1ـــ بەهرەیەکی مەعنەوی، ودم یا توانستێک کە وادەزانی لە لایەن یەزدانەوە بە کەسێک کەرەم کرابێت تاکوو بەو پێیە هەندێ کاری سەیر و سەمەرە ئەنجام بدات. 2ـــ توانستێکی تایبەتی کە بەهرەدارەکەی پێی وایە بۆ ڕێبەرایەتی کردنی جەماوەر لە پشتیوانییەکی پڕسۆزی ئەوان بەهرەوەرە.
ئەم زاراوە لە بنەڕەتدا بە واتای «یارمەتی خواوەندی» یە. ماکس ڤێبەر، کۆمەڵناسی گەورەی ئەڵمانی (1864ــــ 1920) ئەم وشەی لە کۆمەڵناسی سیاسیدا بەکارهێناوە و مەبەستی لەم زاراوە،«گەوهەرێکی تایبەت» بووە کە بە کەسێک یا شتێک حاڵەتێکی بێوێنە و سەیروسەمەرە دەبەخشێ. ڤێبەر لە نێوان کاریزمای تاکەکەسی کە سەرچاوەکەی دەگەڕێتەوە بۆ شەخسێکی تایبەت و کاریزمای مەقام، کە دەگەڕێتەوە بۆ پلەوپایە و مەقامێک، جیاوازی قاییل دەبێت. ئەو چەمکی کاریزمای لە بەستێنی تیۆری گشتی دەسەڵاتدا بەکارهێنا و بەم پێیە سێ جۆر ڕەوایی (مشروعیت) ی ناوبردە کرد: سوننەتی، کاریزمایی و قانوونی ـــ عەقڵانی. ڤێبەر لەم دابەشکارییە بۆ شرۆڤەی پرۆسەی گۆڕانکاری کۆمەڵایەتی کەڵکی وەرگرت.
ئەو پێی وابوو هەرکاتێک کۆمەڵگە و ئایینەکان لە ژێر فرمانی ئەو سوننەتانەدا بن کە پیرۆزییەکەیان لە ڕابردوو گرتبێت، تەنیا هێزێک کە توانایی ململانێی هەبێت، ڕێبەرێکی کاریزمایە کە شەرعییەتی خۆی لە بەهرە شەخسییەکانی وەرگرتبێت. کۆمەڵناسەکان ئەم زاراوەیان لە باری سیاسییەوە بۆ کەسایەتیگەلێکی وەک نکرۆمە لە غانا، سۆکارنۆ لە ئەندونیزیا و نیهرۆ لە هیندستان بەکار بردووە و پێیانوایە کە بەهرەی شەخسی ئەوان بۆتە سەرچاوەی دەسەڵات لە نێوان نەتەوەکانیان. بەڵام ئەم زاراوە بە شێوەیەکی بەربڵاوتر بۆ هەموو دیاردە و کەسانێک بەکار دەچێت کە بە هۆی تواناییەکی تایبەت و سەیرەوە، لەگەڵ ڕەشەگەل و جڤاک جیاوازییان هەیە.

فره/ فرەمندی

Charisma