تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاب و تاب
[ [١- ئاب/ ٢+تاب]، [فر. کو.] ]
«نتـ.» ١- ڕازاوە و بە ڕەونەق: بە ئاب و تابێکەوە قسەکانی گێڕایەوە. ٢- تاووتوێ و گەرما. □ «لە ئاب و تاب ئەشک و ئاهی خۆمدا بوومە بریانی». «لە باتی پوختەگی سووتام و هێشتا پێم دەڵێن خامە» «نالی: گمـ.» * ئاووتاو.
١- ئاب
[فر. ]
«نا.» ١- ئاو. ٢- ڕەونەق، ورشە و بریسکەی هەندێ شت: تیغی ئابدار. تێبــ. - ئەم وشەیە بە مەعنای ئەسڵی خۆی «ئاو» لە کوردیدا، بە تەنیایی بە کارناهێنرێ، بەڵام لە تەرکیبدا دەچێتە سەروبنی وشە: ئابڕوو، تیزاب.
٢- ئاب
[سوریانی، عیبری]
«نا.» مانگی هەشتەمی ساڵی ڕۆمی، دەکەوێتە نێوان تەممووز و ئەیلوول. * ئاغستۆس، ئۆت.
ئابات
«مکـ..»، «سـ..» ئاوەدان. تێبــ. - ئەم وشەیە بە تەنیایی دەکار ناکرێ، دەگەڵ ناوێک تەرکیب دەبێ و ناوێکی تازە دروست دەکا بۆ ناونانی ئاوایی و دێهات، لە کوردستان: حاجیابات، حەسەنابات، عەلیابات. * ئاوا.
ئابان
[فر. ]
«کئێر.»، «نا.» مانگی هاشتەمی ساڵی ئێرانی، دووەم مانگی پاییز «٢١ی تشرینی یەکەم- ٢٠ تشرینی دووەم»، * خەزەڵوەر.
ئابجۆ
«مکـ..»، «نتـ..» تمـ: ئاوجۆ.
ئابخانە
[١-( ئاب/ ١+خانە)،( فر. کو.) ]
«نتـ.» چاوگە ژوورێکە بۆ دەست بەئاو گەیاندن تەرخان دەکرێ* ئابدەست، ئابدەستخانە، ئاوخانە، ئاودەست، ئەدەبخانە. «بکـ..» ئاڤڕێژ. «فیـ..» ئاودەستخانە، پێشـــاو، سەراودەشت، کەنـــاراو.
ئابدارباشی
[ ١- ئابدار + باشی «تو = سەری»، کو. تو. ]
سەرۆکی هەموو ئەو کەسانەی لە ئابدارخانە «تمـ.: ـ» ئیش دەکەن.
ئابدارخانە
[ ١- [ئابدار + خانە]، [فر. کو.] ]
«کئێر.»، «نتـ..» ١- چاوگە ژوورێکە لە کۆشکی پاتشایان و ماڵە دەوڵەمەند و دەرەبەگاندا، بۆ ساز کردنی چا و قاوە و شەربەت و ئەو جۆرە شتانە تەرخان دەکرێ. ٢- هەموو کەرەستە و نۆکەر و باربەری دەزگای خواردن و خواردنەوە کە پاتشا و ئەمیر و گەورەپیاوان دەگەڵ خۆیان دەیان بردە سەفەران.
ئابدووزەک
[ [١- ئاب/ ١ + دووز = دز + ١- ئەک/ ٢ ]]
«کئێر.»، «نتـ..» ئامرازێکە لە شووشە و لاستیک و پلاستیک دروست ئەکرێ، دەرمانی تراوی پێ دەکەنە ناو لەشی ئینسانەوە. * سێرینگ، «کعر.» شرینقە.
ئابدەست
[ [١- ئاب/ ١ + دەست]، [فر. کو.] ]
«کعر.»، «نتـ..» تمـ: ئابخانە.
ئابدەستخانە
[[ ئابدەست + خانە]، [فر. کو.] ]
«کعر.»، «نتـ.» تمـ: ئابخانە.
