(صت.) ١-حاڵی هەر شتێکی یان هەر کەسێکی لە لانی چاکییەوە بەسەر هاوچەشنی خۆیدا بێ،: قەڵەمەکەی لەئی ئەستی باشتر دەنووسێ. *چاتر، چاکت. قنجتر، خاستر، (جنو). خوو تر. ٢-حاڵی هەر شتێ یا کەسێ کە بۆ کەسێ یا بۆ کارێ لە هاوچەشنێکی خۆی زیاتر دەست بدا: هۆو قاتە شینەی ئەوهالیان بۆ تۆ باشترە.

سەرۆکی هەموو ئەو کەسانەی لە ئابدارخانە «تمـ.: ـ» ئیش دەکەن.

«ستـ.»، «مکـ.» هەموو شتێکی خراپ و بێ کەڵک. □ «دیسان بۆی تێنام لێفەی ئاشاخە/ لینگی بە ملم وێنەی دووشاخە» [؟] تێبــ. ــ لە مەڵبەندی سنە بە تایبەتی بۆ میوەی گەندە و خراپ بە کار دێت. * «سنـ.» داشاخە.

«نتـ.» باجێکە، ئاغا و دەرەبەگەکان لەو ناوچە و مەڵبەندانەی، خوردە مالیکییان تێداباوە، لەو کەسانەی دەستێنن کە بۆ خۆیان ئاش دەنێنەوە و بە پێی زۆر و کەمی مزەی ئاشەکە دیاری دەکرێ.

«نتـ.» چوونی چەتە و دز بۆ سەر ئاش و گرتنی ئاشەوان و بردنی گەنم و دانەوێلە و هەرچی لە ئاشدا هەبێ، تاڵان کردنی ئاش. هس.: خانەبگیر.

«سـ.» حاڵەتی نێوان دوو یا چەند کەس، دەستە، بەرە و دەوڵەت کە ناخۆشی و ناکۆکی یا شەر و کوشتاریان لە نێواندا نەبێ.: سۆسیالیزم و سەرمایەداری ناتوانن پێکەوە ئاشت بن. ئێستا ئەڵمانیا و فەڕانسە ئاشتن.

«مستـ. لا.» ڕیککەوتنەوەی دوو لا کە پێکەوە ناکۆکییان هەبێ: ئام ئاشتبوونەوەیانم بە کەیفێ بوو. لە خۆڕا دەنگیان لێک گۆڕی بوو لە خۆشیانەوە ئاشتبوونەوە.

«مستـ. متـ.» ڕێکخستنەوە و پێکهێنانەوەی دوو یا چەند کەس، دەستە و بەرە و خێزان و دەوڵەتان، کە نێوانیان ناخۆش بێ، دەنگیان پێکەوە نەبێ یا لە حاڵی شەڕدا بن.: ئاشتمانکردنەوە. ئاشتکردنروەیان باشە. هەر چۆنێ بوو ئاشتیانکردینەوە. ئەمریکا هەرچی دەکا عەرەب و ئیسڕائیلی پێ ئاشت ناکرێتەوە.

«حمسـ.» ١- لە بیر بردنەوە و لە بیر چوونەوەی ناخۆشی و ناکۆکی نێوان دوو کەس یا زیاتر. ٢- نەبوون، نەمان و بڕانەوەی شەڕ و شۆڕ لە نێوان دەوڵەتان، یا لە مەڵبەند و ناوچە و جێگایەکدا: پاش تێکشکانی فاشیزم، ئیمپڕیالیزمی ئەمریکا ئاشتی دنیای تێکداوە. ●«تەبەکی پڕ ئاشتی ماڵێیە». «کنـ.» تێری و تەسەلی بەری شەڕ و شۆڕ دەگرێ.

«نفا.»، «تتـ..» ١- ئەو کەسەی حەز لە شەڕ ناکا. لایەنگیری ئاشتی ٢- ئەندامی «ڕێکخراوی ئاشتی جیهانی» کە لە پاش شەڕی دووهەم دامەزراوە و دژی شەڕ خەبات دەکا.

«نتـ.»، «کعر.» دووکان یا هەر شوێنێکی دی کە چێشتی بۆ فڕۆتن لێ حازر دەکەن * چێشتخانە، ڕەستۆڕان، لۆقەنتە، مەتعەم «عا.».

