تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 69
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بوارەدان
«مست. مت.» »
ڕێگا
پێدان
،
ماوەدان
بەکەسێ
بۆ
کردنی کارێ::
ده
بوارەی ئێمەش
بد
ەن با
دوو
قسە
بکەین. *«سن.»
بگارەدان
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەهارەوار
[[ بههار/1+3-ئه/2+وار «ههوار» ]]
«نت.» شوێنێکه
نیزیک
«
دێ
»
یەک
،
بەهاران
که
تۆزێ
گەرم
داهات
لادێیی
و مەڕداری
کوردستان
له خانوان دەردەچن
لەوێ
چادری هەڵدەدەن
تا
وەختی
ئەوە
دێ
بچنه کوێستانان.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
بەهارەکانی
[[بههار/1+3-ئه/2 +كانی]]
«نت.»
هێندێ
کانیاو
که
لەسەره بەهارا دەتەقنەوه و
زۆری
پێ
ناچێ
وشکی
دەکەن.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
١- بارەپێمەڕە
[[بار + ئە + پێمەڕە]]
(نت.)، (مک.)
ئەوەندە
قۆڕ
یا
خۆڵە
کە
بە
جارێک
(
پێمەڕە
) هەڵیدەگرێ.
چەند
بارەپێمەڕە
قوڕ
دەو
قووڵکەیە
کەن
با پڕبێتەوە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
١-ئارەقە
[[ ١- ئارەق + ە ــ ئە/١] ]
«نتــ.» تمـ: ١-
ئارەق
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
٢- ئارەق
[[ عا.: عرق ]]
«نا.» ١- خواردنەوەیێکی ئالکۆلدارە، ٧٠- ٥٠ %
ئالکۆلی
تێدایە، خواردنەوەی
پیاو
سەرخۆش
دەکا
.
بە
شێوەیەکی
تایبەتی
«تمـ:
ئارەق
گرتن
»
لە
ترێ
،
کشمیش
،
خورما
و
هەندێ
میوەی
تر
دەگیرێ. تێبــ. وشەی
ئارەق
بە
تەنیایی
ئارەقی
ترێ
،
کشمیش
و
خورما
دەگەیێنی
بۆ
ئارەقی میوەی
تر
دەبێ
ناوی
میوەکەی
دەگەڵ
بگوترێ: ئارەقی
ئاڵوباڵوو
، ئارەقی
سێو
. ٢- جەوهەری
هەندێ
گژوگیایە
کە
بە
شێوەی
تایبەتی
و
بۆ
مەبەستی جیاجیا ئەگیرێ: ئارەقی
جاترە
، ئارەقی
شاتەڕە
. تێبــ. ــ
جگە
لە
گوڵاو
کە
بۆ
بۆنخۆشی
دەگیرێ، مەبەستی گرتنی ئارەقی
گژوگیا
،
لە
کوردستان
،
بۆ
داوودەرمانە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
٢- بارەپێمەڕە
[[بار + ئە + پێمەڕە]]
(نت.)، (مک.) بچێتە
خوارەوە
. قووڵکەیەک
لە
هۆو
قولینچکە هەلقەنن
دوو
سێ
بارەپێمەڕە
قووڵ
بێ
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
٢-ئارەقە
[[ ؟ ]]
«نا.»، «سنـ.» دارێکە
لە
دیواری هەڵدەکێشن
بۆ
ئەوەی
قایم
تر
بێ
* «سنـ.»
