تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 45
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بالەبال
[ [ند.]]
تم:
باڕەباڕ
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
براله
[[برا+له «پب» ] ]
«نت.»
بۆ
دەربڕینی
خۆشەویستی
کاتی
بانگهێشتنی کەسێک دەگوترێ،
هۆ
برای
خۆشەویست
«
کاکە
و برالەی
خۆیان
کرد
و ئیشەکەیان ئاوالێکرد
کە
کردیان.....»
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئالوودە
«فر.»، «نمغـ.» ١- گیرۆدەی شتێک، کەسێک
یا
کارێک.:
ئەم
مناڵە
زۆر
ئالوودەی
دایکێتی
،
پیاو
خۆی
ئالوودەی
جگەرە
نەکا
باشە
. □ «
وەک
سۆفیی
سافی
مەبە
ئالوودەیی
دنیا
» «
بێهوودە
مکەددەر
مەکە
سەرچاوەیی مەشڕەب» «نالی: گمـ: ١٢» «
سا
خاسەن
ئەمجار
،
شووم
سیابەخت» «
تۆ
ئالوودەی
دەرد
،
من
زامان
سەخت
» «مەولەوی: مکبـ ــ ٢٥» ٢-
حاڵی
شتێک
کە
لە
شتێکی
تر
خشابێ یاکەوتبێتە ناویەوە ئاسارێکی
پێوە
لکا
بێ
. □ «
ئالوودە
نەبێ
تا
بە
زەبوونگیریی خوێنم» «
بۆ
کوشتنی
من
دامەنی
پاکی
لە
کەمەردا» «نالی: گمـ ــ ٨» * «بکـ.»
لەوتی
(عا.: ملووس).
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئالووچە
[[ئالوو + چە = ئالووی پچووک]]
«زا.»، «نتـ.» تمـ:
هەڵووچە
.
هەڵووژە
. هس.:
ئاڵوو
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئالک
«نا.» تمـ:
ئالیک
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئالکۆل
[ [= فرەنسی: ئالکوول. «لە ــ الکحول ــ ی عەرەبی» وەرگیراوە. ]]
«نا.»، «
کئیر
.» تراوێکی کیمیایییە،
لە
هیدڕوژێن و
ئۆکسیژێن
و کاڕبۆن پێکهاتووە،
وەکوو
بەنزین
بە
هەوادەچی،
خێرا
ئاگر
دەگرێ، تامی
تیژە
و بۆنی
گرانە
،
دەم
دەسووتێنێ،
لە
٧٨
دەرەجە
گەرماییدا دەکوڵێ و
لە
١١٢ی
ژێر
سفردا دەیبەستێ،
گەلێ
چەشنی
هەیە
،
لە
هەمووان
بە
ناو
بانگتری
دوانن
. یەکەمیان
ئالکۆلی
سپییە
کە
ناوی
کیمیایی
«
ئالکۆل
ئێتیلیک» ە و
کەم
و
زۆر
لە
هەموو
جۆرە خواردنەوەیێکی
وەکوو
بیرە
و
ئارەق
و......
دا
هەیە
، ڕەنگی
وەکوو
ئاو
وایە
، بۆنی
ناخۆش
نیە
،
هەندێ
تفت
و
تاڵە
و
دەم
دەزوورێنێتەوە،
ئارەق
و
شەراب
و...
کە
پیاو
سەرخۆش
دەکەن
لە
بەر
ئالکۆلەکەیانە. دووهەمیان: ئالکۆلێکە
لە
«
دار
» دەگیرێ
بۆیە
«
ئالکۆلی
دار
» یشی پێ دەڵین،
بۆ
خواردنەوە
ناشێ
، سەنعاتکار و دوکتۆرەکان
بۆ
ئێشی
جۆر
بە
جۆر
کەڵکی
لێ
وەردەگرن. * ئیسپیرت. ئیسپیرتۆ. کحوول «عا.»
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئالکۆلی
[[ئالکۆل + ٣- ئی]]
«فرەنسی.
کو
.». «سـ. نا.»، «کئێر.» ١- کەسێکی
زۆر
ئارەق
و
شەراب
و
ئەو
جۆرە شتانە بخواتەوە و
لێی
بووبێ
بە
خوو
بۆی
تەرخ
نەکرێ: پیاوی
ئالکۆلی
دەستی
لەرزۆک
دەبێ
.