«نا.»، «سنـ.» تەکەڵتووی زین، نەرمەزین. تێبــ. ــ مردۆخ ئەم وشەیەی بەم جۆرە نووسیوە «تمـ: جـ ١، ل - ١٤» و دوکتۆر معینیش لە «فەرهەنگ: جـ ١، ل - ٦٠» وەک وشەیێکی فارسی هێناوێتی و ئاوای ساغ کردۆتەوە: ئازرەم = ئادرەمە = ئاترەمە = ئاشورمە و گەلێ مەعناشی لێداوەتەوە. جا نازانم «مەردۆخ» خۆی ئاسایی، بۆ نیزیک کردنەوە کوردی لە فارسی ئەم وشەشی لە فارسیڕا هێناوە یاخۆ خەڵکی لادێ لە مەڵبەندی «سنە» بە کاری دێنن. بە لای منەوە ئەم وشەیە زیاتر لە توورکی دەچێت تا کوردی و فارسی.

«نمفـ.» «سنـ.» ١- پەرێشان، پەشۆکاو. ٢- شێواو، ئاڵۆز، تێکەڵ و پێکەڵ. □ «بەڵێ دز بازاڕ ئاشفتەی ئەوێ» «تایەر هاشمی». هس.: ئاشووب

«نفا.» ١- پیاو یا ژنێ کە حەز لە ژن یا پیاوێک بکا. * دڵدار. □ «گەوهەرێ هەی گەوهەرێ!،گەوهەر مەڕۆ لە دواتم. گەوهەر وە قوڕئان قەسەم ئاشقی باڵاتم». ٢- «مکـ.» گۆرانی بێژی ئازربایەجانی، کە بە خۆی و «ڕوبابە» کەیەوە بە چاخانە و دێهاتدا دەسووڕێتەوە و گۆرانی دەڵێ. * شایەر.

«نتـ.» ١- دوو کەس کە حەز لە یەکتر بکەن. ٢- «مجـ.» دوو کەس کە دۆستایەتییان زۆر گەرم بێ و هەمیشە پێکەوە ببیندرێن: ئەوە چییە! ئەم دووانە هەر دەڵەی ئاشقە و ماشقەن. ٣- نێرە و مێیەی «مار» لە حاڵی لێک هاڵانا: ئەم کونە ئاشقە و ماشقەیێکی تێدایە چەند جار دیتوویانن.

«س.» ١- ناسیاو، کەسێکی پیاو ناسیاوی دەگەڵی هەبێ، بەڵام نەگەییشتبێتە ڕادەی دۆستایەتی. ٢- «مکـ.» دوکاندار یا کاسبێکی کە پیاو هەمیشە کەل و پەلی پێویستی خۆی لەوی بکڕێ، یا پێچەوانەی ئەمە. ٣- «مجـ.» ١» پێوەند، مەیل.: دەگەڵ نان و پەنیر ئاشنانیم. ب»، «هو.» نیزیکی و ناسیاوی دەگەڵ جێگا و شوێنێک. □ «چەم وە گەرد ڕای کێ ڕۆشنا بۆ» «لەب وە یاگەی پای کێ ئاشنا بۆ» «مەولەوی: مکبـ ــ ٤٢٧». * بێگانە، غەوارە.

کۆمەڵە ناسیاوی کەسێک، هەموو ئەو کەسانەی کە یەکێک ناسیاوی دەگەڵیان هەیە. ئەم هەموو ئاشنا و ڕۆشنایەت لە کوێ بوو؟ خدر ئاشنا و ڕۆشنای زۆرە. تێبــ. ــ ڕۆشنا هەر وەکوو نیشاندراوە، بە لای منەوە لە «ڕۆ + شناس» پێکهاتووە، یەعنی ئەوەی هەر بە ڕوو دەناسرێ و دۆستایەتێکی ئەوتۆی دەگەل نەگیرابێ. «ڕوشنا» بە تەنیا نە کار نەهاتووە.

«مستـ. ـتـ. » تمـ: ئاشناگرتن١ و ٢.

«مستـ. متـ.» ١- سەرەتای ناسیاوی و دۆستایەتی دەگەڵ کەسێ داخستن. ٢- دوکاندارێک ڕەچاو کردن بو شت لێکڕین یا یێ فڕۆشتن.: وا دیارە تازە ئەم ئاشنایەت گرتووە ئاشنایەکی باشت گرتووە، لە سەوداخۆش دەچێ.

«ستـ.، بنتـ.» وەکوو ناسیاو. بە شێوەی ناسیاوان.: ئەم کارەتان لە ئاشنایانە نەدەچوو. ئاشنایانە قسەیان دەگەڵ بکەن.