تمـ : ــ» ئەگیرێ و بۆ هێندێ نەخۆشی پێست بەکاردێت. ئەو شوێنەی مەبەست بێ یا بە لۆکە ئارەقی لێ دەدەن یا خەنەی پێ دەگرنەوە و دە شوێنە نەخۆشەکەی دەدەن.