سۆران
هەر
بە
جارێک
بۆتە
ئالکۆلی
، بەیانیانیش دەخواتەوە. ٢-
ئەو
شتانەی
لە
تەرکیبیاندا
ئالکۆل
هەبێ:
ئاوجۆ
خواردنەوەیێکی ئالکۆلییە
بەڵام
پیاو
هێندە
سەرخۆش
ناکا
. ٣-
ئەو
ئامرازانەی
بە
ئالکۆل
ئیش
دەکەن: تیڕمۆمەتری
ئالکۆلی
. پریمۆزێکی ئالکۆلیمان
هەبوو
گوم
بوو
. دوکتۆرەکان ئامرازەکانیان
بە
چرای
ئالکۆلی
ڕادەدێرن
تا
میکڕۆبەکەیان
لە
ناو
بچێ.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئالی
[[ پهـ: ئالەک]]
«نا.»، «بکـ.»
لا
، لایەک،
مەڵبەند
،
کەرخ
، تەڕەف: ئالیدا «لایەنگیر»، ئالیی ماڵێ «
لای
ماڵەوە
، حەڕەم»،
ئەز
دچم ئالییێ دیاربەکرێ «
من
دەچمە
لای
دیاربەکرێ».
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئالیک
[[ = عا.: عەلیق]]
«نا.» ژەمەکا و جۆیەکە، ئەکرێتە
بەر
وڵاغی
بەرزە
و
ئێستر
و گوێدرێژ.: وڵاخەکانم
ئالیک
نەداوە،
ئەوە
هێشتا
ئالیکت نەکردۆتە
بەر
ئەسپەکە ؟ □ «خاوەنی ئالیکی ناڵێم پێ نەداوە موتڵەقا» «داویەتی
ئەمما
وەکوو
بیستوومە
قووتی
لایەمووت» «
ڕەزا
ــ ١٠»
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئالیک دان
«مستـ. متـ.»
کاو
و
جۆ
، کردنە
بەر
وڵاغان.: با
ئالیک
بدەم
جا
دێم
.
خێرا
بن
ئالیک
بدەن
تا
بڕۆین.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئالەت
[[ = عا.: ئالە]]
«نا.» ١-
ئامراز
بۆ
پێکهێنانی کارێک
یا
جێ
بە
جێ
کردنی مەبەستێک: هەوجار ئالەتی
جووتە
. کۆنەپەرەست ئالەتی
دەستی
ئیمپڕیالیزمە. ٢- «کنـ.» ئامرازی
پیاوەتی
و نێرینەیی
ئادەمیزاد
«
چونکە
ناوهێنانی
بە
بێ
ئەدەبی
دەزانرێ».
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیستیقالە کردن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.)،(کعر.) ١-
واز
لە
وەایفە و
ئیشی
دەوڵەت
هێنان
. ٢-
واز
لە
ئەندامەتی
کوڕ
و کۆمەڵەی سییاسی و
کۆمەڵایەتی
و...
هێنان
. *
ئیستیعفادان
،
ئیستیقالەدان
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیستیقالەدان
[[عا؛ ئیستیقالە + کو: دان]]
(مست. لا.)، (کعر.) تم: ئیستیقالە
کردن
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیشتییالێبوون
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) ١-
زۆر
حەز
لە
خواردنێکی
معین
کردن
.
هەتا
دەچمە
ماڵی
نەوزاد
دۆڵمەیان
هەیە
،
دیارە
زۆری
ئیشتییا
لێیەتی. ٢-
مەیل
بە
کردنی کارێ
یا
دەگەڵ
شتێ.
ئەوە
چییە
هێندەت
ئیشتییا
لە
قسانە،
سەربەست
ئیشتییای
لە
سەفەران
نییە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیمپڕیالیزم
[[فرەنسی: ئیمپڕیالیسم]]
(نا.) سیاسەتی دەوڵەتانی گەورەی
گەشە
کردووە، ئامانجی
داگیر
کردنی وڵاتانی
پاشکەوتە
و پەرەپێدانی
هەموو
چەشنە دەسەڵاتێکتی خۆیانە
لەوان
وڵاتانەدا. تێبــ.-
ئەم
جۆرە وشانە
بە
پێی
جۆری
بیر
کردنەوە
و
بیر
و
باوەڕی
سیاسی
لە
لای
خەلکی جووربەجوور مەعنایان
کەم
و
زۆر
دەگۆڕێ. مارکسیستەکان
لە
هەموو
کەس
زیاتر
سەر
و کاریان
دەگەڵ
ئەم
چەشنە وشانە
هەیە
و بەکاریان دێنن،
لە
هەموو
کەسیش زیاتر
بە
تان
و پۆیاندا دەچنە
خوار
و ڕوونیان دەکەنەوە. (لێنین)
لەم
بابەتەوە
زۆر
دوور
و
درێژ
دواوە
دەڵێ: ((ئیمڕیالیزم بەرزترین قۆناغی سەرمایەدارییە)) و کتێبــ.ێکیشی
هەر
بەو
ناوە
نووسیوە و
ئیمپڕیالیزم
بەو
جۆرە
کورت
دەکاتەوە: ((... ئیمپریالیزم سەرمایەدارییە وەزتێکی دەگاتە ڕادەیەکی (تەتوور)
کە
لە
سایەدا دەسەڵاتی (ئیحتیکارات) و (سەرمایەی
ماڵی
)
دروست
بووە
و ناردنە دەرەوەی
سەرمایە
ئەهمیەتێکی
زۆری
پەیدا
کردووە و
دابەش
کردنی
دنیا
لە
نێوان
(تروست)ەکانی عالەمی
دەسی
پێکردووە و
دابەش
کردنی
گشت
وڵاتانی
جیهان
لە
نێوان
دەوڵەتە
زلە
سەرمایەدارەکان بڕاوەتەوە...))، ( لێنین، هەڵبژاردەکان ((
ئیمپڕیالیزم
بەرزترین قۆناغەکانی سرمایەداری))، بەرگی ١، بەشی ٢، چاپی مۆسکۆ (عەرەبی) ل- ٣٩٢).
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیمپڕیالیست
[[فرەنسی]]
(س.) کەسێک
یا
هەیئەتێ
یا
دەوڵەتێکی سیاسەتی
ئیمپڕیالیستی
پەیڕەوی
بکا
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیمپڕیالیستی
[[ئیمپڕیالیست + ئی]]
(ست.)
هەر
کارێ
یا
شتێ
پێوەندی
بە
ئیمپڕیالیزمەوە هەبێ. پیلانێکی
ئیمپڕیالیستی
لە
کارایە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەهالی
[[=عا.: ئەهالی (ئەهل)]]
(نا.) ١-
هەموو
دانیشتوانی ئاوەدانیەک. ئەهالییەکەی
لێمان
کۆبوونەوە
، هەریەکەی
سەت
پرسیاری
لێ
دەکردین. ((
ئەو
شاهی
ماهی
میسرە
ئەهالی
لە
ڕێی سجوود)) ((
قورئان
دەڵێ
کر
بەندە
ئەو
،
ئەم
بەندە
پەروەرە)) (
نالی
) ٢- (کعر.)
ئەو
کەسانەی کاربەدەستی
حکومەت
نین
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بالۆکە
[[بال (؟)+ ئۆكە]]
(نت.)، (مک.) زیپکەیەکی بچوکی
ڕەقە
لە
دەست
و
پل
و جێگای
تری
لەشی
ئینسان
دێت
. (تێبــ.- ١) کەرتی (
بال
)
لەم
وشەیەدا بەلای منەوە(بەل) ـه
کە
بە
مانای (
قیت
) هاتووە. (ب)
لە
ناو
کوردەواریدا
وا
قاو
بووە
کە
هەر
کەسێ
دەستی
وە
(
بوق
)کەوێ
یا
(
بوق
)
وە
جێگایەکی
لەشی
بکەوێت،
بالۆ
کەی
لێدێ.)
بۆ
چار
کردنی
بالۆکە
چەند
شێوەیەک لەکوردستان
باو
بوو
: ١-
حەوت
دەنکە
گەنم
و
حەوت
کڵۆ
(
خوێ
)
یان
دهەێنا و
حەوت
(
قل
هواللە)
یان
بەسەردا دەخوێند دەپەڕۆیەکانەوە دەپێچا و
لە
شوێنێکی
شەدار
دەیان
خستە
ژێر
خاکەوە، دەگوترا
هەر
دە
مایە
کی
ئەو
گەنم
و خوێیە
ڕزین
بالۆکە
کەش
هەڵد ەوەرێ. ٢-گیایەکی
ساقەت
ئەستوورە
لە
کوردستان
هەیە
(
تیرۆک
)
یا
(
دار
بالۆکە
) ی پێدەڵێن،
ئەو
کەسەی بالۆکەی
لێ
هاتبا دەچوو پەلێکی
ئەو
گیایەی بادەدا و وەلایان
وا
بوو
بەم
کارە
بالۆکەکەی
ئیشک
دەبێ.٣ -
بە
جەوهەری
گۆگرد
(ئەسید سولفوریک = حامز کبریتیک)
دەیان
سووتاند. * (سیم.)
بالوکە
. (بک بالۆک. سن) بالۆک.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بالۆکە
(نت.) ١-(سیم.) تم:
بالۆکە
. ٢-(مک.) بالۆکەیە
لە
شوێنی
بێ
تووکی یەکسمان
دێت
.
1
2
3