ئابشار
[ [١- ئاب/ ١+ شار «ند.» ]، [فر] ]
«نتـ.»، ١- تمـ: ئاوشار □ «ئەم بەچاو «در» و بە سەر لەعلی «هدیة» بۆدەبا «ئەو بەتف دەیکا بە میزابی شکستەی ئابشار» «نالی: مقبل - ١٥» ٢- چوونی تۆپ لە یاری «والیباڵ» دا، بە هەڵمەت و تاو بۆ مەیدانی بەرامبەر و شۆڕبوونەوەی بە ڕژدی بە کەنار تۆڕەکەدا * «کعر.» کەبباسی «عا.».
ئابوور
«بکـ..»، «نا.» حەیا، داوێن پاکی، شانازی، شەرەف، نامووس: م ئابوور کر «م ئابوورم کرد» : ڕێکم خست، تەرتیبم کرد، بە خۆشی و دۆستانە بڕیمەوە «کار و مەسەلە»، دەفعم کرد «پارە» تمـ: بە ئابوور، بێ ئابوور. تێبــ. ـ ئەم وشەیەم هەروەکوو خۆی لەبەر قامووسەکەی «ژابا JABA - ٢» نووسیوەتەوە کە بەو مەعنایانەی سەرەوەی هێناوە و «م ئابوور کر» و مەعناکانیشی لە زمان «سۆسیین SOCIN» گێڕاوەتەوە. «کارومەسەلە» و «پارە» بۆ ڕوونتر کردنی مەعناکانی من لێم زیادکردووە. هس.: ئابڕوو.
ئابووری
«تتـ.»، «نا.» - چاوەدێری ڕاگرتنی ڕێک و پێکی داهات و خەرجی ماڵ، ئیدارە و دەوڵەت. ئیقتیساد. تێبــ. - نازانم ئەو وشەیە لە کوێڕا هاتووە و چۆن داتاشراوە، بەڵام ئەوەندە بڵاو بۆتەوە، بەم مەعنایە جێگای خۆی کردۆتەوە.
ئابوونە
«فەرەنسی»، «نا.» ١- پارەیەکی پێشەکی دەدرێ بە ئیدارەی ڕۆژنامە و گۆڤاران و تا ماوەیەک ڕۆژنامە بۆ خاوەنی پارەکە دەنێرن. ٢- پارەیەکە ئەندامانی «یانە» و «نەقابە» و «پارتی» یەکان مانگانە یا ساڵانە دەیدەن.
ئابڕوو
[[ ١- ئاب ١ + ڕوو]، [فر. کو.] ]
«نتـ..» ١- ڕەونەقی ڕوو، ورشە و گەشەی دەموچاو ٢- «مجـ.» ســەر بڵیندی، شەرەف، نامووس، حەیا. تێبــ. ـ ئەگەرچی مەعنای دووەم مەجازە، بەڵام ئەم وشەیە لە کوردیدا هەر بەم مەعنایە بە کاردەهێنرێ و هیچی تر.
ئابڕووبران
«مستـ. متـ.» بێ حورمەت بوونی کەسێک بێ ئەوە «فاعیل» ی کارەکە دیار بێ.
ئابڕووبراو
«نمفـ.، ستـ.» کەسێکی ڕیسوا کرابێ.
ئابڕووبەرە
[ [ئابڕوو + بەر «لەبردن» +٣- ئە/٢ ]
(سفا.) ١- کەسێکی ببێتە مایەی ڕیسوا بوون، یەکێکی کاری وا بکا شەرەفی یەکێک یا چەند کەسێکی تری پێ بچێ. ٢- کار و کردەوەیەکی پیاو سووک بکا یا عەیبەی بێنێتە سەر.: دایکم! ئەم مناڵە ئابڕووبەرەیە لە چی دەگێڕی، کچێ وەرە دانیشە هەی ئابڕووبەرە!
ئابڕووتکان
«مستـ.. لا.» تمـ: ئابڕوچوون.
ئابڕووتکاو
«سمفـ.» کەسێکی نامووسی چوو بێ، تووشی سووکی و سەرشۆڕی بوو بێ. □ «ڕۆژی تەرزە، چەندە مینای دڵشکێن و سەرشکێن» «ڕۆژی باران، چەند شڕە، بێ عیسمەت و ئابڕووتکاو» «نالیی: گمـ»