دیمەک
. تێبــ. ــ ١»
دیوار
چ
بە
خشت
و
بەرد
یا
موورە
بێ
پاش
ئەوەی
هەندێ
بەرز
دەبێتەوە
ئاڵوودار
یا
هەر
پارچە
دارێکی
تری
لە
سەر
دادەنێن و
دیسان
هەڵیدەستێنن و
هەروا
ناو
بە
ناو
دارێکی تێدەخەن ئەمەش
بۆ
ئەوەیە
کە
دیوارەکە
لە
سەرێرا
بۆ
خوارەوە
شکست
نەیێنێ. بابلییەکەن
بۆ
ئەم
کارە
قامیشیان
دە
کار
کردووە. ٢»
لە
قامووسەکانی
کوردی
کە
لەبەر
دەستم
بوون
«
مردۆخ
»
ئەم
وشەیەی نووسیوەو
مەعنا
فارسییەکەی
بە
«
مەهار
» و «ئەرەقە» لێکداوەتەوە و
بۆ
زیاتر
ڕوون
کردنەوەش نووسیوێتی «
تیر
توی
دیوار
» یەعنی:
داری
ناو
دیوار
،
بەڵام
قامووسەکانی
فارسی
«ئەرەقە»
هەر
ناگرن و «
ماهار
» یش
لە
فارسیدا
هەر
بە
مەهاری
وڵاخ
دەگوترێ و هیچیان
بە
«
داری
نێو
دیوار
» نەکوتراون. «
خاڵ
» یش
ئەم
وشەیەی
بە
دوو
مانای «١-
ئارەقە
» و مەهاری
وڵاخ
نووسیوە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاتەشپارە
[ [ئاتەش + پارە = پارچە] ]
«ستـ.»، «مکـ.» تمـ:
ئاگرپارە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاردەبارە
[ [ئارد + ه ـ ئە/١ + بار + ە ـ ئە١/ ]]
«نتـ.»، «سیمـ.»
هەندێک
ئاردە
زیاد
لە
مزەی
ئاش
، ئاشێر دەیدا
بە
ئاشەوان*
ئاردەوارە
، «مکـ.» قڕەمزە. تێبــ. ـ «
بارە
»
کە
لەم
وشەیەدا هاتووە
دوو
ڕێی دەچێتێ، یەکیان
کە
بە
مانای «
بەهرە
» و ئەویتریان «
بار
+ ە ـ
ئە
/ ١»
بێ
کە
ئەو
دەمە
مانای وشەکە دەبێتە «هەقی
بار
کردنی ئارد»، بەلای منەوە ئەمەیان نیزیکترە
لە
ڕاستی
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاردەوارە
«نتـ.»، تمـ:
ئاردەبارە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاوارە
«سـ.، نمفـ.»
سەرگەردان
،
دەربەدەر
،
بێ
ماڵ
و
حاڵ
، کەسێکی
لە
نیشتیمانی
خۆی
، وڵاتی
خۆی
دوورکەوتبێتەوە. □ «
ئاوارەیی
خاکی
وەتەن
و
سەیر
و
سەفا
خۆم
» «پامالێ غەمی
میحنەت
و
سەد
جەور
و
جەفا
خۆم
» «
عارف
» *
تار
.
تەرە
.
ڕەهەندە
.
هەڵوەدا
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاوارە بوون
«مستـ. لا.»
سەرگەردان
بوون
،
لە
ماڵ
و
حاڵ
و نیشتیمان
دوور
کەوتنەوە
. *
تار
بوون
.
تەرە
بوون
، هەڵوەدابوون.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاوارە کردن
[[مستـ. متـ..]]
دەربەدەر
کردن
، دووەخستنەوە
لە
وڵات
و
لە
ماڵ
و
حاڵ
. □ «
شێخ
عەلی
خۆ
تۆ
منت
ئاوارە
کرد
و
دەربەدەر
» «
چاکە
هەجوێکت بکەم
ئەمما
موفید و
موختەسەر
» «
ڕەزا
ـ ٥٩» *
تاراندن
.
تەرە
کردن
. ڕەهەندەکردن. هەڵوەداکردن.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاوبارە
[[ئاو/١+ بار + ئە/١]]
(نت.) پلووسکێکی گەورەیە،
لە
دار
یا
تەنەکە
و
ئەو
جوورە شتانە
دروست
دەکرێ
،
بە
سەر
(
شیو
)
یا
شوێنێکی نزما
کە
کەوتبێتە
نێو
کێڵگەوە
ڕایەڵ
دەکری و
ئاو
لە
بەرێکەوە دەباتە
ئەو
بەر
بۆ
کشتوکاڵ
. *
قەمتەرە
. تێبــ.- آ) ئەمەی
لە
سەرەوە
باس
کرا
، شکڵی
ئەم
دوایانەی
دروست
کردنی (ئاوبارە)یە
کە
کەرەستەی
نوێ
پەیدا
بووە
،
دەشێ
لە
ڕابردوودا (
شیو
)
یا
شوێنە نزمەکەیان
بە
پانایی
پێویست
پڕکردبێتەوە،
بە
خۆڵ
یا
ئیشکە
کەڵەک
دیواریەکان هەڵچنی
بێ
،
تا
هاتۆتە ئاستی زەویەکان و
ئەوجار
جۆگەیان
بە
سەردا
کێشابێ. ب) ئەسڵی کەرتی دووەمی
ئەم
وشەیە (
بارە
)ش
دوو
ڕێی دەچێتێ: یەکەمیان
ئەوەیە
کە
لە
(ڤەرە)ی ئاوێستایی
بە
مەعنای (
شوێن
،
جێگا
) وەرگیرابێ
کە
(
وار
) ئێستاش
لە
لەهجەی باکووریدا (تم: ژابا-٤٢٩) و
لە
(هەوار)ە ناوەندیشدا
بەم
مانایە
بەرچاو
دەکەوێ.
یاخۆ
لە
(ڤارە)ی ئاوێستایی
کە
(
بارە
، باروو)ی
فارسی
لێ
کەوتۆتەوە
بە
مانای (
دیوار
،
قەڵا
) (تم:
معین
.
فەرهەنگ
، ج١-٤٥١) و
لە
(
دیوار
)ی کوردیشدا دەبیندرێ،
ئەگەر
ڕاستی
بۆ
چووبم
ئەوا
مانای وشەکە دەکاتە (دیواری
ئاو
، جێگای
ئاو
). دووەمیشیان
ئەوەیە
کە
کەرتی (
بارە
)
لە
ئەسڵا (
بوارە
)
بێ
و دەنگی (و) کەوتبێ،
لەم
حاڵەتەدا مانای وشەکە دەبێتە بواردنی
ئاو
، پەڕاندنەوەی
ئاو
...
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاوبارە
[[؟]]
«نتـ.»، «سنـ.» شیرەی
گوڵان
کە
هەنگ
دەیگێڕێ و دەیکا
بە
هەنگوین
. «تم: مخـ. جـ۱- ۲۵»
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاگرپارە
[[ ئاگر + پارە «= پارچە، لەت» + ە ــ ئە/ ١ ]]
١ (ست)-
بزۆز
،
دڕ
،
شەڕانی
،
هاروهاج
«
منداڵ
» ٢-
زیرەک
،
بەکار
،
لێهاتوو
«
گەورە
یا
پچووک
» *
ئاتەشپارە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاڵووبخارە
[[ئاڵوو + بخارە= بوخارا «شارێکە لە ئوزبەکستانی سوڤێت]]
«نتـ.»، «مکـ.» جۆرێک هەڵووچەیە، تامی
ترشە
،
ڕەش
و
زەردی
هەیە
، ڕەشەکەیان
ئیشکە
و
دەنک
دەنک
، زەردەکە شیرەدارە و
جاران
لە
ناو
خیگەدا هەڵدەگیرا.
هەردوو
جوورەکەی
لە
باتی
ترش
دەکرێتە
ناو
چێشتەوە. *
هەڵووچە
پاوەیی،
هەڵووچە
ڕەشە
«سنـ.».
