وشەدان

بەرەو پیرهاتن

«مست. لا.» تم: به پیرەوه هاتن.

بەرەوه

[[ 1- به‌ر/ 2+3- ئه‌وه/2]، ]

«نت.» پێشەوه، نیزیکتر:: وەرنه بەرەوه، چوونه بەرەوه، تێبــ.ینی: من له باسی «3- ئەوه» دا «تم: قامووس، ب1، ل-190» نەمزانیوه که ئەم ئامرازه دەگەڵ هێندێ ناوی وەکوو «1- بەر/2،...» تەرکیب دەبێ و ناوێکی تازەی لێ دروست دەکا، بۆیه «3- ئەوه» که دوو مانام لێداوەتەوه دەبێ مانای سێیەمیشی بۆ ڕەچاو بکرێ که له سەرەوه باس کرا بەم جووره «3- ئەوه/3» دێته گۆڕێ.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەوپیر چوون

«مست. لا.» تم: بە پیر ەوهەچوون.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەڕەت

[[1_به‌ر/4+3_ئه/2+ڕه‌ت «ڕه‌تاندن» ]]

«نت.»، «سن.» چاڵێکه بۆ «نێچیر» هە ڵی دەکەنن و سەری داد پۆشنەوه، که نێچیریان هەڵستاند ڕاوی دەنێن و هەموو ڕێگایەکی لێ دەبڕنەوه ئەوه نەبێ که بۆ لای چاڵەکه دەچێ، ئەو جار له هەموو لایەکەوه دەیڕە تێنن تا وەسەر چاڵەکه دەپەرێ و تێدەکەوێ.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەژان

[[1_ به‌ر/3+3_ئه‌/2+ژان]، ]

«نت.» ورده ژان یا ژانێکی درۆزنەیه چەند ڕۆژێک پێش ئەوەی ئافرەت بزێ، تووشی دێت.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەژوور

[[1- به‌ر/1+3_ئه‌/2+ژوور]]

«نت.»، «مک.» 1- لای سەرەوەی مەجلیس و دیوەخانان «لەچاو دەرگا» :: فەرموو! فەرموو! بەرەو ژوورتر هەڵکشێ. ٢- لای سەرەوه له چاو هەرشتێکی تر:: زۆرابی له بەرەژوور خۆیەوه دانابوو.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەژێر

[[ 1_به‌ر/1+3_ ئه‌/2+ ژێر] ]

، «نت.» لای خوارەوه//بەرەژوور.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەگه

[[ 1_ به‌ر/1 + 3- ئه‌/2 + گه «جێگه» ]]

«نت.» لای پێشەوه:: بەرەگەی لێگرتوه.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەگەڵ

«نت.» سەردەشت» تم: بەرەگەڵا.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەگەڵا

[[ 4- به‌ر /1 + 3- ئه‌/2 + گه‌ڵا]]

«نت.» یەکێکه له «بەر» ەکانی دار مازوو «...سووری سپی واشه له گەڵای مازوودار دەرئەچێ» «تم: خا، ب1، ل-163»

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەڵدا

[[ 1_ به‌ر/2+ هه‌ڵدا «هه‌ڵدراو» ]]

«ست.»، «مک.» تم: بەرەڵڵا.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەڵلابوون

«مست. لا.» 1- هاتنەدەر و ڕزگار بوونی کەسێ یا گیاندارێ له بەند و داوێکی گە ڕان و هاتوچۆی لێ بەستبێتەوه. ڕزگار بوون له بەندیخانه و دیلی:: ئەوه سێ ڕۆژه گووروون بەرەڵڵا بووه کوڕینه ئێستره زەرد بەرەڵڵا بووه بزانن نایگرنەوه. 2_ حاڵەتی بێ بەند و باری و گوێ نەدانه هیچ له کەسێکدا:: کابرایەکی بەرەڵڵا بوو.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەڵلایی

«حمس.» 1ـ ئەوەی له ئینسانێکی بێ بەند و بار ڕوودەدا، کاری یەکێکی بەرەڵڵا. 2ـ چلۆنایەتی ناڕێک و پێک لەناو کۆمەڵدا که کەس گوێی ناداتێ هیچ و هیچ داب و دەستوور و قانوونێ تێیدا فەرمانڕەوا نەبێ. «عا.» فوضی.:: نازانین ئەو بەرەڵڵاییە تا کە نگێ درێژ دەبێتەوه.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەڵڵا

[[=بەرەڵڵا]]

