ست.» 1-حاڵی دەفر یا هەر شتێکی دیکەی بۆ ئەوه دروست کرابێ لەلاوه شتێکی تێ بکرێ «بۆ هەڵگرتن یا گوازتنەوه» و هیچی تێدا نەبێ.:: قاپی بەتاڵ. جەواڵەکه بەتاڵه.*خاڵی «عا.»، «بک.» ڤالا.// پڕ. 2- حاڵی خانوو یا ژوورێکی کەسی تێدانەبێ و بۆ ئەوە دەس بدا ماڵێکی بچێته ناو تێیدا دانیشێ.:: با بزانین ئەو ماڵه ژووری بەتاڵیان هەیه بە کرێی بدەن. هەر لەم گوزەره چوار دووکانی بەتاڵ هەیه. * «هو.» واق. «سن.» ئاواق. 3- «مج.» ئادەمیزادێکی ئاقڵی بە شت نەشکێ و لە کاران سەرەودەر نەکا.:: تەماشای قەڵافەتی مەکەن هەر زۆر بەتاڵه. 4- «مج.» کتێبــ. یا وتار و نووسراوێکی «بیر» ێکی دەرنەخا و مەعنایەک بە دەستەوه نەدا، تەنیا وشەب ێ و ڕیز کرابێ.:: ئەم مەقالەیه چەند دوور و درێژه بە ڵام چەند بەتاڵه. 5- ناتەواوی چەشنه کارێک که ڕێ و شوێن و مەرجی تایبەتییان بۆ داندرابێ و ئەگەر یەکێ له مەرجەکانی کەل بوو هەموو کارەکه زەدەداربێ. «هەرچەند نوێژ دەکەم نوێژم بەتاڵه + ئەلحەمد دەخوێنم تۆ لە خەیاڵه» «فولکلۆر» - یەکێک له مەرجەکانی نوێژ ئەوەیه که دەبێ نوێژکەر مێشکی خۆی بۆ یادی خوا تەرخان بکا و له کاتی نوێژا بیر له هیچی تر نەکاتەوه - «که زۆر هات قەواڵه بەتاڵه» «قاباڵه» بۆ ئەوەیه به بەڵگه و دەلیل نیشان بدات خاوەن مڵک کێیه، بەڵام که کار هاته سەر «زۆر» دەلیل و مەنتق دەچنەوه ماڵی خۆیان بۆیەش «قەواڵه» که «بەتاڵ» ه.

مس. لا.» 1-هیچ دە دەفردانەمان:: قاوورمەمان نەماوه کووپەکه بەتاڵ بووه. هەردوو شوشەکە بەتاڵ بوون ئەو هەموویان چۆن خواردۆتەوه. 2- چۆل بوونی خانوو و هەر شتێکی لەم بابەته.:: ژوورەکه سەری مانگ بەتاڵ دەبێ. 3- هیچ نەزانین، ئاقڵ بەشت نەشکان.:؛ پەککوو لەو کابرایه ! نازانم ئینسان چۆن وا بەتاڵ دەبێ. 3- بێ ناوەڕۆک بوونی کتێبــ. و نووسراو.. تێبــ.ینی: پێویسته ورد ببینەوه که مەسدەری «بوون» لەم وشەیە دا لەوانەیه بۆ زەمانی «حاڵ» و «موزارع.» بێ.

ست.» حاڵی قسەیەکی سەرەڕای مانای ئاش کرای، مانایەک یا چەند مانای دیکەشی تێدا بخوێندرێتەوه. تێبــ.ینی: زۆر جاران ئە و مانا نهێنییانه، لاتاو یا جنێوێکی سووکەڵه دەبن که بۆ گاڵتە و گەپ و پێکەنین دەگوترێن.

ست.» «مک.» حاڵی ڕەپستەیەکی چڕ و پڕ بێته بەرچاو.

ست.» حاڵی کەسێکی که چاوی لەوە بێ یەکیتر لە باتی ئەو ئیشێک بکا. چاوەنواڕ ئومێدوار:: بە تەمای من مەبن ئیمشەو نایەمەوه. «به تەمای فرۆی مانگا زەرده»، «به تەمای نیسکێ له ئیمانی مەگەڕی» «خا، پەند، ل- 101»

ست.» تەماحکار.

مست. لا.» خەم لەشتی خواردن. ئیهتمام بە کار و مەسەلەیێ یا کەسێ دان. دەربەست بوون.:: خۆی دەرباز دەکا به تەنگەوه مەبن. ئەوه چییه هێنده بۆی بە تەنگەوەن.

مست. مت.»، «مک.» لەناودان، لەناو بردن، ڕایه کردن، لەدەست خۆ دەرکردن.

ست.» حاڵی ئەسپێکی هەوەسی جووت بوونی دەگەڵ مایین هاتبێته سەر.

مست. مت.» 1- هیچ شتێ ده دەفرێکدا نەهێشتن.:: شوشەکانیان هەموو بەتاڵ کردبوو، دەمی به جامی دۆیەکەوه نا تا بەتاڵی نەکرد دەمی هەڵنەگرت. 2- چوونەدەر له خانوو، ژوور،... و چۆڵ کردنیان.:: ئەرێ ئەم خانووەمان کەی بۆ بەتاڵ دەکەی ؟ ژوورەکەم هەر بەتاڵ نەکرد.

«نت.» تم: بۆشایی /2و3.

نت. بنت.» تم: بەسەرپێرێ. تێبــ.ینی: من وای بۆ دەچم که «بەسر» له «بەتر = بەرتر» بە مانای پێش تر کەوتبێتەوه و ئێستاکێ بە تەواوی برەوی سەندووه و له مەڵبەندەکانی لەهجەی ناوەندی زمانی کوردی ئەوانەی «بەتر» به کاردێنن زۆر نین، بەڵام لە لەهجەی باکووریدا وەکوو خۆی ما وه.:: بەترپێر، بەتر پێرار «تم: کف. - ل 88/89و ژابا، ل- 87» و له مەڵبەندی گەرمیانی کوردستانی عێڕاق «بەستر پێرێ، بەستر پێرار» یش دەوێژرێت.

«نت.، بنت.» تم: بەسرپێرار. هس.: بەتر پێرێ «تم: تێبــ..»

بنت.» قسە کردن بەشێوەیەکی وا که بۆنی گاڵتە پێکردن و به سووک تەماشاکردن و تانووتی تێدا بەدی بکرێت.

لە ئەنجامدا لە نەتیجەدا، هەر...

تمـ: ئاشوبەتەنوورە.

تمـ: ئاشەبەتەنوورە.

«نتـ.»، «سیمـ.» یاریپەکی کوردەواری مناڵانەی فولکلۆرییە. تێبــ. ــ مناڵەکان دەبن بە دوو دەستە و مامۆستاکانیان لێک «دادێنن»، هەر لایەکیان تێکەوت «دادەبێ» : مناڵەکانی ئەم دەستەیە «هەر چەند کەسێ بن» لە دەوری یەک ئاڵقە دەدەن و سەر بە سەری یەکەوە دەنێن. منداڵەکانی دەستەکەی تریش بە دەوریاندا هەڵدەخولێن و هەوڵ ئەدەن خۆ باوێنە سەر پشتیان و هەر کەس توانی «سواربێ» تا دەستەی تێکەوتوو «هەڵدەستێتەوە» دانابەزێ. مامۆستای دەستەی «تێکەوتوو» ش بە دەوری هاوڕێکانی خۆیدا سووڕ ئەخوا و دەریانپارێزی تا ئەوانیتر نەتوانن سواریان بن. ئەگەر مامۆستای دەستەی تێکەوتوو توانی دەست یا لاقی لە مناڵێکی دەستەکەی تر بدا «پیسی کا» ئەوا ئەوجار ئەوان تێدەکەون و دەستەکەی تر هەڵدەستێتەوە. * ئاشەبەتەندوورە. ئاشەبەتەندوورێ. «سنـ.» ئاشەتەنوورێ. «مکـ.» کەری سووری پشتدرێژ.

(بن.) بەڕاستی، بێگومان، یەقین، وادیارە. ئەڵبەت ئەویش شتێکی بە خەیاڵدا هاتووە، بۆیە ئەو قسەیەی کردووە. ((رۆژێ بە مرادی منیش ئەڵبەت دەگەڕێ چەرخ)) ((ئەم میچە قەراری نییە، گاهی جگە، گەه بووک)) (ڕەزا-٢٩) *هەڵبەت، هەڵبەتە.

(نا.) ١- جۆری کاڵا، نەوعی شتوموک. ئەم مەغازەیە هەموو بابەتێکی تێدایە. ٢- هەر شتێکی بۆ کارێ یا کەسێ دەس بدا، لاییقی ئەو کەسە بێ، بە کەڵکی ئەو کارە بێت. ئەم جلکانە بابەتی ئێوە مانانن، فڕنی بابەتی بێ ددانە. (( پاڵان قەجەرییەکی باش بابەتی کوێخا سجیلی موحتەڕەم))، (کابرایرکی سەقزی). ٣- لەباتی، لە جێگەی، دەربارەی. ئەو دە تەغار گەنمە بابەتی دە و دوو ئەدی زەکاتەکە؟ تێبــ.- بە مانای سێیەم لە فارسی ڕا پەڕیوەتە ناو کوردی * (سن.) باوەت.