تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بامجان فەڕەنگی
«نت»، «سن»، تم: بایینجان / ٢-ب.
بامێ
[[؟]]
«نا» ١-گیایەکی د ەسچێنی گەڵا پانی یەکساڵەیه، گە ڵاکانی له گەڵاکانی گوڵه هێرۆ دەچێ، گوڵێکی جوانی سپی مەیلەو زەردی شین باوی هەیه ناوەڕاستەکەی قا و ەیی مەیلەو سووره. ٢- بەری ئەم گیایەکه درێژووکه «وەکوو بەڕوو» و پڕتۆو، نوک تیژ و و تراشه. دەگەڵ گۆشت و تەماته دەکرێته خۆرشت «شله» یا شۆرباوی گۆشت. ٣-جۆرێک شیرنیاته بەشکڵی بامیه/٢، لەماست و نیشاسته درووست دەکرێ و دڕۆنا سوور دەکرێتەوه و دەشیرەی شەکر یا هەنگوینی قاڵکراو هەلد ەکێشرێ.
بۆ ڕی لامپا
تم: بلوور/3.
بە ئامانەت دان «دانان
«مستـ. متـ.» ١- شتێک لە لای کەسێ دانان کە پاشان لێی وەربگیرێتەوە. ٢- ناشتنی مردووی شیعە لە شوێنێک تا لە هەلێکدا بگوازرێتەوە بۆ شوێنە پیرۆزەکان.
ئئیحتیڕامی خۆ ڕاگرتن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) ١-ڕەفتار کردنی کەسێ بەجۆرێ کە خەڵک قەدری بزانن و حورمەتی بگرن. ٢- (کن.) بێ ئەدەب نەبوون. با ئیحتڕامی خۆی ڕاگرتبا و هێندەی قسەی زیادی نەکردبا تا وای بەسەر نەهاتبا.
ئارامی
[[ ئارام + 3 - ئی ]]
«ستـ.» حاڵەتی هێمنی، بێدەنگی، بێ هەست و خوستی، بێ شەڕ و شۆڕی.
ئامادە
«سـ.» حاڵی کەسێکی بۆ جێ گەیاندنی کارێک ساز و حازربەدەست بێ، : هەموو دەمێ ئامادەی خزمەتم. دە خۆتان ئامادە کەن تا بڕۆین، چونکوو لە ناخافڵ دامان بە سەر ماڵی شێرکۆدا، هیچیان ئامادە نەبوو. □ «یەکێ وەن، هەر وەخت نیشان ئامادەن» «کێشا و بەر شیە و، ئەو نیشان دادەن» «مەولەوی: مکبـ ــ ٤٦٤» * بە دەستەوە، تەیار، حازر، ساز.
ئامادە بوون
«مستـ. لا.» ساز و حازر بە دەست بوون بۆ ڕاپەڕاندنی فەرمان و جێ بە جێ کردنی کار و ئیش.
ئامادە کردن
«مستـ. متـ.» سازدان و حازر کردنی یەکێک یان شتێک بۆ مەبەستێک یا بۆ جێ بە جێ کردنی فەرمانێک.: نەریمان خۆی ئامادە کردووە دەچێتە مەکتەب، خۆیان بۆ ڕاو ئامادە کردووە، لێژنەی ئامادە کردن، ژوورەکە ئامادەیە فەرموون.
ئامادەیی
«حمسـ.»، «نتـ.»، «کعر.» سازی و تەیاری، حازر بە دەستی.: ئامادەیی خۆی پێشان دا بۆ هاوکاری.
ئامارات
[[ئامار + ئات «ئمـ. جەمع» ] [؟] ]
«نتـ.»، «گەردی تورکیا، برادۆست» ئامراز و کەلوپەلی سەنعاتێک: ئاماراتی دارتاشی. ئاماراتی خۆ بدە ئاموری پێ چاکەم. هس.: ئامراز، ئامێر.
ئاماسان
«مسـ. لا.» تمـ: ئاوسان.
ئاماسیان
«مسـ. لا.»، «جفـ.» تمـ: ئاوسان.
ئاماسیاگ
«نمفـ. لە: ئاماسیان» تمـ: ئاوساو.
ئامان
[[ستـ: ئاوائیتی = هاتن، چوون. پهـ: ئامەتەن]]
«مسـ. لا.»، «هو.» لە شوێنێکەوە خۆ گەیاندنە جێگایەکی دی. □ «هەر وەزۆر مەندەن ڕای ئامای نەفەس» «تای ڕیشەی تاقەت شییەنم جە دەس» «مەولەوی: مکبـ ــ ٩» * هاتن.
ئامان
«نا.»، «بک.، شنـ..، هلـ..» قاپ و قاچاغی ناوماڵ کە چێشتیان تێدەکرێ، بۆ خواردن.: هەموویان لە ئامانێکیدا دەخۆن. تێبــ. ــ ئەم وشەیە هەر بەم مەعنایە لە زمانی ئاسۆری و کلدانیدا هەیە. * ئاوان. هس.: «عا» ئاوانی «ئەناء».
ئامان
[[عا = ئامان]]
«نا.» ١- بۆ داوای نەکردنی کارێک دەخرێتە سەرەتای ڕستەوە: ئامان نەچن بە گژ منداڵی خەڵکیدا بچن. ٢- بۆ دەربڕینی بێزاری لە کارێ یا شتێ: ئامان لە دەس زوڵمی دەرەبەگ. ٣- بێزاری لە کەسێک: لە دەستی ئەم منداڵانەی وە ئامان هاتووە. ٤ - بۆ پەنابردنە بەرکەسێ و داوای یارمەتی لێکردنی: قازی بە قوربانت ئامان لە دەستی ئەم مێردە ڕزگارم کە. ٥- بۆ پاڕانەوە: ئامان نەکەی، بە ئامان و زامن لە کۆڵی نابێتەوە. * ئەمان، پەنا، هانا. ٦- «مەنگوڕایەتی» ناوە بۆ ئافرەت، وەک نیشانەی بێزاری لە مناڵی زۆر یا کچی زۆر.
ئامان خواستن
[[٣- ئامان + خواستن]،[عا. کو.]]
«مستـ. متـ.» داواکردنی پەنا لە کەسێ، داوای جێگا و ڕێگای خۆشاردنەوە کردن، خۆ خسنتنە پەنای یەکێ لە ترسان «ترسی هەرچی و هەرکێ بی».
ئامان لەرزانە
«نتـ.» هەوایەکی کلاسیکی گۆرانی کوردییە.
ئامان و شیان
«مسـ. لا.»، «هو.» هاتن و چوون. هات و چۆ. ئامووشۆ.