(ست.)، (سیم. مک.) 1ـ حاڵی کەسێکی گوێ نەداته هیچ ڕێ و شوێن و داب و دەستووری ناو کۆمەڵ و خۆی چی پێ باش بێ ئەو بکا. «عا.» غیر ملتزم. تێبــ.ینی: ئەم وشەیه به تەنیا وەکوو سیفەتێکی سەلبی دەکار دەکرێت. 2_حاڵی دەشتێکی پان و گەورەی چیای بەرزی تێدا نەبێ.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەڵڵاکردن

«مست.، مت.» 1- تم: ئازاد کردن /1. 2_کردنەوەی وڵاغێکی بەسترابێتەوه یا هەر نەبە ستنەوەی:: شێخ ڕەزا ئەسپه ڕەش بەڕەڵڵاکه با بۆخۆی لەو بەردێیه بلەوەڕێ. 3_ وێڵ کردنی کەسێ «منداڵ یا گەوره» به هەر نیازێ بێ یا لەبەر کەمتەرخەمی::کچێ پیرۆزخان ئەوه بۆچی ئەو منداڵەت بەڕەڵڵا کردووه ئوتۆمبیل دەیکا به ژێرەوه.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەڵڵایه

گوێ ناداته هیچ دەربەندی هیچ پەیمان و قەول و قەراری خۆی نییه.* «سن.» بەرەڵا، تەره، وێڵ. «مک.» بەرەڵدا.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

لێ بەربوون

«مست.، لا.» تڕکەندنی کەسێ.:: مەحموود ئاغا یەکێکی لێ بەربوو خۆی کرد به نووستوو. ئاگای له خۆ نەبوو هەر دەڕۆی و لێی بە ردەبوو.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

لێ بەربوونەوه

«مست. لا.» ک وتنە خواری شتێک لە شتێکی تر.:: پە رداغەکەی لەدەست بەربۆوه و شکا، دەرپێی لێ بەربۆوه، توندی بگره تا لێت بەر نەبێتەوه.*لێ بەرەوەبوون.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

لێ بەربوونەوه

«مست.لا.» تم: بەربوونەوه «لێ بەربوونەوه» .

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئابڕووبەرە

[ [ئابڕوو + بەر «لەبردن» +٣- ئە/٢ ]

(سفا.) ١- کەسێکی ببێتە مایەی ڕیسوا بوون، یەکێکی کاری وا بکا شەرەفی یەکێک یا چەند کەسێکی تری پێ بچێ. ٢- کار و کردەوەیەکی پیاو سووک بکا یا عەیبەی بێنێتە سەر.: دایکم! ئەم مناڵە ئابڕووبەرەیە لە چی دەگێڕی، کچێ وەرە دانیشە هەی ئابڕووبەرە!

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاوبەرە

ئەو مێش هەنگوینانەی کاریان ئاو بردنە لە کانیڕا بۆ کۆمەڵگای هەنگەکان «چ کەندووی دەستکرد یا قەڵەشتە بەرد و دار و...» تێبــ.ینی: ئەو بەشەی هەنگ کە لە شوێنی خۆی وەڕێ دەکەوێ ئەوەندە بەرز دەبێتەوە کە کۆمەڵگاکەی خۆیانی لێ نەدیو نەبێ، جا هەر بەو بەرزە فڕێییڕا لادێیی کورد دەیناسن و لە هاتووچۆ کردنێدا کۆمەڵگای هەنگی کێوی پێ دەدۆزنەوە.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاگربەربوونەوە

«مسـتـ. لا.»، «سیمـ.» پەیدابوونی سووتمان لە شوێنێک، ئاگر دەجێگایەک بەربوون: لە لای خەرمانەکان ئاگرێ بەربۆتەوە هەرچی دەکەن بۆیان ناکوژێتەوە.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئاگربەردانەوە

«مستـ. متـ.»، «سیمـ.» ئاگرتێ بەردان، سووتمان پەیداکردن لە شوێنێ.: چەتەکان ئاگرێکیان بەردایەوە خێرا کوژاندیانەوە.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

ئینکەبەری

[[؟]]

(حمس.) بەربەرەکانی، ڕقەبەری، لەجاجەت، سەرسەختی. ((... لە بەیتێکدا گەورە پیاو و هاوشانی قەرەتاژدینە، ئینکەبەری دەگەڵ قەرەتاژدین دەکا)) (هێمن، تحفە: ج١-٨٢).