هەڵووژە
ڕەشە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیجارە
[[=عا.: اجارە، ایجار]]
(نا.)، (کئێر.) ١-
کاری
ڕووبەڕوو
کردنەوە
یا
ڕووبەڕوو
بوونەوە
دەگەڵ
کەڵک
وەرگرتن
لە
مڵک
(
خانوو
،
باغ
،
دێ
...) ٢- هەقێکی
ئیجارەدار
دەیدا
بە
خاوەن
مڵک
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیجارە کردن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.)
کاری
بەکرێ گرتنی مڵکێک
لە
خاوەنی
بۆ
ماوەیەک،
بەرامبەر
میقدارێک
پارە
(حاسڵاتیش
ئەگەر
باغ
،
بێستان
و...
بێ
) * بەئیجارەگرتن.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیدارە
[[=عا.: ئیدارە]]
(نا.)،(کئێر.) بەشێک
لە
بەشەکانی
هەر
وەزارەتێ
کە
دەسەڵاتی
جێبەجێ
کردنی کارانی
هەیە
. ئیدارەی
شارەوانی
، ئیدارەی
گومرگ
. (کعر.) داییرە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیدارە دەگەل کردن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.)
بەڕێوەچوون
دەگەڵ
کەسێ
،
هەڵکردن
و
سازان
دەگەڵ
خەڵک
.
هێند
دڕ
و
بێ
حەیایە
کەس
ئیدارەی
دەگەڵ
ناکا
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیدارە کردن
[[عا. کو.]]
١- (مست. مت.) هەڵسووڕانی
کاروبار
.
بەڕێوە
بردنی
ئیش
و
کاری
شوێنێک.
کەسێ
ئیدارەی
ماڵی
خۆی
پێ نەکرێ، ئیدارەی وڵاتی
چۆن
پێ
دەکرێ
. ٢- (مست. لا.)
هەڵکردن
،
بەڕێوەچوون
.
قوربان
جەنابی
قازی
بەم
جۆرە
ئیدارە
ناکەم بفەرموو با تەڵاقم
دا
. دەڵەی
بەرازە
نازانم
بەم
سەرمایە
چۆن
بێ
سۆبە
ئیدارە
دەکا
.
هێند
فەقیرە
بە
نانی
وشکیش
ئیدارە
دەکا
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیستیخارە کردن
[[عا.: ئیستیخارە + کو: کردن]، [عا. کو.]]
(مست. مت.)
فاڵ
گرتنەوە
بە
قوڕئان
یا
توسبیح
یا
هەر
شتێکت
تر
بۆ
ئەوەی
بزانن کردنی کاریک
باشە
یان
نا.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئێوارە
[[پە: ئێڤارەک]، [ئێڤار + ئە]]
(نا.)
ئاخر
وەختی
ڕۆژ
،
کە
دەکەوێتە
پاش
نیوەڕۆیەکی
درەنگ
و ئاوابوونی
ڕۆژ
. *(هو.) ڤێرەگا.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئێوارە وەخت
(نت. ست.) ١-
کاتی
ئێوارە
. ٢- (مج.)
درەنگ
وەخت
. ((
ئێوارە
وەختە
،
جرپن
بە
بەختە
)) (
خا
. پەند-٧٢). تێبــ.-
ئەم
وشەیە
ئەگەر
(مبتەدا)
بوو
ناوە
و
ئەگەر
بە
دوای ناوێکیشەوە
هات
سفەتە. *
ئێوارە
وەختە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئێوارە وەختە
[[ئێوارە وەخت + ئە]]
تم:
ئێوارە
وەخت
.
ئێوارە
وەختێکی
درەنگ
بە
دێر
و ژوانەوە گەڕایەوە ماڵێ.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەژمارە
[[ئەژمار+ئە]]
«نتـ.» تمـ:
ئەژمار
. «...
بە
پێی
ئەژمارە
بۆ
گشت
مامرێکی
سەرە
،
پانزە
هێلکە
لە
ڕەشاییەکان ئەسێنێت...» «قزڵجی: پێکەنین_۱۱۸».
1
2
3
4