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بازەبەران

[[٢-باز 3- ئە / 2+ بەر (بردن) + ئان /1] ]

(نت،)، (مک.) هەفتەی دوایی زستان کە هەتاو هەموو ڕۆژێ جێگەی ئاوابوونی دەگۆڕێ. تێبــ. - بە پێی ئەو نیشانە و کەڵە کە بەردانەی لە هێندێ شوێنی کوردستان بۆ ڕاگرتنی حیسابی ساڵ و فەسڵەکان دروست کراون، بێجگە لەم هەفتەیە، باقی وەختەکان هەتاو لەکاتی ئاوابوونا هەموو ڕۆژێ یەک لەدوای یەک هەر لە یەک نوختە ئاوا دەبێ.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

باڵابەرز

(ست.) ١-حاڵی ئینسانی درێژ، حاڵی کەسێکی باڵای درێژ بێ. *کەڵەگەت ٢-(کن.) ئادەمیزادی شوش و باریک و بەژن ڕێک و پێک. «خاستەر جە زومڕەی ئەو باڵابەرزان +بە ڕێزەی ڕازان شەکەر کەرد ئەرزان» (خانا - ٢٠٦).

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

باڵابەرزە

[[باڵبەرز+٥-ئە /١]]

(نت.)، (سیم.) پەنجەی هەرە درێژی دەستی ئادەمیزاد، قامکی ناوەڕاستی دەست.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بگرەوبەرده

«نت.» هەرا و هۆریا، هەراو بگر، پیشێوی* بگر بگر.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەختەبەران

[به‌خت/1+3-ئه/2+به‌ران]

نت.» بەرخێکه له دوو ساڵ گە ورە تر بێ و خاو ەنی هەڵیبژاردبێ له دوا ڕۆژا ببێته «بەران»، بەڵام هێشتا نەزانێ لەکاتی خۆیا بۆ «بەران» د ست دەدا یان نا.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرامبەرکردن

«مست. مت.» .1- پێک گرتنی دوو شت «نووسرا و...» بۆ دەرخستنی فەرق و جیاوازیان. «عا.» مطابقة. 2- وەک یەک لێ کردنی بەرزایی. قورسایی و.... و.... چەند شتان.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرامبەرکێ

[[به‌رامبه‌ر+1-ئه‌ك/2+ئین]]

«نت.»، «سن.» تم: بەربەرەکانی. تێبــ.ینی: دەنگی «ن» ی پاشبەندی «ئێن» لەم وشەیەدا و له گەلێ وشەی تری لەم بابەتەدا دەکەوێ.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرامبەری

«حمس.» 1- وەک یەک بوون له درێژی، بە رزی، قورسی و... و.... دا. 2- دژایەتی، ناحەزی، نەیاری.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرامبەری کردن

«مست. لا.» 1- وەکوو یەک لێهاتن.، هاوتا بوون، هاوسەنگ بوون له هەموو بابەتێکەوه 2- دژایەتی کردن.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەربەران

«نت.» «مک.» شەکە مێیەکی گەیشتبێته پایز و و ئامادە بێ بەران بخوا.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەربەرەکانی

[[1-به‌ر/1+1-به‌ر/1+1-ئه‌ك/1+3-ئانی/2]]

« «نت.»، «مک.» 1- تم: ئینکەبەری * ڕقەبە ری، قینەبەری. 2- ڕووبەڕووی یەک وەستانی دوو یا چەند کەس، هەیئەت و ڕێکخراوە، دەزگای کۆمەڵایەتی یا پارته سیاسییەکان بۆ بێ هێزکردن، تێکشکاندن و له مەیدان دەرکردن. «عا.» مجادلة، مقابلة، منافسة:: واز بێنه تۆ ناتوانی بەربەرەکانی ئەم کابرایه بکەیت. بەربەرەکانی نەتەوەی کورد دەگەڵ ئیمپڕیالیزم و کۆنه پەرستانه.* «سن.» بەرامبە رکێ. «مک.» مله، ملانێ.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەری بابەرده

(کن.) لە شوێنی خۆت هەڵستە، جێگا چۆڵ کە، وازبێنە. ٣-پێش، لە پێش، «بۆکات» «بەر له مەلا ئەچێته مزگەوت»، «بەر له وەستا دووکان گەرم ئەکا»، بەر لەوەی بگاته بوار دەرپێ دائەکەنێ» «خا، پەند، ل - 112»

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەبەره

[[ 4- به‌ر/3+ 3- ئه‌/2 + 4- به‌ر/3 + 5- ئه‌/1]، ]

«نت.» ورده ورده،. نەخته نەخته، کەم کەم، تۆزه تۆزه،:: بەرە بەره هەوا سارد دەبێ. بەره بەرە خۆی دوور دەکاتەوه.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بەرەبەری بەیانی

کاتیکه هێشتا ساغ نەبۆتەوه شەوه یا ڕۆژ.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

لەبەرددان

«مست، لا» «کن» بەفیڕۆدان و فەوتاندنی شتێک.

تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان